گفت‌وگو با کارگردان و بازیگری که در سرای محله تجریش آموزش می‌دهد
تئاتر برشی از زندگی واقعی
شهره کیانوش‌راد
تئاتر به‌عنوان مادر هنرها، نقش آموزشی و درمانی هم در دل خود دارد. این هنر علاوه بر جنبه تفریحی می‌تواند راهی برای پرداختن به سوژه‌های اجتماعی به شمار آید. «کیوان ظهرابی» کارگردان و بازیگر معتقد است که پرداختن به موضوع‌های اجتماعی از راه هنر و به‌ویژه تئاتر می‌تواند در تغییر رفتارهای نادرست به‌خصوص در زندگی شهری مؤثر باشد. اجرای نمایش «آوار بلا» همزمان با اربعین حسینی در تکیه تجریش و همکاری با سرای‌محله تجریش بهانه‌ای شد تا با او درباره حفظ آیین‌ها، فرهنگ‌ها و و آموزش شهروندی از راه نمایش گفت‌وگو کنیم.
معرفی الگوهای رفتاری و فکری و پرداختن به شخصیت‌های مذهبی و ملی یکی از دغدغه‌های ظهرابی است. او که در کنار اجرای نمایش‌های آیینی با اجرای تئاتر در کانون دانش‌آموزی رضوان تجریش، سرای محله تجریش، کانون مفتح و فرهنگسراهای خاوران، اشراق، سلامت و... حضور داشته معتقد است که پرداختن به موضوع‌های اجتماعی از راه هنر و به‌ویژه تئاتر یکی از راه‌های آموزش به شمار می‌آید که می‌تواند در تغییر رفتارهای غلط به‌خصوص در زندگی شهری مؤثر باشد: «تئاتر به‌عنوان هنری فاخر با مجموعه احساسات انسانی، پیام و مفهوم مشخصی را به تماشاگر القا می‌کند. تئاتر هنر نقادی به حساب می‌آید. چون با اصیل‌ترین ابزار انسانی شامل خشم، ترس، اضطراب، شادی و غم سر و کار دارد. بازیگر با احساسات خود با مردم حرف می‌زند و با ساده‌ترین و مهم‌ترین ابزار که همان احساسات است با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند. تئاتر برشی از زندگی حقیقی انسان‌هاست. بنابراین می‌توان از راه تئاتر، مخاطبان را با مفاهیم ارزشمند انسانی مثل اخلاق، شهادت و انصاف و عدل و... آشنا کرد.»
توجه به هنر در شرایط بحران
تعطیلی برنامه‌های فرهنگی و اجرای نمایش در ایام کرونا موجب شد تا مردم از مراکز فرهنگی و فرهنگسراها فاصله بگیرند. در چنین شرایطی متولیان برنامه‌های فرهنگی برای بالابردن روحیه شهروندان چه وظیفه‌ای دارند؟ ظهرابی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «کرونا بحرانی جهانی بود و برای مدیریت آن برنامه‌ریزی نشده بود. به نظر من در دوره کرونا، علاوه بر پرداختن به مسائل بهداشتی، باید بخش فرهنگی نیز مد نظر قرار می‌گرفت. وقتی به مردم می‌گوییم درخانه بمانید، چه چیزی قرار است مردم را در خانه نگه دارد؟ انسان بعد از مدتی نیاز به سرگرم شدن دارد. بنابراین باید تولیدات فرهنگی داشته باشیم. تأکید بر در خانه ماندن، رعایت مسائل بهداشتی، واکسن زدن و... همه این موارد از راه نمایش قابل ارائه به مخاطبان است و آموزش از این راه تأثیر بیشتری خواهد داشت.» پرداختن به هویت و فرهنگ محله‌ها موضوع دیگری است که این کارگردان تئاتر به آن می‌پردازد: «سنت‌های خیلی خوبی در فرهنگمان داریم که به محاق فراموشی سپرده می‌شود؛ لباس‌ها، آیین‌ها، فرهنگ‌ها و رسومی که در حال از بین رفتن هستند. از راه نمایش می‌توان به این موضوعات پرداخت و آنها را بازتعریف کرد. این داشته‌ها منافاتی با تکنولوژی ندارد. اما متأسفانه می‌بینیم که گاهی به سمت بی‌هویتی هم پیش می‌رویم.»
استقبال از نمایش آوار بلا
آوار بلا نمایشی بود که به کارگردانی ظهرابی در تکیه تجریش و همزمان با اربعین حسینی اجرا شد. او درباره این نمایش می‌گوید: «مدت اجرا را کوتاه در نظر گرفته بودیم و از خوانش‌های مرسوم که با بنیان‌های موسیقی خوانده می‌شود فاصله گرفتیم. برای لباس از نمادهای ساده مانند شال‌های سبز و قرمز استفاده کردیم تا بتوانیم با مخاطبان ارتباط بیشتری برقرار کنیم. خوشبختانه با همکاری و حمایت خانم سعیدی، مدیر سرای محله تجریش توانستیم این نمایش را در تکیه تجریش اجرا کنیم. متولیان تکیه و اهالی تجریش حمایت کردند و هرکسی هر کمکی از دستش بر می‌آمد دریغ نکرد. این نشان می‌دهد که مردم کار هنری و نمایشی را دوست دارند و متولیان و مدیران فرهنگی هم وظیفه دارند با تدوین برنامه‌های فرهنگی و دعوت از هنرمندان هر محله برنامه‌هایی متناسب با سلایق همه گروه‌های سنی اجرا کنند. در برخی سراهای محله کلاس‌های آموزشی برگزار می‌شود اما از هنرجویان استعدادیابی انجام نمی‌شود. چون‌ساز و کار مناسبی در این محله‌ها وجود ندارد. چند‌درصد چهره‌های هنری محله‌ها با سراهای محله ارتباط دارند؟ مشکل ما ساز و کارهای فرهنگی است که ضعف شدیدی محسوب می‌شود. شهرداری و سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران می‌توانند برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشته باشد و برنامه‌های خود را به صرف برگزاری چند کلاس محدود نکنند. باید برای کسی که در این مراکز آموزش می‌بینند، ریل‌گذاری اولیه‌ای انجام شود تا بعد از آموزش بتوانند وارد چرخه فعالیت شود. برگزاری جشنواره‌های فرهنگی، هنری و ورزشی بین‌سراهای محله و مراکز فرهنگی مناطق موجب می‌شود که بین این مراکز رقابت ایجاد شود. فضای رقابتی سبب می‌شود که برنامه‌های پربارتری در این مراکز تدوین و اجرا شود. علاقه‌مندان به عکاسی، خوشنویسی، صنایع‌دستی، موسیقی، نمایش و... باید سازماندهی شوند تا بتوانند در سطوح مختلف حرفه‌ای یا نیمه‌حرفه‌ای فعالیت کنند.»
کانون‌های فرهنگی دانش‌آموزی تقویت شود
ظهرابی اجرا در کانون‌های دانش‌آموزی مفتح و رضوان را تجربه موفقی می‌داند و می‌گوید: «آخرین اجرا در مؤسسه دانشجو منطقه3 بود که 2سال متوالی در 3 رده مقام‌های اول و دوم را کسب کردیم. کودکی و نوجوانی دوره مهمی از زندگی است. کودکان و به‌خصوص نوجوانان درباره بسیاری از مسائل کنجکاوند و به دنبال یافتن پاسخ متقن به پرسش‌های ذهنی‌شان هستند. در انتخاب متون تئاتر کودک باید دقت شود. گنجینه ادبیات کشور ما بسیار غنی است. متون پرمغزی در ادبیاتمان داریم و جزو غنی‌ترین کشورهای جهان هستیم. البته این موضوع منافاتی با استفاده از متون خارجی ندارد. با در نظر گرفتن محتوا و استفاده از متون مناسب برای کودکان و نوجوانان می‌توان، فرهنگسازی و آنها را با شخصیت‌های ملی و تاریخی آشنا کرد. خوراک فکری خوب برای بچه‌ها فراهم کنیم. با تشویق مردم به تماشای تئاتر قطعاً نتیجه خوبی عایدمان می‌شود. برای ساختن آینده‌ای خوب نیاز به فرهنگسازی و بالابردن سطح آگاهی شهروندان داریم. مدارس می‌توانند بستر ورود افراد مستعد به تئاتر حرفه‌ای را فراهم کنند. از هزاران سال پیش آیین‌های خوبی داریم؛ نقالی، پرده‌خوانی، شاهنامه‌خوانی و مثنوی‌خوانی، منقبت‌خوانی و تعزیه و... داشته‌های فرهنگی ماست. باید این آیین‌ها، احیا و مردم با آنها آشنا شوند. وقتی برای داشته‌های فرهنگی ارزشی قائل نشویم به دست فراموشی سپرده می‌شوند و کم‌کم از بین می‌روند.»
