بررسی تأثیر کرونا بر صنعت نشر در گفتوگو با 2 ناشر زن
ناشران متوسط بیشتر آسیب دیدند
محمدرضا مرسلی- خبرنگار
درطول یک‌سال گذشته کرونا درایران بساط بسیاری از مشاغل را برهم زده و برچیده است. صنعت نشر و چاپ همچون بسیاری از کسب‌وکارها حال و روز خوبی ندارد. البته تأثیر کرونا بر ناشران بزرگ و شناخته شده و ناشران کوچک و کمترشناخته شده یکسان نبوده است. اگرناشران را براساس برند و سابقه و تیراژ به 3 دسته بزرگ، متوسط و کوچک تقسیم کنیم، تأثیر کرونا بر کسب‌وکار هر کدام از آنها متفاوت بوده است. شاید یکی از دلایلش این باشد که در خریدهای آنلاین، افراد اغلب سراغ ناشرانی می‌روند که سابقه‌کاری زیادی دارند و شناخته شده‌تر هستند. این در حالی است که بعضی از ناشران کمتر شناخته شده و تازه‌کار هم کتاب‌های خوبی منتشرمی‌کنند. در این خصوص با 2 ناشر زن گفتوگو کرده‌ایم.
بالا رفتن قیمت‌ها وضربه به اقتصاد نشر
کرونا تقریباً زمانی در ایران شیوع پیدا کرد که ناشران خود را برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب آماده می‌کردند. به این‌ترتیب بود که ناگهان همه‌‌چیز و تمام برنامه‌ریزی‌ها به هم ریخت. پروین صدقیان، مدیر انتشارات گل آذین که عضو انجمن زنان ناشر است با بیان اینکه کرونا مثل زلزله‌ای است که ناباورانه همه‌‌چیز را زیر و رو کرد به همشهری می‌گوید: «با شیوع کرونا نمایشگاه بین‌المللی کتاب تعطیل شد و ناشران با انبوهی از مسائل و مشکلات مالی و هزینه‌هایی که صرف کرده بودند و قرار نبود به این زودی‌ها به آنها بازگردد مواجه شدند. از سوی دیگر بالا رفتن ناگهانی قیمت‌ها ضربه سنگینی را به اقتصاد نشر و کسانی که با عشق و علاقه در این حوزه کار می‌کنند وارد کرد.» پروین صدقیان معتقد است کرونا ضربه اصلی و بزرگ‌تر را به ناشرانی وارد کرد که در سطح متوسط بودند: «ناشران حرفه‌ای و به‌اصطلاح برند‌های بزرگ‌تر و قدیمی‌تر با اندیشه و اندوخته‌های خودشان ضربه چندانی نخوردند و در این شرایط که بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی تعدیل نیرو دارند، به هرترتیب که شده توانستند نیروی کار خود را حفظ کنند. ناشرانی هم که تازه شروع به‌کار کرده بودند به نوعی این فرصت را داشتند تا خیلی زود کار را رها کنند. در این میان بیشترین ضربه به ناشران متوسط وارد شد. آنها از یک‌سو باید حفظ آبرو می‌کردند و چک‌هایی را که پرداخت کرده بودند پاس می‌کردند و از سوی دیگر مجبور بودند نیروهای آزموده خود را تعدیل کنند تا به نوعی بتوانند این راه پر فراز و نشیب را تحمل و طی کنند.»
نبود حمایت‌های دولتی
مدیر انتشارات گل آذین می‌گوید در این اوضاع بد اقتصادی که ناشران با مشکلات بسیاری مواجه هستند هیچ حمایت و کمکی هم از سوی مسئولان ذیربط برای بهبود وضعیت آنها ارائه نشده است: «هر ساله نمایشگاه بین‌المللی کتاب و نمایشگاه‌های استانی برپا می‌شد و ناشران می‌توانستند در این فضاهای تخصصی کسب درآمد کنند، اما با شیوع ویروس کرونا دیگر خبری از این نمایشگاه‌ها نبود و در نتیجه ناشران ماندند و انبارهای پر از کتاب و چک‌های پاس نشده. ناشران یک سال پرآشوب را گذراندند، اما هیچ کمک و حمایتی از سوی هیچ نهادی و مسئولی به آنها ارائه نشد. متأسفانه فقط به تعداد محدودی از ناشران وام‌هایی، آن هم با سود‌های‌درصد بالا داده شد. در همه جای دنیا فرهنگ، عرصه‌ای است که مورد حمایت‌های مادی و معنوی دولت‌ها قرار می‌گیرد. بنابراین باتوجه به شرایط موجود و محدودیت‌ها و مشکلات مالی و مادی که برای مردم به‌وجود آمده نیاز است دولت حمایت‌هایی از فعالان حوزه کتاب داشته باشد.»
تداوم برپایی نمایشگاه بین‌المللی به‌صورت مجازی
پروین صدقیان به نمایشگاه بین‌المللی کتاب هم که به‌صورت مجازی برگزار شد اشاره می‌کند و می‌گوید: «از دیدگاه من نمایشگاه مجازی کتاب با همه مشکلاتی که در زمینه دریافت و ارسال کتاب داشت و ناشران باید خودشان هزینه پست را پرداخت می‌کردند، اما باید همچنان برگزار شود و انجام کارهایی از این دست ادامه داشته باشد. نهادهای دولتی هم لازم است حمایت‌های خود را از این صنعت بیشتر کنند. در مجموع باید همه دست به‌دست هم دهیم تا بتوانیم این دوران سخت کرونایی را پشت سر بگذاریم. ما در کشوری فرهنگ‌دوست و فرهنگ‌پرور زندگی می‌کنیم و باید قدرت کتابخوانی را میان مردم بالا ببریم.»
زیرساخت‌های فرهنگی و هنری مهیا نیست
کرونا از یک سال پیش که اوج گرفت، تأثیر خود را در همه حوزه‌ها و بر همه اصناف گذاشت، اما متأسفانه این تأثیر در حوزه فرهنگ و هنر بیشتر بود و این موضوع نشان می‌دهد که هنوز زیرساخت‌های فرهنگی و هنری لازم در جامعه ما وجود ندارد. اعظم کیان‌افراز، مدیرانتشارات افراز با بیان این جمله به همشهری می‌گوید: «صنعت نشر به‌شدت تحت‌تأثیر ویروس کرونا قرار گرفته است. به‌ویژه در ماه‌های اول شیوع این ویروس که کتابفروشی‌ها تعطیل شدند. در یک سال گذشته تمام ناشران در معرض آسیب‌های اقتصادی جدی قرار گرفتند. البته بسیاری از ناشران سطح میانی مجبور شدند که کسب‌وکار خود را کوچک یا جمع کنند، اما ناشرانی که تازه کار یا قدیمی بودند بهتر توانستند برنامه‌ریزی کنند و این دوران را بگذرانند.»
استقبال از ناشران شناخته شده
مدیر انتشارات افراز معتقد است کتابخوان واقعی، کتاب را معمولاً از انتشاراتی‌های معتبر خریداری می‌کند. به همین دلیل استقبال از ناشر شناخته شده بیشتر از ناشر ناشناخته است؛ «بسیار شاهد این موضوع بوده‌ایم که ناشران تازه کار کتاب‌های بسیار خوبی منتشر و به بازار عرضه کرده‌اند، اما متأسفانه همین ناشر تازه‌کار برای اینکه توسط مخاطب شناخته شود و به او اعتماد کنند نیازمند زمان است و‌گاه چندین سال طول می‌کشد و چه بسا که در این مدت باتوجه به شرایط بد اقتصادی یا به‌دلیل اینکه کاری که انجام داده چندان مورد استقبال قرار نگرفته نمی‌تواند محصولات خود را بفروشد و مجبور می‌شود کار خود را جمع کند. یک اثر را باید جدا از مؤلف آن دید و ارزیابی کرد. ما نباید‌کاری به این موضوع داشته باشیم که یک کتاب را کدام ناشر چاپ می‌کند یا اثر کدام مؤلف و نویسنده و مترجم است، بلکه باید به این نکته توجه کنیم که یک کتاب محتوای خوبی داشته باشد.»
نمایشگاه مجازی، مهم‌ترین دستاورد
کیان افراز با اشاره به این موضوع که مهم‌ترین دستاورد یک سال اخیر در حوزه کتاب و کتابخوانی برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب به‌صورت مجازی بود، می‌افزاید: «برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب به‌صورت مجازی اقدامی قابل توجه بود که باید ادامه پیدا کند. نمایشگاه مجازی اتفاقی است که می‌تواند بین کتابفروش و ناشر و مرکز پخش پیوند ایجاد کند. البته در این میان یکسری کم و کاستی‌هایی هم وجود داشت. به‌عنوان مثال مهم‌ترین معضل نمایشگاه مجازی کتاب مسئله پست بود. مثلاً در آن مقطع پست پاکت نداشت یا به‌دلیل حجم بالای کار، پست حتی یک رسید هم به ناشر نمی‌داد. بنابراین هیچ مدرکی مبنی بر اینکه کتاب به‌دست مخاطب رسیده است یا خیر وجود نداشت که قابل پیگیری باشد. پیشنهاد می‌کنم اگر قرار است امسال هم نمایشگاه بین‌المللی کتاب دوباره به‌صورت مجازی برگزار شود، پست حذف شود و شهروندان کتاب‌هایی را که خریداری می‌کنند از نزدیک‌ترین کتابفروشی محل سکونت خود تحویل بگیرند.»
در همینه زمینه :
