در محاصره شهر

مهرداد طبرسی- روزنامه‌نگار

 شهربند را محصوری و محبوسی در شهر گفته‌اند یا کسی که او را به بودن در شهری مجازات کرده‌اند و تبعیدی آن شهر است. مجازات او زندگی کردن در شهری است که راه گریزی از آن ندارد و به زیستن در آنجا مجبور شده است. شهربند واژه‌ای است که از گذشته‌های ادبیات فارسی می‌آید و از اتفاق، ‌تجانس بسیاری با شهروند دارد که مفهومی امروزی و متعلق به شهرنشینی مدرن است. 2واژه به‌رغم تجانس ظاهری، به لحاظ مفهومی فرسنگ‌ها از هم فاصله دارند. می‌توان گفت که زیستن انسان در شهرهای بزرگ در دنیای مدرن نوعی شهربندی است. انسان‌ها به‌رغم مصائب و دشواری‌ها در شهرها زندگی می‌کنند و زندگی در آنجا را تاب می‌آورند و از آن گریزی ندارند. نمایشگاه شهربند که به همت آسیه مزینانی در گالری آ دایر شده، مجموعه‌ای است از آثار هنرمندانی که زیست شهری را به تصویر کشیده‌اند؛ از ازدحام آدم‌ها در مترو و آسمان‌خراش‌هایی که سیمای شهر را مخدوش کرده‌اند تا گوشه‌های دنجی که می‌توان در این ازدحام پیدا کرد و تکه‌هایی که از گذشته تهران تا امروز باقی مانده‌اند و... . همه اینها مجموعاً تهران امروز را شکل داده‌اند.
«شهربند» مجموعه‌ای از تصویرهای گوناگون از سیمای شهر به‌دست می‌دهد. هنرمندان تهران امروز را این‌گونه می‌بینند؛ گاهی شلوغ، گاهی مکدر، گاهی زشت و گاهی زیبا. گاهی گوشه دنجی را در ازدحام شلوغی‌ها جست‌و‌جو می‌کنند و می‌یابند. گاهی تقابل بافت سنتی و آسمان‌خراش‌های امروزی را به تصویر می‌کشند، گاهی زندگی روزمره‌ای را در کوچه‌ای روایت می‌کنند، گاهی شهری را نشان می‌دهند که سیم‌ها آن را احاطه کرده‌اند، گاهی ویترین‌های زیبای مغازه‌ها را تصویر می‌کنند و... . «شهربند» مجموعه‌ای از آثار هنری در شکل‌های گوناگون است؛ نقاشی، عکس، گرافیک، کارهای حجمی و... اگرچه غلبه با نقاشی‌هاست و در میان نقاشی‌ها نیز کارهای نسل نوواقع‌گرایان که در سال‌های اخیر جلوه کرده‌اند، بیشتر است؛ مثل کارهای مهسا کیالها، فاطمه طراح، مصطفی سلطانی و نوشین خدادادی. با این حال نباید از عکس‌های هوفر حقیقی گذشت که نماهایی یگانه از تهران امروز را تصویر کرده است و از کارهای نوژن حق‌دوست و فرید بیان که در میان انبوه کارهای نمایشگاه متفاوت از بقیه‌اند. «شهربند» در عین حال تاریخ تهران را مرور می‌کند؛ از عمارت‌های گذشته و گذرهای قدیمی بازار در نمایشگاه حاضرند تا متروکه‌های دهه‌های 50 و 60 و چشم‌اندازهای امروزی ساختمان‌ها و حتی نقاشی‌هایی که آینده هولناک شهر را به تصویر کشیده‌اند؛ مثل آپوپتوسیس از زهرا قیاسی که تهران را در فوران آتشفشان دماوند تصویر کرده است. اما نمایشگاه شهربند 2شگفتی دارد؛ اولی در لحظه ورود که راه گالری با بلوک‌های سیمانی بزرگ موسوم به نیوجرسی ـ که در سال‌های اخیر شمارشان روبه‌فزونی است ـ مسدود شده و رفت و‌آمد به گالری را دشوار می‌کند. شگفتی دوم تقریباً در انتهای نمایشگاه است؛ کسی در میان سیم‌های خاردار محبوس شده و شهربندی را بعینه اجرا می‌کند.