یار مهربان در دسترس کودکان ایران

سرانه مطالعه در کشورهای جهان از اهمیت بالایی برخوردار است و وقتی پای کودکان و نوجوانان در میان باشد، این موضوع اهمیتی دوچندان می‌یابد. در استان‌های مختلف تاکنون تلاش شده است تا علاوه بر افزایش کلی سرانه مطالعه و ترغیب مردم به کتابخوانی، حوزه کودکان و نوجوانان به‌صورت ویژه مورد توجه قرار گیرد. کودکان تصمیم‌سازان آینده هستند و آشنایی آنها با ادبیات ایران و جهان و افزایش میزان علاقه آنها به کتابخوانی می‌تواند دریچه‌ای به‌سوی آگاهی و شناخت را به رویشان بگشاید. در همین راستا دراین گزارش جایگاه ادبیات کودک به تفکیک در استان‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و شاخص‌هایی مانند میزان استقبال و فروش کتاب‌های کودک و نوجوان در استان، وضعیت فروشگاه‌های تخصصی کتاب کودک یا فروشگاه‌هایی که کتاب‌های کودک و نوجوان را به صورت ویژه‌تر عرضه می‌کنند مورد توجه قرار گرفته است. ازسوی دیگر نویسندگان استانی حوزه ادبیات کودک و نوجوان نیز دراین گزارش در کانون توجه بوده‌اند.

قم
قم جایگاه برجسته‌ای درزمینه تولید، پخش و همچنین سرانه مطالعه کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان دارد و ازنظر میزان صادرات کتاب کودک و نوجوان نیز بی‌رقیب‌ترین استان است. این استان چه ازنظر فروش و واگذاری حق امتیاز کتاب و چه چاپ و ارسال کتاب به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، رتبه نخست را دارد و تاکنون بیش از هزار و ۵۰۰عنوان کتاب کودک ازطریق ناشران قمی به 18زبان مختلف دنیا چاپ شده است. این شهر در بخش کتاب دینی کودک نیز صاحب سبک و ادبیاتی خاص درایران است. بیشترین تعداد نویسندگان کتاب کودک دینی هم در قم حضور دارند و به‌عنوان مثال شرکت پاتوق که بیشترین کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان را پخش می‌کند، در قم فعالیت دارد. اگرچه قم دارای فروشگاه بزرگی که همه کتاب‌های چاپ شده دراین حوزه را داشته باشد، نیست اما در مجتمع ناشران، فروشگاه بزرگ دنیای کتاب، فروشگاه رنگین کمان و سایر کتاب‌فروشی‌های تخصصی و غیرتخصصی، کتاب‌های این حوزه به‌صورت ویژه عرضه می‌شود. توجه به کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان در قم به‌گونه‌ای است که انجمن ویژه ناشران کودک و نوجوان دراین استان تاسیس شده است و درحال‌حاضر 50ناشر عضو این انجمن هستند. همچنین 10ناشر به‌صورت جدی دراین عرصه فعالیت می‌کنند و چند ناشر هم کارکرد بین‌المللی دارند.

مرکزی
با وجود اینکه استان مرکزی 46ناشر فعال دارد، اما هیچ‌یک به صورت تخصصی در حوزه کودک و نوجوان فعالیت نمی‌کنند. همچنین ۵۸کتاب‌فروشی دراین استان وجود دارد، اما تعداد کتابفروشی‌های تخصصی کودک و نوجوان به تعداد انگشتان یک دست نیز نمی‌رسد و مسئولان اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی اذعان دارند که رتبه این استان در حوزه انتشارات مناسب نیست. «کتاب نهال» با مدیریت محمد شاملو، مهم‌ترین کتابفروشی تخصصی کودک و نوجوان در اراک است و از آنجا که این کتابفروشی در منطقه پرترددی قرار ندارد، برنامه‌های متنوعی را اجرا کرده که یکی از آنها فروش اینترنتی است و به این ترتیب «کتاب نهال» دراین زمینه به‌ویژه در روزهای شیوع کرونا ۲ تا ۳برابر رشد داشته است. جالب است که برخی پدیدآورندگان کتاب، آثار خود را در تهران و قم چاپ می‌کنند و نمونه‌ آن مهدی رجبی، نویسنده برجسته‌ حوزه کودک و نوجوان است که تاکنون بیش از 30جلد کتاب کودک و نوجوان در انتشارات خارج از استان مرکزی چاپ کرده است. این نویسنده در خمین به دنیا آمده و برای بعضی آثارش موفق به کسب جوایز و رتبه‌های برگزیده در جشنواره‌های بین المللی، ملی و استانی شده است. کتاب‌های «کنسرو غول» و «ساندویچ‌ساز مودم ‌اسبی‌باف» از این نویسنده در فهرست کلاغ‌سفید (فهرست کتاب‌های ارزشمند برای کودکان و نوجوانان) قرار گرفته است.

سمنان
در چند سال اخیر توجه به نیازهای فرهنگی کودکان و نوجوانان در سمنان پررنگ‌تر از گذشته شده و به دلیل برخی اقدام‌های انجام شده، اکنون سمنان یکی از 12شهر نمونه دوستدار کودک کشور محسوب می‌شود. هرچند هنوز کتابفروشی تخصصی برای عرضه کتاب کودک در شهرهای سمنان وجود ندارد، اما 14سال قبل تنها کتابخانه تلفنی کودکان ایران با نام «رنگین‌کمان» ازسوی شهرداری سمنان تاسیس شد که هنوزهم فعالیت می‌کند. تاسیس کافه کتاب ویژه کودکان هم از برنامه‌های شهرداری سمنان در حوزه کتابخوانی کودکان است. سمنان از سال 1392 نیز با طراحی جایزه ادبی دوسالانه «آهوی کومش» با هدف تقویت داستان‌نویسی در کودکان و خانواده‌ها و برگزاری آن در گستره ملی، گام جدی‌تری در حوزه ادبیات کودک و نوجوان برداشت. در نخستین دوره این جایزه ادبی، اسماعیل همتی نویسنده و پژوهشگر شناخته شده ادبیات کودک و نوجوان به‌عنوان دبیر فعالیت داشت. آثاری مانند «رنج‌ها و امیدهای مقدس آدا و ویسا»، «موجودی به نام اولی»، «بامانی‌ها و چند موجود دیگر» و «گنجشک‌های همسایه کویر» از این نویسنده سمنانی مورد توجه مخاطبان ادبیات کودک و نوجوان کشور قرار گرفته و کتاب «آن‌چه دوست دارم و دوست ندارم» به قلم او به زبان انگلیسی هم منتشر شده است.

مازندران
چند سالی می‌شود که میزان استقبال از خرید کتاب‌های کودک و نوجوان در مازندران به‌دلیل افزایش تعداد فروشگاه‌های کتاب بیشتر شده، اما هنوز مرکز یا فروشگاهی ویژه عرضه کتاب‌های کودک و نوجوان راه‌اندازی نشده است. تنها یک فروشگاه با نام «کانون» در ساری وجود دارد که مجموعه‌ای از بازی‌ها، نوشت‌افزار، کتاب‌ها و سرگرمی‌های کودکان و نوجوانان از تولیدات کانون پرورش فکری را در کنارهم عرضه می‌کند. اما اختصاص بخشی از کتابفروشی‌های شاخص و مطرح ازجمله شهرکتاب‌ها در تمام شهرهای مازندران به کتاب کودک و نوجوان، سبب شده گرایش خانواده‌ها و کودکان به این کتاب‌ها بیشتر شود. مشاهده‌های میدانی و اظهارات فروشندگان نیز نشان می‌دهد بخش مهمی از فروش این فروشگاه‌ها به کتاب کودک اختصاص دارد و معمولا در طرح‌های فروش یارانه‌ای فصلی کتاب نیز بخشی از سبد خرید کتاب مازندرانی‌ها به کتاب کودک اختصاص دارد. این استان چهره‌های شاخصی در ادبیات کودک و نوجوان دارد که می‌توان از «انوشه منادی» نویسنده شاخص کشور و مؤلف آثاری مانند «کره طلایی»، «سوزه‌ سوزه» و «بازگردانده شده» در حوزه نوجوان یاد کرد. «زینب طاهری» مترجم اهل قائمشهر نیز سال‌هاست که به‌صورت تخصصی کتاب‌های داستان کودک و نوجوان را به زبان فارسی ترجمه می‌کند.

اصفهان
استقبال از ادبیات کودک در استان اصفهان نسبتاً مطلوب است و چند ناشر به‌صورت ویژه در حوزه ادبیات کودک کار می کنند که از آنها می‌توان به نشر«نوشته»، انتشارات «مهرستان» (در بخش کودک و نوجوان با محوریت خانواده)، انتشارات «فرهنگ مردم» و  «صورتی» اشاره کرد. هرچند در سطح استان کتابفروشی تخصصی کودک وجود ندارد، اما کتابفروشی‌هایی همچون انتشارات «نوشته» و شعب کتابفروشی شهر کتاب وجود دارند که بخش کودک و نوجوان آنها نسبتاً قوی‌تر است. در کتابفروشی‌های شهرستان‌ها نیز کتاب‌های کودک به‌صورت پراکنده عرضه می‌شود. ازجمله فعالان ادبیات کودک اصفهان می‌توان به بنفشه رسولیان اشاره کرد که در زمینه شعر، داستان و ترجمه کتاب کودک فعالیت می‌کند و انتشارات «حوض نقاشی» وی ویژه ادبیات کودکان است. تا قبل از پاندمی کرونا ناشران کتاب کودک در اصفهان نمایشگاه‌هایی برگزار می‌کردند، اما در ۲سال اخیر خبری از این دست نمایشگاه‌ها نیست.

چهارمحال و بختیاری
حوزه ادبیات کودک و نوجوان در چهارمحال‌وبختیاری وضعیت مناسبی ندارد و با مراجعه به کتابفروشی‌ها و بررسی کتب این حوزه، می‌توان دریافت کتاب‌هایی که عرضه می‌شود، سطح کیفی و زیبایی‌ بصری لازم را ندارد یا متناسب با نیاز روز و سلیقه کودک و نوجوان نیست. درمجموع 2 تا 3فروشگاه برای عرضه کتاب کودک ونوجوان در شهرکرد، در مرکز استان، وجود دارد و بنا به گفته مسئولان این کتابفروشی‌ها، مردم هم از خرید کتاب‌ استقبال نمی‌کنند. تعداد تولیدات کتاب کودک و نوجوان نیز دراین استان انگشت‌شمار است، به‌طوری‌که سال گذشته از ۳کتاب «ننه رضا پرستو می‌شود»، «قصه‌های تربیتی» و «ای کبوتر چطور است» دراین استان رونمایی شد. برخی نویسندگان این استان در حوزه ادبیات کودک و نوجوان فعالند که یکی از آنها سجاد خالقی نافچی است. وی سال گذشته با رمان «مه و دود» در بخش کودک و نوجوان توانست رتبه نخست «جشنواره شعر و داستان انقلاب» را از آن خود کند. رمان «مه و دود» از اتفاقاتی در دوران پهلوی اول حکایت می‌کند و شخصیت اصلی آن، که یک پسر نوجوان است، دراین رمان به یک بلوغ فکری می‌رسد.‏

آذربایجان غربی
 اجرای ۲طرح «پیک امید» و «تسهیل‌گری کتابخوانی» در مناطق حاشیه‌ای و محروم آذربایجان‌غربی به‌ویژه در نقاط کوهستانی و صعب‌العبور موجب شده تا در دوران کرونا، کتابخوانی برای کودکان تعطیل نشود. از ابتدای سال‌جاری هم بیش از ۴هزار جلد کتاب با موضوع‌های مختلف به بیش از 35کتابخانه تخصصی کودک ونوجوان این استان اهدا شده که این کتاب‌ها در 22عنوان در قالب شعر، قصه و رمان ویژه گروه‌های مختلف سنی کودکان بوده‌است. در‌حال‌حاضر 23کتابخانه ثابت، ۸کتابخانه سیار و ۴کتابخانه پستی ویژه کودک و نوجوان  در آذربایجان‌غربی فعال هستند. «حسنا خورشیدی» نویسنده جوان آذربایجان غربی یکی از فعالان حوزه کودک و نوجوان است. وی که درسال 1367 در مهاباد به دنیا آمده‌است، در  ۱۲سالگی نخستین شعر خود را سرود. وی در دانشگاه در رشته حقوق تحصیل کرد و فارغ‌التحصیل شد و به‌تازگی کتابی با نام «خالخالوکه» را به‌عنوان نخستین اثر خود در حوزه ادبیات کودک و نوجوان منتشر کرد.

کرمان
استان کرمان در حوزه‌ ادبیات کودک و نوجوان، وضعیت منحصربه‌فردی دارد و «هوشنگ مرادی‌کرمانی» و «احمدرضا احمدی»  ۲نویسنده صاحب‌نام کشور اهل کرمان هستند. مرادی‌کرمانی که او را با «قصه‌های مجید» می‌شناسند، تاکنون چندبار نامزد دریافت جایزه‌ «آسترید لیندگرن» شده‌است که به نوعی نوبل ادبیات کودک به‌شمار می‌رود. احمدرضا احمدی نیز ادبیات شاعرانه و سوررئال را نمایندگی می‌کند و نام‌آور است. درحالی‌که این دو نویسنده می‌توانستند ظرفیتی برای استان باشند، اما ادبیات حوزه‌ کودک و نوجوان کرمان وضعیت خوبی ندارد و آمار فروش کتاب‌های کودک و نوجوان در کرمان، قابل قیاس با شهرهایی مانند شیراز، مشهد و تهران نیست و یکی از کم‌فروش‌ترین استان‌ها دراین حوزه محسوب می‌شود. در کرمان فروشگاه تخصصی کتاب کودک و نوجوان وجود ندارد و یک کتابفروشی مربوط به کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان هم که از دهه50 فعال بود، در دهه90 تعطیل شد و یک فروشگاه خصوصی دیگر نیز که ۲تا۳سال قبل افتتاح شده بود، در رکود فرو رفت. ازسوی دیگر در دوسه سال اخیر کتاب‌هایی با عنوان کودک ازسوی افرادی که متخصص ادبیات کودک نیستند در کرمان منتشر می‌شود که کیفیت مناسبی ندارد.

البرز
ادبیات کودک و نوجوان در استان البرز جایگاه بالایی دارد و در نمایشگاه‌های استانی کتاب نیز که هرسال برگزار می‌شود، کتاب‌های این حوزه فروش بالایی دارد. درحال‌حاضر چند مرکز فروش کتاب در نقاط مختلف استان فعالند و سال گذشته نیز نخستین کتابخانه عمومی تخصصی کودک و نوجوان با نام «قاصدک» با منابع و تجهیزات ویژه گروه سنی کودک و نوجوان همراه با جاذبه‌های بصری در استان افتتاح شد تا این گروه سنی در فضایی جذاب و دلنشین، تجربه‌ خوشی از خواندن را به یاد سپارند. همچنین چند انجمن ادبی نویسندگان کودک و نوجوان نیز در البرز فعال هستند و ظرفیت خوبی  درمیان نویسندگان این عرصه وجود دارد، «سپیده نازبار»، «ظریفه رویین» و «سمیه سیدنیا» نیز از نویسندگان حوزه کودک و نوجوان استان هستند. همچنین یکی از برنامه‌هایی که مرکز آفرینش‌های ادبی برای کودکان دارد، حمایت از کودکان و نوجوانانی است که به نویسندگی علاقه دارند.

خراسان جنوبی
بررسی‌ها نشان می‌دهد کتاب‌های حوزه ادبیات کودک درخراسان جنوبی پس از رمان، بیشترین میزان فروش را داشته‌اند و کودکان این استان در جام باشگاه‌های کتابخوانی نیز، که طرحی پویا برای فعال کردن باشگاه‌های کتابخوانی کودک و نوجوان در سراسر کشور است، خوش درخشیده‌اند. کودکان و نوجوانان هر استان در گروه‌های 12نفری دراین طرح فرهنگی شرکت می‌کنند و پس از نقد و بررسی یک کتاب ازسوی هر گروه، ارائه‌دهنده بهترین نقد به‌عنوان تیم برتر انتخاب می‌شود. خراسان جنوبی دراین جشنواره همواره حضوری فعال دارد و هرسال حدود 300نفر از کودکان و نوجوانان استان در این رویداد فرهنگی مشارکت دارند. سال گذشته «مهسا اسلامی» از بیرجند به‌عنوان مروج برتر نوجوان کتابخوانی در جام باشگاه‌های کتابخوانی کشور معرفی شد. سال 1398 هم نخستین کتابخانه تخصصی کودک «یار مهربان» در شهرستان طبس افتتاح شد. «عبدالرضا صمدی» از نویسندگان و شاعران خراسان جنوبی است که بیشتر آثارش مربوط به ادبیات کودک و نوجوان است.

اردبیل
در استان اردبیل هیچ تشکل دولتی یا غیردولتی با عنوان «انجمن نویسندگان کودک و نوجوان» وجود ندارد تا فعالیت منسجم و مستمری برای هم‌اندیشی نویسندگان این حوزه و ارتقای سطح دانش آنها انجام دهد. به این ترتیب ادبیات و شعر کودک دراستان مهجور مانده و آن طور که باید، به این مقوله توجه نمی‌شود. برهمین اساس نیاز به ساماندهی تولیدات برای تحول در کیفی‌سازی ادبیات کودک احساس می‌شود. هرچند دراین استان کتابفروشی ویژه کودکان وجود ندارد و فقط بخشی از کتابفروشی‌های بزرگ به کتاب کودک اختصاص دارد، اما بیشترین مخاطبان کتابخانه‌های عمومی را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند. «محمد پاشاپور» با تخلص پاشا «موغانلی»، از نویسندگان حوزه کودک استان است. وی متولد سال 1368 در یکی از روستاهای توابع شهرستان گرمی مغان با نام «شاه تپه سی» است که از همان دوران کودکی علاقه زیادی به شعر و زبان مادری داشت. کتاب‌های وی بیشتر در رده سنی کودکان و به زبان ترکی است و در سال 1392 یک کتاب شعر ترکی با عنوان «جیرتدان» و کتابی دیگر با عنوان «آخماق تولکو» و در سال 1396 نیز کتابی با عنوان «دوزلو چپیش» به چاپ رساند.

خراسان رضوی
در خراسان رضوی ۲۱۴کتابخانه مشارکتی و نهادی با ۲میلیون و ۵۰۰هزار نسخه کتاب، ۲۴۰کتابدار و همچنین ۴۸ایستگاه مطالعه فعالیت می‌کنند. همچنین ۴۱درصد از کل تعداد کتاب‌هایی که از کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی به امانت گرفته می‌شوند، کتاب‌های ویژه کودکان و نوجوانان هستند. در یک سال اخیر ۷۰۰هزار نسخه کتاب در بخش‌های کودک و نوجوان از کتابخانه‌های عمومی فعال در سطح خراسان رضوی به امانت گرفته شده است. هم‌اینک «بخش ویژه کودک» در کتابخانه‌های عمومی این استان دایر و به امکانات بازی، سرگرمی مطالعه در محل کتابخانه برای این گروه سنی مجهز است. فعالیت‌های فرهنگی از قبیل نشست‌های جمع‌خوانی کتاب، برگزاری کلاس‌های آموزشی ویژه کودکان و والدین، قصه‌گویی، نویسندگی، شعرخوانی، نقاشی و کاردستی هم در کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی برگزار می‌شود. یکی از نویسندگان مطرح حوزه ادبیات کودک خراسان رضوی «محمود برآبادی» است که سال ۱۳۳۱ در سبزوار متولد شد. وی نویسندگی را از دهه ۱۳۵۰ برای کودکان و نوجوانان آغاز کرد و تاکنون بیش از ۷۰عنوان کتاب در زمینه کودک و نوجوان را به چاپ رسانده است.

قزوین
پیشینه ادبیات کودکان و نوجوانان در قزوین به سال ۱۳۵۵ باز می‌گردد که در آن زمان نخستین ناشر قزوینی کتابی با عنوان «آی بچه‌های خوب» منتشر کرد. اکنون اما چند سالی می‌شود که ناشران قزوینی فعالیت‌های خوبی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان داشته‌اند، تا جایی که می‌توان قزوین را از قطب‌های نشر کتاب‌های کودک و نوجوان درایران به حساب آورد. با توجه به اینکه تنوع و میزان فروش کتاب‌ها در حوزه کودک و نوجوان بیشتر از حوزه بزرگسالان است، ناشران استان بیشتر دراین حوزه فعالیت می‌کنند. دراین میان باوجود افزایش تولید کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان در سال‌های اخیر، استان قزوین هنوز فاصله زیادی با استانداردهای ملی و جهانی وجود دارد و خرید کتاب برای کودک یا نوجوان هنوز به دغدغه جدی خانواده‌ها تبدیل نشده و بیشتر فروش در نمایشگاه‌های کتاب شکل می‌گیرد. 

یزد
 استان یزد که مفتخر به وجود «مهدی آذریزدی» پدر ادبیات کودک و نوجوان است و کتاب‌هایی مانند «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» از وی به یادگار مانده، تنها یک کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان، آن هم در کانون پرورش فکری دارد. این کتابخانه کتاب‌های به‌روز این حوزه را که در شورای بررسی تولیدات کودکان و نوجوانان تأیید می‌شود، ارائه می‌کند. این کتابخانه قبل از کرونا با استقبال خوبی همراه بود و این استقبال با وجود شیوع بیماری کرونا همچنان مناسب است. بعد از «مهدی آذریزدی» نویسنده‌ای درحد و اندازه وی در استان وجود ندارد، اما «بابک صابری» را هم می‌توان یکی از افراد موفق دراین زمینه دانست. وی که متولد ۱۳۴۴ است، تاکنون داستان‌های زیادی برای کودکان نوشته و با وجودی که انتشارات دارد، تعداد کمی از آنها را منتشر کرده‌است. همین آثار اندک به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، چینی، ایتالیایی ترجمه شده و مورد استقبال بچه‌های سراسر دنیا قرار گرفته است. صابری همچنین جایزه «کوله‌پشتی سال» را که به بهترین کتاب‌های تصویری اعطا می‌شود، از آلمان دریافت کرده است.

زنجان
در استان زنجان توجه ویژه‌ای به تولید آثار در حوزه کتاب کودک نمی‌شود و با وجود نویسندگان خوب استان دراین حوزه، به دلیل نبود حمایت کافی، نویسندگان ترجیح می‌دهند در حوزه‌های دیگر قلم بزنند. درحالی که سال 98 دراین استان  25جلد کتاب در حوزه کودک و نوجوان چاپ شد، سال گذشته شاهد چاپ اثری دراستان نبودیم و مسئولان بخشی از این افت را به‌دلیل چاپ آثار نویسندگان در استان‌های دیگر عنوان می‌کنند. نویسندگان کتاب کودک معتقدند نیاز به تولید آثار، مطابق با فرهنگ بومی استان، برای کودکان و نوجوانان احساس می‌شود و در کنار تولید آثار ملی، باید چاپ آثاری مطابق با فرهنگ این استان نیز مورد حمایت قرارگیرد. اینها درحالی‌است که اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی زنجان نیز از خرید حمایتی آثار حوزه کودک خبر می‌دهد. «فاطمه قشمی» از نویسندگان زنجانی ‌در حوزه کتاب کودک و نوجوان، معقتد است تقویت ادبیات کودک و نوجوان دراین استان، تنها از طریق چند نهاد پیگیری و نیاز به حمایت بیشتری برای تولید آثار متنوع در حوزه کودک احساس می‌شود.

آذربایجان شرقی
30کتابخانه ثابت و 10کتابخانه سیار و پستی کودک و نوجوان در آذربایجان شرقی فعالیت می‌کنند. این درحالی‌است که ۷درصد از کل کتابفروشی‌های کشور، به آذربایجان شرقی اختصاص دارد. از آغاز سال‌جاری نیز علاوه بر ۳۰کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان موجود در استان، 60کتابخانه شامل 20کتابخانه در تبریز و 40کتابخانه در شهرهای دیگر استان به فروش ویژه کتاب کودک و نوجوان اقدام کرده‌اند. میزان فروش کتاب‌های کودک و نوجوان مقاوم دوم را دراین استان کسب کرده‌است. در 3ماهه گذشته ازسال نیز کتاب‌هایی با موضوع  داستان مصور، آب و همچنین طنز حوزه کودک و نوجوان بیشترین نشر و فروش را داشته‌اند. یکی از نویسندگان مطرح استان دراین حوزه، عبدالمجید نجفی است که فروردین ۱۳۳۸ در تبریز به دنیا آمد و پس از تحصیل در دبستان حکمت و دبیرستان دهخدا، درسال ۱۳۵۶ وارد دانشگاه تبریز شد. علاقه به مجله و کتاب و داستان، وی را در مهر ۱۳۶۳ وارد کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کرد. در سال ۱۳۶۸رمان‌های «برف آباد» و مجموعه داستان «کت پشمی» از وی منتشر شد. از نجفی تاکنون تعدادی رمان، مجموعه داستان و بازآفرینی متون کهن فارسی منتشر شده و برای برخی آثار نیز جوایزی دریافت کرده است.

همدان
استقبال از کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان به‌ویژه در زمینه کتاب‌های درسی و‌ کمک آموزشی، در همدان مطلوب ارزیابی می‌شود. از زمان شیوع کرونا و قرنطینه در مقاطعی، شهرداری و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدام به برگزاری طرح‌هایی در حوزه فروش اینترنتی کتاب کردند که بیشترین میزان فروش مربوطه به کودک و نوجوان بوده است. اداره‌‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان در سال گذشته مجوز چاپ ۴۵عنوان کتاب کودک و نوجوان را صادر کرد که ۲۰عنوان برای کودکان و بقیه مربوط به حوزه نوجوانان است و شعر، نقاشی، داستان و ... را دربر می‌گیرد. در 3ماهه نخست سال جاری نیز مجوز چاپ ۷کتاب دراین حوزه صادر شده‌ و ۳عنوان کتاب نیز مورد حمایت این اداره‌کل قرارگرفته‌است. همچنین ۴۵۰نسخه از این ۳عنوان کتاب خریداری و درمیان کودکان و نوجوانان توزیع شده‌است. در همدان تنها یک ناشر تخصصی به نام «پوپک نقره‌ای» در حوزه کتاب کودک و نوجوان فعالیت می‌کند که فعلا نیمه‌فعال است. ازسوی دیگرهمدان مرکز تخصصی عرضه کتاب کودک و نوجوان ندارد، اما همه کتابفروشی‌ها بخشی را به این حوزه اختصاص داده‌اند. «مصطفی رحماندوست»، «اسدالله شعبانی»، «یاور همدانی»، «بابک نیک‌طلب»،«جواد محقق همدانی» و«غلامرضا بکتاش» از فعالان حوزه کودک و نوجوان دراین استان به‌شمار می‌روند.
      
کردستان  
ادبیات کودک و نوجوان در استان کردستان به جایگاه مناسب خود نرسیده‌است، اما تلاش‌‌ها در حوزه فرهنگی برای تقویت آن همچنان ادامه دارد. برهمین اساس شاهد انتشار کتاب‌های ارزشمند و قابل تأملی دراین حوزه هستیم که البته سهم کتاب‌هایی که به زبان کردی و با تکیه بر فرهنگ بومی و محلی منتشر می‌شود، کم است و این موضوع بر میزان استقبال کودکان و نوجوانان از کتاب‌های حوزه خود بی‌تاثیر نیست. ازجمله نویسندگان کردستانی این حوزه می‌توان از «هادی یوسفی» نام برد. او متولد ۱۳۵۵ و دارای دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه شهید باهنر کرمان و عضو هیأت علمی دانشگاه پیام‌نور کردستان است. شاهنامه، ادب حماسی کردی، ادبیات تطبیقی به‌ویژه ادبیات کردی و فارسی و ادبیات کودکان از بخش‌های مورد توجه این نویسنده و پژوهشگر توانمند است و چاپ کتاب «کردستان و ادب حماسی» در قالب دانشنامه فرهنگ، هنر و تمدن کردستان در حوزه هنری و کتاب «تیکوشانی بی‌ وچان به‌ره‌و ئامانجی ژیان» در کنار ده‌ها مقاله علمی و پژوهشی ازجمله نتایج تلاش‌های اوست. وی علاقه خاصی به احیای ادبیات کودک و نوجوان در استان کردستان دارد. کتاب شعر کردی با عنوان «ریوی بی ناز و راوچی فیلباز» نشان‌دهنده تلاش و توان یوسفی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان این دیار است.

بوشهر
در استان بوشهر که تجربه کسب عنوان «پایتخت کتاب» را در سال 95 در کارنامه دارد، کتابفروشی که به صورت تخصصی در حوزه کودکان فعالیت چشمگیر و مستمری داشته باشد، به آن معنا وجود ندارد و بیشتر کتاب‌های این حوزه در بخشی از معدود کتابفروشی‌های سطح شهر بوشهر و همچنین برازجان به علاقه‌مندان و خانواده‌ها عرضه می‌شود، اما به همت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان، به‌تازگی فروشگاه‌های محصولات فرهنگی برپا شده‌است که به صورت تخصصی دراین حوزه فعالیت می‌کنند و تا حدودی توانسته‌اند جای خالی کتابخانه تخصصی در حوزه کودک و نوجوان را پر کنند. ازجمله نویسندگان فعال در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در استان بوشهر نیز می‌توان به عبدالله علی‌پور، شاعر ساکن کنگان، آمنه رمضانی صاحب چند اثر متعدد و خلاقانه و همچنین زهرا مویدی، لیلا پورنبی و خاتون شهرآشوب اشاره کرد.

گلستان
استان گلستان با جمعیتی در حدود ۲میلیون نفر، کتابفروشی یا مراکز ویژه عرضه و فروش کتاب کودک و نوجوان ندارد. اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گلستان نیز عدد دقیقی از فروش کتاب این حوزه ندارد. به گفته عبدالرحمن اونق، نویسنده ترکمن و عضو انجمن قلم ایران، در نبود فروشگاه‌های عرضه تخصصی کتاب کودک و نوجوان و کم‌کاری برخی نهادهای مسئول در توسعه فرهنگ مطالعه میان کودکان و نوجوانان، کانون پرورش فکری استان با ۲۸مرکز سیار و ثابت، به‌عنوان تنها محل مراجعه کودکان و نوجوانان کتابخوان و خانواده هایشان است. اما دراین میان حسین میرکاظمی، داستان‌نویس نام‌آشنای حوزه کودک ونوجوان در گرگان است؛ معلمی که حتی در کلاس‌های درس هم از شاگردانش می‌خواست نوارقصه‌هایی از رویاهایشان پر کنند. آثاری به قلم میرکاظمی مانند «یورت» برنده چند جایزه ادبی و اثری از او به نام «الامان» به زبان آلمانی ترجمه شده‌است. 

سیستان و بلوچستان
سیستان و بلوچستان، استانی محروم در همه زمینه‌ها بوده و نمود این محرومیت در حوزه فرهنگی بیش از سایر بخش‌هاست. البته در چند سال گذشته گام‌های موثری ازسوی سازمان‌ها و نهادهای متولی فرهنگی و بخش‌خصوص در استان برداشته شده و کتابخانه‌های روستایی فراوانی در نقاط مختلف گشایش یافته است که همگی زمینه‌ساز ارتقای فرهنگی استان شده است. اکنون دیگر سیستان و بلوچستان در کانون توجه‌ قرار گرفته، تا جایی که نویسندگان حوزه ادبیات کودک از نقاط مختلف کشور به این استان سفر می‌کنند و به ترغیب کودکان و نوجوانان برای کتابخوانی می‌پردازند. همچنین در سیستان‌وبلوچستان نویسندگان خوبی حضور دارند که دائم در تلاش برای تغییر وضعیت استان هستند و از آنها می‌توان به «محسن سنچولی پردل» اشاره کرد. وی معتقد است که ادبیات کودک و نوجوان استان شرایط مناسبی ندارد و دلیل آن، خلأ و نبود یک برنامه مدون، هدف‌دار و استراتژی معین دراین حوزه است و همین موضوع تاکنون مانع تولید یک اثر خوب و ماندگار در استان شده است. منابع کتابخانه‌های سیستان‌وبلوچستان هم جوابگوی نیازها نیست؛ هرچند خیران زیادی با ارسال بسته‌های فرهنگی از اقصی نقاط کشور به استان درصدد رفع محرومیت فرهنگی استان هستند.

 کرمانشاه
درسال‌های اخیر با تلاش برخی نویسندگان و شاعران شاهد رشد ادبیات کودک و نوجوان در استان کرمانشاه بوده‌ایم. یکی از اتفاق‌های مثبت حوزه ادبیات کودک و نوجوان، پیوند زبان «کردی» با دنیای شیرین و جذاب ادبیات کودک و نوجوان بوده است که این پیوند مبارک از استان کرمانشاه آغاز شد. آثار حوزه ادبیات کودک و نوجوان که به زبان کردی به چاپ رسید، با استقبال مخاطبان مواجه شد. چند هفته‌نامه نیز صفحاتی را به ادبیات کودک و نوجوان اختصاص دادند. موفقیت‌های بین‌المللی ادبیات کودک و نوجوان استان در سطح بین‌المللی نیز قابل توجه بوده و کتاب «یخی که عاشق خورشید شد» از رضا موزونی، نویسنده مطرح استان کرمانشاه، به چند زبان ترجمه شده است. «محمدجواد محبت» یکی از شاعران  کرمانشاهی حوزه کودک و نوجوان کشور است که کودکان و نوجوانان دیروز و امروز، با شعر «دو کاج» وی در کتاب‌های درسی مقطع ابتدایی آشنا هستند. از دیگر شاعران می‌توان به «فاطمه ناظری»، «نوشین نوری» و «سمیه قبادی» اشار کرد که چراغ ادبیات کودک و نوجوان را در استان کرمانشاه روشن نگه داشته‌اند.

هرمزگان
شیوع ویروس کرونا در کشور برخی چالش‌ها و مشکلات و تعطیلی کتابخانه و مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در استان را به‌دنبال داشته است. به این ترتیب شیوه‌های جدید آموزشی با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی جایگزین شیوه حضوری شده و آموزش‌های فرهنگی، هنری و ادبی، آموزشی و اسلامی نیز توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان هرمزگان درحال برگزاری است. کودکان و نوجوانان امیدهای آینده هر جامعه هستند و ورود به دنیای آنها و ژرف‌نگری در رفتار و گفتار کودکان و نوجوانان، توجه دقیقی را می‌طلبد چراکه نگرش‌های بعدی جوانان به سال‌های نخستین زندگی آنها بستگی دارد. بنابراین باید با کتابخوانی به سلامت و روان آن‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشیم. برهمین اساس هم هست که استان هرمزگان در حوزه ادبیات کودک و نوجوان و همچنین تولید و عرضه کتاب‌های این حوزه نیازمند انجام اقدام‌های ویژه‌تری است.

گیلان
گیلانی‌ها سال گذشته در ۴طرح فروش فصلی کتاب با خرید بیش از ۳۲میلیارد ریال کتاب، استقبال بسیار خوبی از خرید یارانه‌ای کتاب داشتند و این استان درمیان استان‌های پرفروش کتاب طرح‌های فصلی قرار گرفت. اگرچه دراین طرح‌ها درمجموع ۸۹هزار و ۵۱۵جلد کتاب توسط گیلانی‌ها خریداری شد، اما بررسی وضعیت فروش کتاب کودکان در گیلان چندان مناسب نیست. چند کتاب‌فروشی مطرح رشت ازجمله «فرازمند»، «آسمان» و «بدر» که پرفروش‌ترین‌ها در حوزه کتاب هستند، آمار فروش کتاب کودک را مطلوب توصیف نکردند، اما استقبال از کتاب کودک در کتابفروشی‌های تخصصی مانند «باز باران» بهتر بوده است. این کتابفروشی در بازه زمانی ۱۷ تا ۲۴خرداد در قالب طرح بهارانه کتاب هزار و ۱۰۰جلد کتاب کودک به فروش رساند. «حمید وثیرش»، موسس کتابفروشی «بازباران»، چند سالی است که ازطریق گروه‌های حمایتی، برای کودکان مناطق محروم «توپ» به‌عنوان نماد بازی و تکاپوی شیرین کودکی و «کتاب» نماد دانایی و آگاهی ارسال می‌کند. 

لرستان
 اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان سال گذشته مجوز چاپ ۱۴عنوان و امسال مجوز ۸عنوان کتاب کودک و نوجوان را صادر کرده است که در مقایسه با استان‌های همجوار، آمار کمی به‌حساب می‌آید. مسئولان لرستان تخصصی‌بودن حوزه کودک و نوجوان و همچنین هزینه‌های بالای چاپ کتاب دراین حوزه را از دلایل استقبال کم نویسندگان از این حوزه می‌دانند. لرستان نشر تخصصی کودک و نوجوان ندارد، اما امسال در شرف صدور یک مجوز انتشاراتی دراین زمینه است. همچنین تنها کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان استان چندی قبل به محاق رفت، از آن زمان هیچ مرکز تخصصی عرضه کتاب و محصولات فرهنگی حوزه کودک و نوجوان در این استان فعال نیست و کتابفروشی‌ها صرفا چند قفسه از مغازه‌شان را به این بخش اختصاص داده‌اند. ملیحه پوریان، نسرین فریدونی، آذر کاکاوند و نیلوفر شمس نویسندگان شاخص حوزه کودک و نوجوان لرستان محسوب می‌شوند.

ایلام
در ایلام با تاخیری چندساله شعر و داستان کودک شکل گرفت. در اوایل سال 1392 با پیشنهاد خلاقانه عمران خودآموز (معاون وقت و مدیرکل فعلی فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام) و میزبانی و تلاش انجمن ادبی وقت ایوان به مدیریت علی‌محمد محمدی، برای نخستین‌بار دبیرخانه دائمی یک جشنواره تخصصی شعر کودک کردی در شهرستان ایوان با عنوان «منال و مه‌لوچگ» تشکیل شد؛ جشنواره‌ای بی‌سابقه در استان‌ ایلام که توانست بالندگی نهال نوپای شعر کودک کردی ما را رقم بزند. بسیاری از شاعران ایلام با اشتیاق فراوان برای مشارکت در این رویداد دلنشین فرهنگی، دست به خلق آثار کودک کردی زدند. این جشنواره در پاییز 1392 برگزار شد و چهره‌های جوان و تازه‌ای را به جریان ادبیات کودک معرفی کرد؛ رویدادی که سال 1399 نیز چهارمین دوره خود را با عنوان جشنواره شعر کودک کردی «منال» پشت سر گذاشت. در فاصله سال 1392 تا امروز، جریان شعر و ادبیات منالان در ایلام چهره‌های خلاق و تازه‌ای را به خود دیده است. بسیاری از افرادی که پیش تر سرایش شعر کودک را آغاز کرده بودند، با جدیت دراین دهه بر دامنه‌ فعالیت خود افزودند و مهم‌تر اینکه علاوه بر شعر، داستان‌های کودکانه کردی نیز در ایلام نگاشته شد. انتشار ده‌ها عنوان کتاب مانند «کوورپه»، «ئه‌ور و خوه‌ر»، «موشلی موشان» و «نه‌ورووزانه» بخشی از این فعالیت‌هاست.

خراسان شمالی
ادبیات کودک در خراسان شمالی، به عنوان یکی از بخش‌های مؤثر فرهنگی، با کاستی‌ها و ضعف‌های متعددی روبه رو است، به گونه ای که این بخش از قالب گرفته تا مضمون و محتوا، نیازمند توجه اساسی است. نبود کتاب های غنی از روح کودکی و همچنین کم تعداد بودن نویسندگان خوش ذوق و آگاه به فضای مورد نیاز کودک از خلاءهایی است که در حوزه ادبیات کودک خراسان شمالی دیده می شود. نوشین شعبانی، شاعر حوزه کودکان در خراسان شمالی معتقد است که در حوزه ادبیات کودک، باید نویسندگانی پای کار بیایند که دوست دارند برای کودکان بنویسند و همچنین ذوق ادبی و تخیل سرشار داشته باشند، چراکه دراین وادی تنها دغدغه نان و جویای نام بودن نتیجه نامناسبی درپی خواهد داشت.سمیرا ساداتی، یکی دیگر از فعالان حوزه ادبیات کودک خراسان شمالی نیز می‌گوید که ادبیات کودک دراین استان نیازمند یک انجمن مجزا و خاص است که در تمام شهرستان ها فعالیت داشته باشد. خراسان شمالی هم از نظر کتاب کودک هم از لحاظ ناشر و هم تعداد نویسنده ضعف دارد و یکی از استان هایی است که دراین حیطه در رده های پایین کشوری قرار  می گیرد. 

فارس
استان فارس از خاستگاه های مهم ادبیات کودک و نوجوان است؛ حوزه ای که متاسفانه در 2دهه گذشته، با وجود اهمیتش، کمتر به آن پرداخته شده است. صابر سهرابی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس معتقد است این استان را می توان با داشته های معنوی و تربیتی ویژه خود، از خاستگاه های ادبیات کودک و نوجوان کشور دانست؛ از عصر سعدی بزرگ تا به امروز که بهترین نویسنده های کودک و نوجوان مانند احمد اکبرپور، فرهاد حسن زاده، محمدرضا سرشار (رهگذر)، رضا شیرازی و... از آن برخاسته اند و به رشد و نمو این دیار در زمینه ادبیات کودک و نوجوان کمک کرده اند. امروزه کودکان و نوجوانان در استفاده از فضای مجازی از دیگران پیشی گرفته‌اند از این رو باید محتوای مناسب مبتنی بر اصول پرورشی ادبیات کودک و نوجوان را در قالب‌های گوناگون در این فضا به کودکان و نوجوانانمان ارائه کنیم. اینها درحالی است که براساس اعلام انجمن کتاب استان فارس، امکان استفاده اعضای باشگاه‌های کتابخوانی کودک و نوجوان از یارانه خرید کتاب الکترونیک فراهم شده و اعضای باشگاه‌های کتابخوانی با وارد کردن کد ملی می‌توانند اقدام به ثبت‌نام و خرید کتاب الکترونیک کنند و با پرداخت فقط ۳۰هزارتومان، امکان استفاده از ۳۵۰۰عنوان کتاب دیجیتال (متنی و صوتی) به ارزش ١٠٠هزارتومان را به‌مدت یک سال داشته باشند.

خوزستان
 استان خوزستان نویسندگان و شاعران زیادی دارد؛ از احمد محمود گرفته تا قیصر امین‌پور. نویسندگان کودک و نوجوان زیادی هم از این دیار به عالم ادبیات معرفی شده‌اند که می‌توان یکی از معاصران شان را جمشید خانیان دانست. با همه اینها و در شرایطی که برخی کتاب‌های نویسندگان این دیار مانند فیروز جزایری دوما به شهرت جهانی رسیده است، اما کمبود فضای مطالعه و زیرساخت‌های توزیع کتاب‌ کودک و نوجوان، حسرتی برای این استان برجا گذاشته. مراکز توزیع و فروش کتاب‌های کودک و نوجوان به چند فروشگاه کانون پرورش فکری محدود شده که شهروندان در نقاط مختلف باید مسیر زیادی را برای رسیدن به آن طی کنند. در شهرهای کوچک‌تر یا روستاها هم که عموما خبری نیست و شاید فعالان اجتماعی و خیران چند کتاب کودک و نوجوان به دست بچه‌های مناطق محروم برسانند. مدارس خوزستان به عنوان یکی از راه‌های دسترسی کودکان و نوجوانان به کتاب مناسب گروه سنی‌شان هم یا کتابخانه ندارند یا کتاب‌های به روز و جدید در اختیارشان نیست. به همین دلیل هم بود که طرح «ایمک» یا ارسال یارمهربان به کتابخوان دراین استان آغاز به کار کرد تا افراد نیازمند و خانوارهای مناطق حاشیه‌ای و کم‌برخوردار را زیرپوشش قرار دهد؛ دراین طرح بخشی از هزینه‌های توزیع کتاب ازسوی استانداری پرداخت می‌شود.

کهگیلویه‌وبویراحمد
محرومیت‌ها در کهگیلویه‌وبویراحمد علاوه بر زیرساخت ها، راه خود را به هنر و ادبیات هم باز کرده است. به جز چند نویسنده قدیمی و این اواخر، مرحوم حسین پناهی، آن‌قدر شاعر و نویسنده‌ای از این استان جنوبی به علاقه‌مندان ادبیات به ویژه ادبیات کودک و نوجوان، معرفی نشده است. حتی به گفته کارشناسان استان، ادبیات کودک و نوجوان در کهگیلویه وبویراحمد در ابتدای راه است و تقریبا نویسنده‌هایی که فعالیت می‌کنند، نسل اول این حوزه محسوب می‌شوند. این درحالی است که زیست‌بوم کهگیلویه وبویراحمد و جغرافیای خاص آن هم الهام‌بخش داستان‌نویسی بسیاری از نویسنده‌ها بوده و هم با توجه به رئالیسم جادویی فرهنگ عامه این استان، به خوبی قابلیت تولید و عرضه داستان‌های جذاب و خواندنی برای رده سنی بزرگسال و کودک و نوجوان را دارد. به غیر از اینکه نویسندگان به دلیل محرومیت‌های گسترده استان به منابع کافی دسترسی ندارند، توزیع کتاب چه در سطح بزرگسال و چه کودک و نوجوان، به سختی و محدود انجام می‌شود. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کهگیلویه وبویراحمد ۱۹مرکز فرهنگی و هنری دارد که از این تعداد ۱۰ مورد ثابت، ۷مورد سیار و ۲ مورد پستی هستند. با راه‌اندازی سایت فروش اینترنتی کتاب کودک و نوجوان، بیش از 2هزار کتاب عرضه شده است که توانسته بخشی از کمبود مراکز فروش و توزیع کتاب را جبران کند.