عزم جهانی برای مقابله با ریزگردها در خاورمیانه

 بحران ریزگردهای خاورمیانه تا آن حد جدی‌است که سازمان ملل نیز اعلام کرد از ایران و کشورهای منطقه برای مقابله با توفان‌های گرد‌وغبار پشتیبانی می‌کند.
به گزارش همشهری، تنها در کشورهای همسایه ایران 300میلیون هکتار کانون خیزش گردوغبار وجود دارد که تهدیدی بالقوه برای کشور است و با هر وزش باد می‌تواند آسمان شهرهای مرزنشین عراق، افغانستان و ترکمنستان را خاک‌آلود کند. وسعت کانون‌های خارجی گردوغبار 8برابر کانون‌های گرد‌‌‌وغبار در د‌‌‌اخل کشور است. تهدید کانون‌های گردوغبار در کشورهای سوریه، عربستان، پاکستان، ازبکستان، ترکیه و حتی کویت برای ایران بخش زیادی از آسمان کشور را درگیر پدیده گردوغبار کرده است و با هر خیزش باد بخش زیادی از گردوغبارهای خارجی وارد ایران می‌شود. لتیزیا روسانو، مدیر مرکز توسعه مدیریت بلایا در آسیا و اقیانوسیه سازمان ملل اما به ایرنا گفته است که سازمان ملل آماده تسهیل همکاری‌ها برای کاهش اثرات منفی توفان‌های گردوغبار از طریق اقدامات در سطوح منطقه خاورمیانه و فرامنطقه‌ای است.
به‌گفته وی، طی سال‌های اخیر در بسیاری از کشورها ازجمله ایران و همسایگانش به‌صورت مستقل یا در چارچوب همکاری‌های سازمان ملل متحد، اقداماتی صورت گرفته است. هر کدام از این تلاش‌ها رویکردهای خاصی برای مقابله با پدیده گردوغبار ارائه می‌کنند.
به‌گفته این مقام مسئول در سازمان ملل، ازجمله این تلاش‌ها می‌توان به مدیریت زمین و منابع آبی، مبارزه با تخریب زمین و بیابانزایی، و همچنین ایجاد سامانه‌های نظارتی و هشدار زودهنگام اشاره کرد. روسانو از ایجاد ائتلاف در سازمان ملل متحد برای مبارزه با توفان‌های گردوغبار خبر داده و گفته است که مرکز توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم)، ریاست کارگروه میانجیگری، هم‌اندیشی و همکاری‌های منطقه‌ای را برعهده دارد. هم‌اندیشی‌ها نیز با هدف کمک به ایجاد درک مشترک از مسئله براساس شواهد موجود و تسهیل گفت‌وگوهای فرامنطقه‌ای دولت‌هاست که برای تهیه برنامه اقدام منطقه‌ای در مسیر کاهش و مقابله با اثرات منفی توفان‌های گردوغبار برنامه‌های خود را اجرا می‌کنند.

راهکارهای منطقه‌ای کاهش ریزگرد
برخی از استراتژی‌های مقابله با پدیده ریزگردها بر پیشگیری تمرکز دارد. به‌گفته مدیر مرکز مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه سازمان ملل متحد، ایجاد روند معکوس در جنگل‌زدایی و تخریب زمین به‌منظور کاهش میزان انتشار ذرات گردوغبار، رویکرد دیگر کاهش اثرات منفی گردوغبار از طریق کاهش مواجهه، کاهش حساسیت و بهبود تاب‌آوری در بخش‌های مختلف است. بسته به هر مورد و منابع در دسترس، می‌توان ترکیبی از رویکردها را برای مقابله با گردوغبار اتخاذ کرد. این مقام سازمان ملل تأکید کرده است که توفان‌های گردوغبار پدیده‌ای طبیعی است که اثرات مثبت و منفی با خود به همراه دارد؛ بنابراین نمی‌توان و نباید به حذف کامل این پدیده فکر کرد، بلکه تمرکز باید بر به حداقل رساندن اثرات منفی توفان‌های گردوغبار باشد.همچنین باید نسبت به مواقعی که تغییرات اقلیمی و عوامل انسان‌محور پدیده گردوغبار را به میزان فراتر از روند طبیعی می‌رساند، هوشیار بود. بروز گردوغبار نتیجه کاهش منابع آبی و خشکسالی است و برهمین اساس نیز ستاد ملی مقابله با گردوغبار در سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور تشکیل شده است که اقدام به شناسایی کانون‌های گردوغباری داخلی و خارجی کرده است. لتیزیا روسانو، مدیر مرکز توسعه مدیریت بلایا در آسیا و اقیانوسیه سازمان ملل می‌گوید: در ایران ۳۴.۶ میلیون هکتار کانون‌های غبارخیز وجود دارد. از این میزان ۱۷درصد آن با شدت زیاد و خیلی زیاد است که برای مهار آن اقداماتی مانند کاشت ۱۱۰هزار هکتار نهال، مدیریت حفاظتی حدود ۵۰هزار هکتار اراضی کشاورزی، ۳۰۰کیلومتر لایروبی و احداث ۳هزار هکتار بادشکن، افزایش ایستگاه‌های اندازه‌گیری گردوغبار، تهیه برنامه ۱۰ساله مدیریت کانون‌های گردوغبار انجام شده است که همگی منجر به مهار تقریبی کانون‌های گردوغبار خیز در داخل ایران شده است.

تبعات گردوغبار در منطقه
گزارش ارزیابی خطرات توفان‌های گردوغبار در آسیا و اقیانوسیه که سازمان ملل آن را منتشر کرده نشان می‌دهد این توفان‌ها در کوتاه‌مدت و بلندمدت بر سلامت انسان، انرژی، کشاورزی و هوانوردی اثرات منفی می‌گذارند. به گزارش همشهری، یافته‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۶میلیون نفر از مردم در شهرهای مختلف کشورهای چین، ایران، پاکستان و ازبکستان ‌مدت حداقل ۱۰‌ماه را در سال ۲۰۱۹ در سطوح ناسالم آلودگی هوا ناشی از توفان‌های گردوغبار تنفس کرده‌اند. آلودگی هوا با هر توفان گردوغباری بدتر می‌شود. در آسیای میانه، ۸۰درصد از کل جمعیت در معرض سطح بالایی از کیفیت هوای نامناسب قرار دارند که ناشی از توفان‌های گردوغبار شدید است. علاوه بر این، مناطق وسیعی از زمین‌های کشاورزی تحت‌تأثیر ذرات گردوغبار هستند. در ترکمنستان ۷۱، پاکستان ۴۹ و ازبکستان ۴۴درصد از زمین‌های کشاورزی تحت‌تأثیر ذرات گردوغبار هستند. مقدار زیادی از این گردوغبار، با محتوای نمک بالا برای گیاهان سمی بوده و کیفیت خاک و آب را نیز کاهش می‌دهد. حساسیت برخی محصولات زراعی به این پدیده بیشتر است؛ به‌عنوان مثال، گردوغبار می‌تواند تولید پنبه را به شکل چشمگیری کاهش دهد.