اقتصاد دیجیتال؛ کلید توسعه سیستان و بلوچستان

عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار

 محرومیت و کمبود امکانات اساسی در سیستان‌وبلوچستان، تصویری است که در ذهن بسیاری از مردم شکل گرفته است. این در حالی است که اتفاقات اخیر در سراوان باردیگر توجه مردم و مسئولان را به سمت این استان معطوف کرد. اگرچه سیستان‌وبلوچستان از زیرساخت‌های ‌های‌تک، کارخانه‌های بزرگ و مگاپروژه‌ها محروم است، اما شناسایی مزیت‌های رقابتی استان و توسعه مبتنی بر اقتصاد خلاق و به‌عبارتی اقتصاد بی‌وزن، می‌تواند به‌تدریج تصویر محرومیت را از اذهان بزداید. فرید شاهمرادی، مدیر کارخانه نوآوری زاهدان، در گفت‌وگو با همشهری بر این باور است که فناوری نرم که حوزه‌های فرهنگی و هنری، ازجمله گردشگری، صنایع‌دستی و گیم را شامل می‌شود، راهگشای توسعه استان خواهد بود.

 چه تعداد پارک علم و فناوری و واحدهای فناور در استان راه‌اندازی شده است؟
اکنون یک پارک علم و فناوری در استان راه‌اندازی شده که در ذیل آن چندین مرکز رشد و نوآوری فعالیت می‌کنند. این مراکز رشد و نوآوری در بعضی از شهرهای استان ازجمله ایرانشهر، چابهار و زابل هم فعال شده‌اند. همچنین هر مرکز نوآوری دارای تعدادی شرکت فناور و نوآور است که درمجموع در زاهدان 130شرکت راه‌اندازی شده. این در حالی است که در کل استان 160شرکت فعالیت می‌کنند. از 130شرکت زاهدان 30شرکت استارت‌آپی، 25شرکت خلاق، 22شرکت دانش‌بنیان و 53واحد و شرکت فناور مشغول فعالیت هستند. علاوه بر زاهدان، 30شرکت هم در دیگر شهرهای استان فعالیت می‌کنند که شامل 5شرکت خلاق، 4شرکت دانش‌بنیان و 21واحد یا شرکت فناور هستند.

 عملکرد پارک علم و فناوری استان را طی ساهال اخیر چطور ارزیابی می‌کنید؟
ما تقریبا آخرین استانی بودیم که پارک علم و فناوری در آن راه‌اندازی شد. به‌طوری که عمر پارک علم و فناوری سیستان‌وبلوچستان بیش از 5سال نیست و این در حالی است که عمر پارک علم و فناوری بعضی از استان‌ها بیش از 3برابر عمر پارک ماست. در همین زمان کوتاه توانستیم به آمار و ارقامی دست یابیم که با توجه به تمرکز این فعالیت‌ها در زاهدان راضی‌کننده است. تأکید می‌کنم که این میزان رضایت از آنجا که فقط شامل زاهدان و نه کل استان می‌شود، قابل توجه است چراکه سیستان‌وبلوچستان، استانی وسیع محسوب می‌شود و ما تقریبا از امسال برنامه‌های توسعه‌ای شهرستان‌ها را آغاز کرده‌ایم.

چه پیشنهادی برای توسعه اکوسیستم نوآوری در استان دارید؟
 اگر این اکوسیستم بخواهد شکل بگیرد نیازمند برنامه‌های ترویجی و آموزشی و پس از آن نیازمند مدل‌های توسعه مالی و سرمایه‌گذاری هستیم. ما اکنون شرکت‌ها را به مرحله‌ای رسانده‌ایم که احتمالا هفته آینده یک شرکت برای سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های نوآور و خلاق استان اقدام خواهد کرد. تقریبا 2‌ماه دیگر هم بنیاد برکت برای سرمایه‌گذاری روی تعدادی از شرکت‌ها وارد عمل خواهد شد. همه تلاش ما این است که این برنامه در شهرستان‌های دیگر استان هم تکرار شود تا آن توسعه مورد نظر شکل بگیرد. رساندن شرکت‌ها به مرحله سرمایه‌گذاری در شهرستان‌ها نیازمند زمان است و ما هم مدعی نیستیم که توسعه استان در زمینه فناوری به سرعت اتفاق می‌افتد.

 وضعیت دسترسی مردم استان به اینترنت را در مقایسه با سال‌های گذشته چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اگرچه همچنان پوشش اینترنت در بعضی از جاده‌ها و روستاها وضعیت مناسبی ندارد و توسعه پوشش‌دهی به کندی پیش می‌رود، اما واقعیت این است که در شهرها از وضعیت قابل‌قبولی برخورداریم. به‌عنوان مثال، وضعیت اینترنت زاهدان خوب است و «پایدار» ارزیابی می‌شود.

مردم استان تا چه میزان با فناوری و شرکت‌های نوآور و خلاق آشنایی دارند؟
بیشتر مخاطبان ما، دانشجویان، دانش‌آموختگان و فعالان حوزه کسب‌وکارهای دیجیتال هستند و بقیه مردم تقریبا با این حوزه ناآشنا هستند. مدل کسب‌وکار ما از نوع نوآورانه است و از کسب‌وکارهای معمول در شهرستان‌ها فاصله گرفته است. با این حال، در همین زمان کم، رسیدن به آمار و ارقامی که گفتم، مناسب ارزیابی می‌شود چراکه پیش از این هیچ ادبیات نوآوری در استان وجود نداشته است. بنابراین براساس شکل‌گیری تدریجی این ادبیات، بیشتر مخاطبان ما را همان 2گروه اول تشکیل می‌دهند و گروه سوم که سهم کمی را شامل می‌شوند، کسانی هستند که با این حوزه آشنایی مختصری دارند. البته با مدل صنایع خلاق، در حال ترویج این حوزه در میان مردم هستیم. به‌عنوان مثال، اکنون 30شرکت در تلاش هستند تا از طریق دیجیتال مارکتینگ و پلتفرم‌های اینترنتی، فعالیت خانم‌های خانه‌داری را که در حوزه صنایع‌دستی فعال بوده‌اند، توسعه دهند. بنابراین امیدواریم که به 3گروه قبلی، این گروه را هم اضافه کنیم.

مزیت‌های رقابتی استان هم تأثیری بر توسعه سیستان‌وبلوچستان می‌گذارد؟
تلاش‌های بسیاری انجام شد تا مزیت‌های رقابتی استان را شناسایی کنیم و شرکت‌های خلاق را به سمت فعالیت در این حوزه‌ها هدایت کردیم تا از این طریق بتوانیم به توسعه استان کمک کنیم. این حوزه‌ها شامل ترانزیت، کشاورزی هوشمند و فناوری اطلاعات هستند. همچنین روی یک مدل حمایتی مناسب برای این موضوعات تمرکز کرده‌ایم و بر پیشبرد آنها تلاش می‌کنیم. 

سیستان‌وبلوچستان، رتبه پنجم کشور در تعداد شرکت‌های خلاق

فرید شاهمرادی، مدیر کارخانه نوآوری زاهدان می‌گوید: تصویری که از محرومیت سیستان‌وبلوچستان در ذهن غالب مردم شکل گرفته گستردگی و عمق زیادی دارد. بنابراین زدودن این تصویر از اذهان، زمانبر و مستلزم ورود نهادهای مختلف برای توسعه استان است. با این حال، ما به نوبه‌ خود در پارک علم و فناوری و مراکز رشد، برای توسعه استان تلاش‌های فراوانی کرده‌ایم و این تلاش‌ها همچنان ادامه دارد. حوزه توسعه‌ای ما حوزه اقتصاد و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط است. درواقع ما با توسعه استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان که طی 5سال گذشته شکل گرفته‌اند، برای توسعه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط تلاش می‌کنیم. با این حال، مسئله این است که توسعه‌ای که در سیستان‌وبلوچستان اتفاق می‌افتد با توسعه‌ای که در بسیاری از استان‌ها ازجمله اصفهان، فارس و خراسان رضوی، شاهد هستیم، تفاوت بنیادین دارد چراکه ما زیرساخت‌های فناوری های‌تک، کارخانه‌های بزرگ و مگاپروژه‌ها را نداریم. این وضعیت باعث شده است که ما خود را با همین شرایط سازگار کنیم و بر همین اساس، توسعه خود را بر مبنای اقتصاد خلاق و به‌عبارتی اقتصاد بی‌وزن بنا کرده‌ایم. این اقتصاد بر حوزه کسب‌وکارهای صنایع خلاق که شامل حوزه‌های فرهنگی و هنری مانند گردشگری، صنایع‌دستی،گیم، انیمیشن و معماری است، تأکید دارد و اکنون هم به لحاظ تعداد شرکت‌های خلاق در رتبه پنجم کشور قرار داریم.