حمل‌ونقل
رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران در گفت‌وگو با همشهری:
اولویت اصلی شورای پنجم، توسعه حمل‌ونقل عمومی بود
مهدی اسماعیل پور- خبرنگار
پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک عملکرد مناسبی داشت و موفقیت‌های بزرگی به دست آورد که ازجمله آنها می‌توان به توسعه حمل‌ونقل عمومی، افزایش ایستگاه‌ها و خطوط قطار شهری (مترو)، توجه به حمل‌ونقل پاک و گسترش زیرساخت‌های لازم برای دوچرخه‌سواری شهری و اجرا و تکمیل ابرپروژه‌های عمرانی در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک به روش «مشارکتی» اشاره کرد. در این‌باره با «محمد علیخانی»، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل پنجمین دوره شورای شهر تهران به گفت‌وگو نشستیم.
مهم‌ترین ویژگی‌هایی که شورای شهر پنجم را نسبت به دوره‌های پیش، به‌ویژه از منظر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک متمایز می‌کند، چیست؟
مهم‌ترین ویژگی دوره پنجم شورای اسلامی شهر تهران نسبت به دوره‌های پیشین، قانونمداری و بازگشت به جایگاه نظارتی شورای اسلامی شهر تهران در حوزه‌های مختلف ازجمله حوزه حمل‌ونقل و ترافیک، برای جلوگیری از اقدامات سلیقه‌ای و خارج از طرح‌های مصوب در طرح جامع این حوزه است. اولویت اصلی در این دوره، توسعه حمل‌ونقل عمومی (افزایش تعداد ناوگان قطار شهری و اضافه‌شدن اتوبوس‌های جدید به ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران) به‌عنوان نیاز فوری و اساسی شهر تهران بود. در کمیسیون عمران و حمل‌ونقل، مذاکرات موفقی پیرامون رفع موانع موجود و دریافت یارانه صرفه‌جویی مصرف سوخت قطار شهری تهران انجام شد. همچنین توافقنامه‌ای برای تامین 210واگن از محل مشارکت
50-50 منابع شهرداری تهران با دولت به امضا رسید. در این کمیسیون، سیاست‌هایی حول محورهای توسعه حمل‌ونقل عمومی، مدیریت جامع و هوشمند ترافیک، کاهش آلودگی هوای ناشی از منابع متحرک و جذب و تخصیص بهینه منابع به پروژه‌های حوزه‌های حمل‌ونقل تدوین شده است.
برای نمونه، ردیف بودجه جدیدی برای توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل انبوه بر مترو از طریق واریز مستقیم درآمدهای قابل‌حصول در حوزه‌هایی مانند مجتمع‌های ایستگاهی ایجاد شد و واریز همه درآمدهای وصولی حاصل از صدور پروانه در محدوده 300متری زون‌های TOD(مترو و BRT) سبب شد تا منابع جدیدی به‌طور مستقیم از محل عوارض شهرسازی، در شعاع اطراف خطوط و ایستگاه‌های مترو، به نفع ایجاد زیرساخت‌های مترو واریز شود. موضوع تامین عادلانه حقوق شهروندی و دسترسی همه شهروندان به خدمات شهری مانند استفاده عادلانه از فضای پارک معابر و تردد ایمن عابران از فضای پیاده‌راه‌ها از طریق روش‌هایی مانند مدیریت هوشمند محدوده‌های پارکینگ‌های حاشیه‌ای و توسعه خیابان کامل، مدنظر قرار گرفت. برای افزایش دسترسی اقشار کم‌توان مانند معلولان و سالمندان به خدمات حمل‌ونقل عمومی، اقداماتی نظیر تخصیص بودجه برای بهسازی 154آسانسور در خطوط یک،2،5 و7 انجام شد و تجهیز تقاطع‌های هوشمند به سیستم چراغ راهنمایی صوتی و لمسی برای عابران نابینا، با وجود بحران مالی موجود، در اولویت سیاستگذاری کمیسیون عمران و حمل‌ونقل قرار داشت. اجرای فرایند عارضه‌سنجی ترافیکی ساختمان‌های بزرگ‌مقیاس به‌ویژه مجتمع‌های تجاری و بازنگری طرح تفصیلی برای استقرار کاربری‌های دارای تقاضای سفر بالا در مجاورت خطوط حمل‌ونقل همگانی نیز ازجمله اقدامات بلندمدت برای افزایش کیفیت زندگی شهروندان در کلانشهر تهران، در این دوره از مدیریت شهری به‌شمار می‌رود.
گسترش خطوط و ایستگاه‌های مترو و همچنین مصوب‌شدن احداث 3خط جدید که ریل‌های قطار شهری را به مناطقی مانند منطقه21 می‌رساند، در شورای شهر پنجم محقق شد. در این‌باره هم توضیح می‌دهید؟
در این دوره از مدیریت شهری، موضوع بازنگری طرح جامع حمل‌ونقل ریلی شهر تهران تا افق سال1420 در دستور کار قرار گرفت و در سال1399 در شورای‌عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور مصوب شد. بر اساس این طرح، تعداد خطوط به 11خط عادی و 2خط اکسپرس افزایش یافت که در طرح جدید، تکمیل انشعابات خطوط پیشین در مناطقی مانند 3و18 و همچنین ایجاد خطوط جدید 9،10 و11 در تکمیل رینگ داخلی و خارجی به‌ویژه در محدوده شمال‌غربی و جنوب‌غربی شهر تهران، مصوب شد.
بر این اساس عملیات اجرایی خط مهم 10مترو در دامنه جنوبی البرز آغاز شده است. احداث ایستگاه‌های مترو هم با رویکرد نیاز واقعی محله صورت گرفت و 132 ایستگاه جدید در خطوط مختلف به بهره‌برداری رسید. با اجرای این طرح مصوب در صورت تامین منابع، طول خطوط مترو از 263کیلومتر موجود به 530کیلومتر افزایش خواهد یافت.
در برنامه‌های این دوره از شورای شهر، توجه به حمل‌ونقل پاک و گسترش خطوط و زیرساخت‌های دوچرخه‌سواری شهری هم به وضوح دیده می‌شود.
براساس گزارش بانک جهانی در سال2018، آلودگی هوا سالانه خسارت مالی به مبلغ 2میلیارد و 600میلیون دلار به کلانشهر تهران وارد می‌کند و مرگ بیش از 4هزار نفر را در پی دارد. براساس مطالعات انجام‌شده، از سال1390 تاکنون، ذرات معلق ریز (2.5PM) به‌عنوان عامل اصلی این پدیده نامطلوب در شهر تهران شناخته می‌شوند. منابع متحرک ازجمله خودروها، اتوبوس‌های دیزلی، کامیون‌ها و موتورسیکلت‌ها عامل انتشار 67درصد از ذرات آلاینده 2.5PM شهر تهران هستند و سایر منابع آلاینده ازجمله صنایع، نیروگاه‌ها و پالایشگاه «شهید تندگویان» سهمی در حدود 33درصدی در انتشار این آلاینده دارند.
با توجه به این موضوع، در این دوره از مدیریت شهری، مطالبه جدی شورای اسلامی شهر تهران بر اجرای وظایف دستگاه‌های اجرایی مرتبط با استان و کلانشهر تهران، براساس قانون هوای پاک مصوب مجلس شورای اسلامی بود. برای نمونه در خصوص توسعه حمل‌ونقل ریلی شهری، متأسفانه دولت در عمل به وظایف خود که به صراحت در ماده‌های اول و دوم قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت آمده و در آیین‌نامه اجرایی آن مورد تأکید قرار گرفته، بسیار کند عمل کرده است. به همین دلیل اکنون فرصت‌های طلایی برای توسعه و تکمیل قطار شهری پایتخت از دست رفته است. براساس ماده8 قانون هوای پاک دولت موظف است تسهیلاتی به‌منظور از رده خارج‌کردن وسایل نقلیه فرسوده و جایگزینی آنها با وسایل نقلیه استاندارد تدارک ببیند که چنین موضوعی تنها در بازه‌های زمانی کوتاهی انجام شد. اثرگذاری این موضوع در کاهش آلودگی هوا در شهر تهران منوط به اجرای این ماده قانونی، طی سالیان تداوم خواهد داشت. همچنین جلوگیری از افزایش قیمت خودروهای نو به‌منظور حفظ قدرت خرید شهروندان، برای این جایگزینی است.
براساس ماده12 قانون هوای پاک، سازمان محیط‌زیست موظف است همه مراکز و واحدهای صنعتی آلاینده را مشخص و مراتب را با تعیین نوع، میزان آلودگی، وسعت منطقه تحت‌تأثیر و حساسیت منطقه به بالاترین مقام مسئول ابلاغ کند تا در این‌باره اقدامات لازم به‌منظور رفع آلودگی و یا تعطیلی کار انجام شود. متأسفانه فعالیت نیروگاه‌های «بعثت» و «ری» و پالایشگاه «شهید تندگویان» منجر به انتشار آلودگی شدیدی می‌شوند که تاکنون نسبت به رفع آلایندگی این واحدها یا خروج آنها از شهر تهران، اقدامی انجام نشده است.
در حوزه توسعه خودروهای «برقی» و «هیبریدی»، پیگیری‌های ویژه‌ای برای تصویب اعطای مشوق در تعیین نرخ عوارض خودرو انجام شد و ارائه تسهیلات به رانندگان تاکسی برای تبدیل خودروهای فرسوده در قالب منابع صندوق «امید» ازجمله اقدامات کمیسیون عمران و حمل‌ونقل در این دوره است. در حوزه توسعه خطوط دوچرخه‌سواری نیز با توجه به تجارب 20ساله در اجرای مسیرهای دوچرخه‌سواری در شهر تهران و احصای مشکلات موجود، رویکرد این کمیسیون بر سیاست ایجاد مسیرهای دوچرخه‌سواری محلی مانند مسیرهای کوتاه تا ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی یا مسیرهای واقع در مکان‌های امن مانند پارک‌های جنگلی و محیط‌های ورزشی برای اشاعه فرهنگ دوچرخه‌سواری در تهران متمرکز شده بود و تذکرات متعددی نیز از سوی اینجانب برای جلوگیری از اتلاف منابع در طرح‌های عمرانی فاقد مطالعات توجیهی، آن‌هم در شرایطی که با کمبود منابع مالی روبه‌رو هستیم، در جلسات علنی شورای اسلامی شهر تهران داده شد.
اجرای طرح‌های عمرانی به‌صورت مشارکتی به‌ویژه در ابرپروژه‌ها، مانند پروژه دوگاز در بزرگراه شهیدلشکری، ازجمله ابتکارات شورای پنجم بود و سبب شد تا با وجود مشکلات مالی پروژه‌های نیمه‌تمام به سرانجام برسند. در این‌باره هم توضیح می‌دهید؟
در حوزه کاهش گره‌های ترافیکی، موضوع اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی ازجمله پروژه‌های بزرگراه «شهید بروجردی»، احداث تقاطع «دوگاز» و اتمام زیرگذر «گیشا» و «استاد معین» از طریق روش‌های مشارکتی یکی از اولویت‌های کمیسیون عمران و حمل‌ونقل بود. خوشبختانه با پیگیری‌های ویژه این کمیسیون، موانع موجود از طریق توافق با مالکان زمین‌های معارض، جلب مشارکت شورایاران در حل و فصل مشکلات و افزایش منابع غیرنقدی قابل تخصیص به این پروژه‌ها رفع شد تا با وجود بحران مالی تحمیل‌شده به درآمدهای شهرداری تهران در دوره «کرونا»، این پروژه‌ها به نتیجه برسند. ضمن اینکه نقش نظارتی این کمیسیون در جلوگیری از شروع پروژه‌های جدید فاقد اولویت مانند پروژه جمع‌آوری «پل حافظ»، در ایجاد تمرکز در تخصیص منابع مالی به پروژه‌های مزبور و پروژه‌های مرتبط با حوزه ایمنی شهر نظیر تکمیل سیستم مدیریت آب‌های سطحی در محدوده مناطق 21و22 شهر تهران نیز مؤثر بود.
محمد علیخانی: احداث ایستگاه‌های جدید مترو با توجه به کارکرد مورد نیاز، عملیات اجرایی خط 10مترو، ورود دست‌کم 250دستگاه اتوبوس و مینی‌بوس جدید، بازسازی اتوبوس‌های فرسوده، مدیریت هوشمند محدوده‌های پارکینگ‌های حاشیه‌ای، توسعه خیابان کامل، بازنگری طرح جامع حمل و نقل ریلی شهر تهران، ایجاد مسیرهای دوچرخه‌سواری محلی، کاهش گره‌های ترافیکی و جلوگیری از شروع پروژه‌های جدید فاقد اولویت در دوران کرونا، از جمله مهم‌ترین اقدامات فنی و عمرانی مدیریت پنجم شهر تهران است
