داستان
سال رکود
مشکلات مختلف سبب شده بود ادبیات داستانی ایران کمفروغ شود
محمد مقدسی
ادامه جنگ و بحرانهای اقتصادی حاصل از آن، کمبود کاغذ، سیاستهای بررسی کتاب در وزارت ارشاد و قیمتگذاری دولتی کتاب، دست ناشران را بسته بود. نتیجه همه اینها این بود که ادبیات داستانی دچار رکود شد و چاپ آثار داستانی ترجمه افزایش چشمگیری داشت. از طرفی مجلات ادبی «آدینه»، «دنیای سخن» و «مفید» در این سال منتشر شدند و روزنامهنگاری ادبی را با همه مشکلاتی که داشت، رونق دوباره بخشیدند.
نویسنده پرکار دهه1360، جعفر مدرس صادقی، در این سال مجموعه داستان «قسمت دیگران و داستانهای دیگر» را منتشر کرد. مدرس صادقی، سبک خودش را داشت؛ داستانهایش با واقعگرایی شروع میشد و کمکم در دنیای فراواقعی فرو میرفت، چنان‌که مرز افسانه و واقعیت در آن مشخص نبود. برای مدرس صادقی سادهنویسی و قصه گفتن اهمیت بسیار بالایی داشت. زبان داستانهایش بسیار سهل و ساده بود و در عین حال به حضور بیواسطه افسانهها در ادبیات کهن هم توجه میکرد، از اینرو داستانهایش سرشار از لحظات غافلگیرانه فراواقعی جذاب بودند.
«جلال آریان» قهرمان داستانهای اسماعیل فصیح در این سال با رمان «درد سیاوش» در بازار نشر حضور داشت. او در این رمان با بهره گرفتن از دو متن کلاسیک هملت و شاهنامه تلاش داشت هم از جنبه تاریخی به مسئله جوانکشی بپردازد و هم نگاهی تمثیلی به اتفاقات کودتای 28مرداد سال1332داشته باشد. رمان ساختار پلیسی داشت، اما روند معما و گرهگشایی آن چندان پرداخته نبود و وسوسه نوشتن داستان فلسفی و عمیق جان داستانگویی فصیح را گرفته و رمان را با وجود پیرنگ جذابش از نفس انداخته بود.
در این سال و بعد از گذشت 5سال از آغاز جنگ، داستانهای ژانر ادبیات جنگ، نویسندگان بیش از پیش به حواشی این جنگ تحمیلی میپرداختند و از روزگار مردمان پشت جبههها هم روایتهایی وارد داستانهای فارسی شد. حسن احمدی با مجموعه داستان «باران که میبارید» به بازگشت روح شهدا به خانه یا حضور در خواب نزدیکانشان و آماده شدن نوجوانان برای حضور در جبههها پرداخته بود، اما از لحاظ فرم داستانگویی و زبان داستان بسیار ناپخته بود. ناصر جلیلپور با رمان «چشمهای اشکآلود» طی اتفاقات رمانتیک و اجتماعی به بازگویی فضای شهرهای دور از جبهه جنگ میپرداخت و مصطفی زمانینیا با داستان در «راه دراز استانبول» با همسفر کردن طیفهای مختلف اجتماعی در سفر طولانی با اتوبوس به استانبول تلاش میکرد روایتی دستاول از آدمها و طیفهای اجتماعی زیر سایه جنگ را به خواننده بدهد.
