نیاز شهر به خبرنگاران شهری آگاه و متشکل

احمد مسجدجامعی- عضو شورای اسلامی شهر تهران

چند روز قبل دوستان خبرنگار حوزه شهری نشستی صمیمی را به بهانه پایان دوره خدمت بنده در شورای شهر تهران ترتیب دادند که برایم بسیار ارزشمند بود و برای این کار عمیقا سپاسگزار آنها هستم. در این دورهمی دوستانه قرار بود که حرف‌های جدی زده نشود اما مگر می‌شود خبرنگاران شهری دورهم جمع شوند و آخر صحبت‌ها و بحث‌ها به تهران کشیده نشود؟
نتیجه اینکه، لازم دیدم در این یادداشت ضمن اشاره‌ای به سوابق فعالیت درمورد شکل‌گیری گروه خبرنگاران تخصصی در حوزه‌های مختلف و به‌ویژه خبرنگاران حوزه شهری بر اهمیت، ارزش و تأثیرگذاری این گروه از اصحاب رسانه تأکید کنم.
یادم هست وقتی نشریه شورایاران راه‌افتاد، تعداد خبرنگاران شهری اندک بود و تنها در یکی‌دو روزنامه فعال بودند و این حوزه هم چندان جدی گرفته نمی‌شد. شاید تصور می‌شد شهر را بدون پرسش و پاسخ و نکته‌سنجی‌های اصحاب رسانه بهتر می‌توان اداره کرد. وجود نشریه شورایاران باعث شد روزنامه‌نگارانی در آن فعال شوند و در مسائل شورایاری و باقی موضوعات شهری تخصص به‌دست آورند و کار را به‌صورت حرفه‌ای دنبال کنند. نشریه شورایاران که 50 شماره و به‌صورت منظم منتشر می‌شد، این امکان را فراهم ساخت که گروهی از خبرنگاران آشنا به مسائل خاص شهری تربیت شوند و حضور آنها در نشریات گوناگون هم سبب شد که مسائل و موضوعات شهری و شورایاری فضای بیشتری را در رسانه‌ها به خود اختصاص دهند. در همان زمان هم اندک اندک فضایی شکل گرفت که این گروه از دوستان به‌صورت منسجم و پیوسته درمورد تهران بگویند و بنویسند. اعتقاد من بر آن است که تخصصی‌شدن حوزه‌های خبری و شکل‌گیری تشکل‌های مرتبط با آن لازمه کار خبری و طرح پرسش‌‌های حرفه‌ای است. زمانی که در وزارت ارشاد بودم هم خبرنگاران حوزه کتاب با انتشار نشریات کتاب هفته و کتاب ماه، پا به عرصه گذاشتند که تأثیر بسزایی در بررسی مسائل و مشکلات و نقد و بررسی کتاب داشتند. در همان ایام جوایزی هم برای خبرنگاران برگزیده این حوزه در نظر گرفته شد که همچنان پابرجاست و نشان می‌دهد این گروه از فعالان رسانه توانسته‌اند جایگاه مناسبی در میان جامعه کتابخوان به‌دست آورند و البته ادامه آن روند به شکل‌گیری خبرگزاری کتاب انجامید. این تجربه در معاونت پژوهشی وزارت ارشاد هم با انتشار نشریه فرهنگ و پژوهش تکرار شد که باعث شد در عرصه کم‌رونق پژوهش در آن سال‌ها خبرنگارانی پا به عرصه بگذارند و خود را به‌عنوان کارشناسان رسانه‌ای حوزه پژوهش و مطالعات فرهنگی معرفی کنند و خدمات قابل‌توجهی به این عرصه بکنند.
راه‌اندازی نشریه گلستان قرآن هم که از برگزاری نمایشگاه قرآن در استان تازه‌تأسیس گلستان کلید خورد، از دیگر تجربیات دوره خدمت من است که باعث پرورش و تشخص گروهی از خبرنگاران در حوزه مسائل و رویدادهای قرآنی شد. کاری که با انتشار ویژه‌نامه گلستان قرآن در ایام نمایشگاه یادشده آغاز شد و با انتشار هفته‌نامه وزین گلستان قرآن در سال‌های بعد پی‌گرفته شد و نه‌تنها باعث انسجام خبرنگاران قرآنی و نگاه تخصصی به این حوزه شد، بلکه موجبات رونق فعالیت‌های قرآنی را هم فراهم آورد و درنهایت به تأسیس خبرگزاری‌های ایکنا و شبستان انجامید.
در یک‌سالی که ریاست شورای اسلامی شهر تهران را برعهده داشتم، تخصصی‌شدن خبرنگاری حوزه شهری را در حد توان مورد توجه قرار دادم، چون اعتقاد داشتم خبرنگاران حوزه شهری باید به‌طور تخصصی با مسائل شهری آشنا باشند و علاوه بر آن، باید برای آنها امکانات و دسترسی‌های لازم برای کار حرفه‌ای فراهم شود.
نگاه ما هم در آن زمان مطلقا جناحی و سیاسی نبود و به‌یاد می‌آورم که در پاسخ به انتقاد برخی دوستان در این زمینه خاص یادداشتی نوشتم با عنوان «خبرنگار، خبرنگار است». اینها در زمانی بود که خبرنگاران حتی اتاقی برای تهیه و تنظیم خبر در ساختمان شورا نداشتند و این امکان از آن دوره فراهم شد. مجموعه فعالیت‌های موسوم به تهرانگردی هم درحالی خود به شکل‌گیری «تخصص» در میان خبرنگاران و عکاسان کمک کرد؛ خبرنگاران و عکاسانی که شهر را از منظر مسائل شهری می‌بینند. اهمیت خبرنگاران تخصصی حوزه شهری تا آنجا بود که در طرح تشکیل کمیته حقیقت‌یاب حادثه پلا‌سکو، پیشنهاد حضور نمایندگان خبرنگاران در این کمیته را ارائه کردم؛ چیزی که در مصوبات سایر دستگاه‌ها نبود، شاید به این دلیل که به اهمیت رسانه‌ها واقف نبودند. خوشبختانه امروز شاهد خبرنگارانی هستیم که کاملا آشنا به مسائل شهر هستند و در این زمینه علاوه بر داشتن اطلاعات کافی، صاحب تحلیل و بعضا پیشنهاددهنده راهکارهای اجرایی برای امور هستند. با این حال، فکر می‌کنم این گروه از خبرنگاران می‌توانند منسجم‌تر از این باشند و با تشکیل نهادهای مدنی و صنفی مخصوص به خود، منشأ خدمات بیشتری برای شهر و مردم بشوند. کارهایی از قبیل اهدای جایزه تهران به خبرنگاران حوزه شهری اقدام خوبی بوده و هست اما می‌توان این روند را با ایجاد تشکل خبرنگاران شهری پیش‌برد. کاری که می‌تواند در سایر شهرها نیز تکرار شود و در این حالت قطعا نفع زیادی برای شهروندان همه شهرها خواهد داشت.