صدای نمایش از فرستنده عاشقانه

فهیمه پناه‌آذر- روزنامه‌نگار

هنوز هم در خانه‌ پدری، در گوشه‌ای از اتاق نشیمن یا گوشه آشپزخانه رادیویی دیده می‌شود که صبح زود یا ظهر‌ها، خانه‌ای را از سوت‌وکوری دربیاورد. در روزگاری بزرگ شدیم که رادیو یکی از دلگر‌می‌ها و سرگرمی‌های زندگی‌مان محسوب می‌شد. با صدای رادیو در روزهای تعطیل بیدار می‌شدیم، با صدای رادیو صبحانه می‌خوردیم و به مدرسه می‌رفتیم و قصه گوش می‌دادیم که خوابمان ببرد. صداهای دوست‌داشتنی را تصویر می‌کردیم. همه ما خاطرات منحصر به فردی را با این جعبه داریم. برخی رادیو را برای برنامه‌های ورزشـی‌اش دوست داشتند، عده‌ای قصه‌شب و ظهر جمعه با شما و تقویم تاریخ را می‌شـنیدند و عـده‌ای دیگر در کنار اینها دوسـتدار نمایشـنامه‌هایش بودند، اما حالا وضعیت فرق کرده، ظهور و بروز انواع پادکست‌ها و فعالیت‌ گروه‌های بسیاری در فضای مجازی شاید باعث شده که جوان‌تر‌ها به سمت این فضا بروند تا رادیوهایی که شاید کمتر در خانه‌ها دیده می‌شود. با این حال، مدیرکل هنرهای نمایشی رادیو معتقد است که وجود پادکست‌ها عرصه را برای رادیو تنگ نکرده و همه اینها در کنار هم می‌توانند منجر به تولید آثار خوب شوند و یک هم‌افزایی ایجاد کنند.
 گفته می‌شود که یک نمایشـنامه رادیویی باکیفیت و درجه یک، همانی است که در دقایق نخست، کاری با مخاطبش کند که او برای همیشه فراموش کند جهان را با چشم‌هایش ببیند؛ موضوعی که شاید برخی به نمایش‌های رادیویی که این روزها پخش می‌شود نقد داشته باشند. برخی نیز معتقدند که زندگی شهری و شرایط امروز دیگر مخاطبی برای نمایش‌های رادیویی باقی نگذاشته است.

نمایش‌های رادیویی، مدیوم جذاب
محسن سوهانی، ‌مدیرکل هنرهای نمایشی رادیو و رادیو نمایش است. سوهانی با اشاره به نمایش‌های رادیویی و مخاطبان به همشهری می‌گوید: «نمایش‌های رادیویی از سال‌ها پیش تا به امروز یک مدیوم رسانه‌ای جذاب و قوی بوده و هست. به‌نظر می‌آید سیر و تحول تکنولوژی در این دوران شاید خیلی از مدیوم‌ها را تحت‌الشعاع خود قرار داده، اما قالب‌های هنری و نمایشی این‌گونه نیستند. در عصر فضای مجازی که قرار داریم خیلی‌ها فیلم‌ها را در فضای مجازی و پلتفرم‌ها نگاه می‌کنند، اما همچنان سالن سینما هم مخاطب خود را دارد. سینما تحت سلطه هیچ‌یک از این ابزار‌های تکنولوژی نرفته و معتقدم رادیو نیز اینگونه است.»

گنجینه‌ای که باید احیا شود
مدیر رادیو نمایش توضیح می‌دهد که نمایش‌های رادیویی گنجینه‌ای از میراث فرهنگی و هنری کشور ماست که در اختیار داریم و این رادیو باید بار دیگر احیا شده و به روزهای طلایی‌اش بازگردد. هر چند که سوهانی معتقد است که نمایش‌های رادیویی همچنان در صدر هستند، اما به این نکته اذعان دارد که متن مهم‌ترین عامل در بالا بودن کیفیت آثار نمایشی است. وی ادامه می‌دهد: «تلاشمان این بود که بتوانیم دفتر ادبیات نمایشی را احیا کرده و بسیاری از نمایشنامه‌نویسانی را که  روزگاری با رادیو همکاری داشتند باز هم به خانه خودشان برگردانیم. نگارش متن خوب به‌طور حتم نتیجه خوبی را در کیفیت تولید آثار رادیویی دارد. در تولید آثار نمایشی تنوع ژانر و تعدد موضوعات مورد اقبال مخاطب را باید درنظر بگیریم.»

بازگشت پیشکسوتان
وی ادامه می‌دهد: «تلاشمان این است که بتوانیم با بازگشت پیشکسوتان، نیروهای مستعد و خلاق را شناسایی و آموزش دهیم.
برقراری این پل ارتباطی از ارتقای دوباره کیفیت نمایش‌های رادیویی بسیار مهم است. حتی در زمینه بازیگری نیز بیشترین هدف این است که در کنار بازیگران پیشکسوت و باتجربه رادیو، جوانان مستعد هم حضور داشته باشند تا از تجربیات آنها بیاموزند و این برای برنامه‌های نمایش رادیویی بسیار مهم است.»

خلاقیت و کیفیت مهم است
سوهانی با بیان این مطلب که توانسته‌ایم با تولید آثار نمایشی برنامه‌های نمایشی را تا پایان سال در جدول پخش قرار دهیم، عنوان کرد که با وجود فعالیت در فضای مجازی، رقابت‌ها تنگاتنگ شده و آنچه مهم است خلاقیت و کیفیت آثار است که مخاطبان را نگاه می‌دارد. وی به ظهور پادکست‌ها اشاره می‌کند و اینکه حضور و فعالیت آنها در فضای مجازی را مخل کار رادیو نمی‌داند. سوهانی توضیح می‌دهد: «همیشه گفته شده که رادیو واقعا مخاطبان وفادار دارد و این موضوع به کسانی که در صدا کار می‌کنند، ثابت شده است. در دوره‌ای هستیم که عصر رسانه‌های چندوجهی است؛ رسانه‌ صداپایه در دنیا، رسانه اول محسوب می‌شود و معتقدم که فضای مجازی و ایجاد پادکست‌ها یک امکان است و یک فرصت هم‌افزایی را در تولیدات ایجاد می‌کند. رادیو همچنان مخاطبان خود را دارد و با یک تعامل می‌توان مخاطب جوان امروزی را هم همراه کنیم. جایگاه رادیو نمایش همیشه بالا بوده و ‌ای کاش به لحاظ مادی نیز فکر و کاری صورت گیرد که هنرمندان رادیو مورد توجه بیشتری قرار بگیرند. متأسفانه رادیو در زمینه پرکردن خلأهای مادی جای کار زیادی دارد. هنرمندان رادیو همیشه مهجور بوده و مظلوم واقع شده‌اند.»

رادیو نمایش و پرکردن خلأهای تئاتری
وی همچنین به دوران کرونا اشاره می‌کند و اینکه با تعطیلی تئاتر، نمایش‌های رادیویی توانسته‌اند خلأ موجود را پر کنند. سوهانی عنوان می‌کند: «در این ایام نظرسنجی‌ها نشان داده که مخاطبان همچنان نمایش‌های رادیویی را گوش می‌دهند و ما نیز در تلاش هستیم بهترین آثار را تولید کنیم.»