دیپلماسی
دست‌انداز جدید در احیای برجام
آژانس تمدید توافق اسفندماه را می‌خواهد اما ایران هنوز پاسخی به این درخواست نداده است
امیرمحمد حسینی ـ خبرنگار
توافق ایران و آژانس تبدیل به چالش پیش‌روی مذاکرات وین می‌شود؟ این سؤالی است که ابهام‌های دور هفتم مذاکرات احیای برجام را بیشتر کرده است. پس از 2 روز کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در سازمان‌های بین‌المللی به اظهارنظرهای مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی واکنش نشان داده است. رافائل گروسی از ایران خواسته بود تا به درخواست‌ها برای تمدید توافق فورا پاسخ دهد و حالا غریب‌آبادی گفته که توافق ایران و آژانس در اسفندماه برای تسهیل مذاکرات سیاسی و کمک به موفقیت آن در جهت خواسته‌های ایران بود نه الزام ایران نسبت به اجرای خواست آژانس. موعد توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایان اردیبهشت بود و سپس تا آخر خرداد تمدید و پنجشنبه هفته گذشته منقضی شد. آژانس خواستار تمدید این توافق شد اما ایران به این درخواست‌ها از روز جمعه پاسخی نداد. البته دیروز غریب‌آبادی حتی گفت که بعد از گذشت 3 ماه، ایران دیگر این تفاهم را با آژانس تمدید نکرد و صرفا در چارچوب تصمیمی سیاسی به‌مدت یک‌ماه دیگر به ثبت داده‌ها ادامه داد. براساس این توافق ایران پس از توقف اجرای تعهدات فراپادمانی براساس قانون مجلس تا 3 ماه به ضبط فیلم دوربین‌های مداربسته مراکز هسته‌ای ادامه می‌داد و درصورت لغوشدن تحریم‌ها داده را در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گذاشت. اما مذاکرات وین هنوز به احیای برجام ختم نشده و افق روشنی نیز از زمان توافق در وین وجود ندارد.
در چنین شرایطی منقضی شدن توافق ایران با آژانس، وزیرخارجه آمریکا را هم به واکنش واداشته است. آنتونی بلینکن در گفت‌وگو با روزنامه نیویورک‌تایمز هشدار داد که «توسعه برنامه هسته‌ای تهران می‌تواند به یک مانع برطرف نشدنی در این رایزنی‌ها تبدیل شود.» نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اما تأکید کرد که ادامه یا عدم‌ادامه فرایند ضبط دوربین فیلم‌های مداربسته مراکز هسته‌ای هیچ ارتباطی با تکالیف پادمانی ایران ندارد و ایران همچنان به اجرای تعهدات پادمانی خود ادامه می‌دهد.
تعهدات پادمانی نه بیشتر و نه کمتر
پیش از واکنش ایران رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر «اهمیت حیاتی» تداوم دریافت داده‌های لازم درباره برخی فعالیت‌های ایران ذیل توافق هسته‌ای تأکید کرده بود. حتی یک منبع آگاه در این سازمان نیز به رویترز گفت که مدیرکل آژانس در این زمینه به شورای حکام گزارش خواهد داد. غریب‌آبادی اما به این درخواست اینطور پاسخ داد:« اگر چه مدیرکل آژانس در گزارش خود بر اهمیت حیاتی تداوم فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت در ایران و ثبت داده‌ها تأکید کرده، لیکن خاطرنشان می‌کنم که ایشان باید این تصور غلط خود را اصلاح کند که نباید ثبت داده‌ها را با این موضوع پیوند دهد.» او تأکید کرد که آنچه ایران متعهد به اجرای آن است، تعهدات پادمانی است، نه کمتر و نه بیشتر. تعهدات پادمانی که غریب‌آبادی به آن اشاره کرده مقررات نظارتی آژانس است که شامل انواع بازرسی‌ها از مراکز هسته‌ای است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موافقتنامه‌هایی در این زمینه تنظیم کرده که همه کشورهای عضو موظف به امضا و اجرای آن هستند.
ایران: طرف‌های مقابل باید تصمیم بگیرند
تا لحظه تنظیم این گزارش وزارت خارجه یا شورای امنیت ملی واکنشی نسبت به تمدید یا عدم‌تمدید توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان ندادند. به گزارش ایسنا، شبکه ان‌اچ‌کی ژاپن اما مدعی شد که ایران شنبه(دیروز) به درخواست آژانس پاسخ می‌دهد. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین نیز در توییتی نوشت: «امیدوارم پاسخ مثبت هرچه زودتر اعلام شود تا از بروز موارد نامشخصی که عواقب منفی طولانی‌مدت و غیرموجه خواهد داشت، جلوگیری شود.» نماینده روسیه در توییت دیگری درباره دور هفتم مذاکرات وین نیز چنین نوشت: «به‌نظر می‌آید احتمال انجام موفقیت‌آمیز گفت‌وگوهای وین درباره برجام در دور هفتم بالاست اما هیچ وقت از قبل در این‌باره اطمینان وجود ندارد.» وزیرخارجه آمریکا نیز در پاسخ به سؤالی در همین زمینه گفت: «نمی‌توانم تاریخی برای آن تعیین کنم اما در حال نزدیکتر شدن به آن هستیم.» بلینکن بار دیگر تلاش کرد تا احیای توافق هسته‌ای را به تصمیم ایران منوط کند آن هم درحالی‌که سیدعباس عراقچی، رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در وین درست در نقطه مقابل این سخنان گفته که احیای برجام به تصمیم‌های واشنگتن درباره لغو تحریم‌ها و بازگشت به توافق بستگی دارد، چراکه این کشور از توافق خارج شده است. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه نیز در همین راستا و در پاسخ به وزرای خارجه آمریکا و فرانسه موضع عراقچی را تکرار کرد و گفت: «جمهوری اسلامی ایران هیچ‌وقت برجام را ترک نکرده که بخواهد به برجام برگردد. بلکه این آمریکاست که باید تصمیم خود را بگیرد و با لغو تحریم‌های غیرقانونی و اجرای مؤثر تعهدات قطعی خود به برجام بازگردد. آمریکا و اروپایی‌ها بهتر از همه می‌دانند که ایران تصمیم خود را زمانی گرفت که باوجود خروج یکجانبه آمریکا از برجام و وضع تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه علیه مردم ایران و به‌رغم بی‌عملی اروپا در توافق باقی ماند و برجام را زنده نگه داشت.» خطیب‌زاده تأکید کرد که موضع ایران از ابتدای مذاکرات وین تاکنون تغییری نکرده و خواستار لغو تحریم‌های آمریکا، راستی‌آزمایی آنها و سپس توقف اقدامات جبرانی و از سرگیری اجرای تعهدات ایران است. به این ترتیب خطیب‌زاده بار دیگر گفته که طرف‌های مقابل باید تصمیم‌های خود را بگیرند.
مسیر پرپیچ‌وخم دیپلماسی همچنان ادامه دارد. اینکه توافق ایران با آژانس تبدیل به گرهی در مذاکرات وین می‌شود سؤالی است که باید برای پاسخ به آن کمی منتظر ماند. هنوز زمان مشخصی برای دور هفتم مذاکرات مشخص نیست اما عباس عراقچی در آخرین اظهارنظرهای خود پس از پایان دور ششم مذاکرات گفته بود که کشورها برای تصمیم‌گیری‌های آخر به پایتخت‌هایشان بازمی‌گردند.
