سدسازی در پایان سازندگی

  فرزاد سپهر      

افتتاح سدهای بزرگ کشور از همان ماه‎‌‎های ابتدایی سال1376، همزمان با روزها و ماه‎‌‎های پایانی دولت آیت‎‌‎الله‌هاشمی‌رفسنجانی فقید که با عنوان دولت سازندگی در رسانه‎‌‎ها خوانده می‎‌‎شد، به یک جمع‎‌‎بندی رسید تا در دولت‎‌‎های آتی نیز پیگیری شود. رئیس‎‌‎جمهور وقت در گفت‎‌‎وگو با خبرنگار صداوسیما سدهای بزرگ را جزو طرح‎‌‎های بزرگ کشور، مایه افتخار جمهوری اسلامی و سند داشتن دانش سدسازی در دنیا دانست که هم برای آب و برق و هم برای کشاورزی و امور زیربنایی بسیار مؤثر هستند. در اردیبهشت 1376 سد شهیدرجایی، به‎‌‎گفته رسانه‎‌‎ها بلندترین سازه پس از انقلاب به بهره‎‌‎برداری رسید و در مراسم افتتاح آن، آیت‎‌‎الله‌هاشمی‌رفسنجانی خواستار اجرای طرح آبراه از غرب به شرق مازندران شد. رئیس‎‌‎جمهور وقت در این مراسم از وزیر نیروی دولت خود خواست تا طرح کاریز (کانال) سراسری انتقال آب مازندران را با سرعت هرچه تمام‎‌‎تر اجرا کند. این کاریز یا کانال به‎‌‎گفته بیژن زنگنه، وزیر نیروی وقت با اتمام طرح نهایی در حال اجرا بوده و از چالوس تا ترکمن‎‌‎صحرا به طول 300کیلومتر امتداد دارد و ساخت آن بیش از 1500میلیارد ریال هزینه خواهد داشت. سد عظیم مخزنی شهیدرجایی به‌همراه شبکه آبیاری زهکشی سد انحرافی تجن- ساری در 41کیلومتری جنوب شهرستان ساری و روی رودخانه تجن ساخته شد. کار ساخت سد از سال1370 آغاز و تا زمان افتتاح بالغ بر 170میلیارد ریال برای آن بودجه صرف شد. سد شهیدرجایی به‎‌‎گفته زنگنه، وزیر نیرو، با 138 ارتفاع مرتفع‎‌‎ترین سدی است که پس از انقلاب ساخته شده و با اجرای این سد 230میلیارد ریال به درآمد مردم منطقه افزوده می‎‌‎شود. سدسازی در دولت سازندگی بعدها با نقدهایی ازجمله مکان‎‌‎یابی نادرست، ایجاد تغییر ناهمگون محیط‎‌‎زیستی در منطقه، آسیب به وضعیت کشاورزی و حتی میراث فرهنگی مواجه شد؛ نقدهایی که با شدت‌گرفتن بحران آب شکل جدی‎‌‎تری به‎‌‎خود گرفت.