حیات وحش
«سبزشویی» در حیات‌وحش
باغ‌های پرندگان، مشتری‌پرندگان زنده زیستگاه‌های متنوع کشور شده‌اند
زهرا رفیعی- خبرنگار
قاچاق حیات‌وحش در ایران رونق بسیاری دارد. دلالان بازار حیات‌وحش از سراسر کشور گونه‌های مختلفی جمع‌آوری می‌کنند و به قیمت‌های گزاف پس از چنددست دلالی به‌دست مشتریان داخلی و خارجی خود می‌رسانند. بازار مخفی و آشکار پرندگان وحشی زنده، یکی از پررونق‌ترین شیوه دلالی در حیات‌وحش است. چندی پیش خبر قیمت‌گذاری یک شاهین ایرانی قاچاق شده از ایران در نمایشگاه شکار قطر به نرخ یک‌میلیارد و ۶۵۰ میلیون تومان منتشر شد و مهدی علیپور، عضو هیأت‌رئیسه اتحادیه صادرکنندگان کالاهای صنعتی و معدنی در توییتی با اعلام این خبر، نوشت:« این شاهین ایرانی در ایران زنده‌گیری شده و در نمایشگاه شکار سهیل قطر درنهایت به قیمت 200هزار ریال قطر فروخته شد.»
مشتری داخلی
مشتری پرندگان وحشی ایران فقط در کشورهای همسایه نیستند. در داخل کشور نیز جریانی شکل گرفته است که پدیده «سبزشویی» در حیات‌وحش را آغاز کرده است. باغ‌های پرندگان یکی پس از دیگری در کشور راه‌اندازی می‌شوند و کسی نمی‌پرسد، پرندگان وحشی این باغ‌ها چگونه و توسط چه کسانی تهیه می‌شوند؟
محمدعلی یکتانیک، کارشناس حیات‌وحش در این‌باره به همشهری می‌گوید: قاچاق حیات‌وحش در کشور در هر دو حوزه صید و فروش لاشه بسیار پررونق است. یکی از مهم‌ترین عوامل پررونق بودن صید میلیونی در این بازار نیز، باغ‌های پرندگان دولتی و خصوصی هستند.
به گفته او، راه‌اندازی این باغ‌ها «دادن پیام غلط به مردم» است؛ به‌طوری که افراد فکر می‌کنند اگر در خانه‌هایشان حوض و استخر دارند می‌توانند چند قوی وحشی یا فلامینگو در آن نگهداری کنند. یا اگر فضای بیشتری دارند، حتی می‌توانند عقاب‌ها را نیز نگه دارند. در ملغمه باغ پرندگان، تعداد زیادی پرنده که حتی در زیستگاه‌های طبیعی نیز یکدیگر را نمی‌بینند و زیستگاه یکی آب شور و دیگری آب شیرین است یا یکی پرنده بیابانی و دیگری متعلق به کوهستان‌های بالای 3هزار متر است و... را یکجا جمع کرده‌اند تا مردم از تماشای آنها لذت ببرند.
اما همیشه این سؤال مطرح است که این پرندگان از کجا آمده‌اند؟ این متخصص حیات‌وحش یک مثال از شرایط موجود می‌زند و می‌گوید: پلیکان خاکستری در تمام باغ‌های پرندگان پیدا می‌شود؛ درحالی‌که این پرنده یک گونه حفاظت‌شده ملی و بین‌المللی است و ایران با پیوستن به معاهدات بین‌المللی تعهد داده است از این گونه و زیستگاهش حفاظت کند. تضاد ماجرا اما اینجاست که چگونه گونه‌هایی که محیط‌بان‌ها برای حفظشان در زیستگاه‌ها با شکارچی‌ها و صیادان درگیر و شهید می‌شوند، صید و در باغ‌های پرندگان به نمایش گذاشته می‌شوند؟ پاسخ این است، پیمانکارها پرندگان را از سیستم قاچاق خریداری می‌کنند و قاچاقچی‌ها نیز این گونه‌ها را به یک‌دویستم قیمت از بازارهای محلی تهیه می‌کنند و آنها را با قیمت بالا به باغ‌های پرندگان می‌فروشند.
هم‌اکنون نزدیک به 80مرکز نگهداری حیات‌وحش در کشور وجود دارد که بزرگ‌ترین آنها متعلق به سازمان‌های دولتی و نیمه‌دولتی است. به اعتقاد محمدعلی یکتانیک، نبود مراکز تخصصی بازپروری حیات‌وحش آسیب‌دیده موجب شده است به محض اینکه یک گونه جانوری از طرق مختلف به سازمان حفاظت محیط‌زیست تحویل داده می‌شود، حداقل 80مرکز برای تصاحب آن درخواست دهند.
او درباره زنده‌گیری پرندگان شکاری نیز می‌گوید: به‌دلیل مرزهای آبی گسترده و عدم‌نظارت بر قاچاق پرندگان و سایر گونه‌های حیات‌وحش، ایران محل مناسبی برای عبور حیات‌وحش قاچاق شده است. وقتی خبر قاچاق 120شاهین منتشر می‌شود به‌راحتی می‌توان گفت که نیمی از جمعیت پرندگان شکاری کشور در آن بار قاچاق است؛ چون این پرندگان در رأس هرم غذایی هستند و تعدادشان مانند پلنگ و ببر بسیار کم است.
به گفته او، در پروسه صید و حمل‌ونقل تعداد قابل‌توجهی از پرندگان کشته یا آسیب‌های غیرقابل جبرانی می‌بینند. تعدادی هم که به‌دست کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس می‌رسد، نیمی از جمعیت صید شده است.
آنطور که یکتانیک می‌گوید، براساس آمارهای جهانی، 50درصد از جمعیت حیات‌وحش طی صید و حمل قاچاق از بین می‌روند و 50درصد آن تعدادی که سالم به مقصد می‌رسند در 2سال اول می‌میرند و مابقی نیز به‌دلیل به‌کارگیری در جوجه‌کشی از بین می‌روند و آنها را نیز باید مرده تصور کرد. او معتقد است که وضعیت حیات‌وحش در کشور از مرحله بحران گذشته و در مرحله اضطرار و پس از آن انهدام و فروپاشی در انتظار حیات‌وحش ایران است. محمدعلی یکتانیک در مورد قیمت پرندگان وحشی قاچاق‌شده می‌گوید: قیمت پرندگان شکاری مثل شاهین‌ها براساس اندازه، نوع گونه، نر یا ماده بودن با هم فرق می‌کند. قیمت‌های دست اول انواع شاهین دست‌کم 6تا 200میلیون تومان است. در فصل مهاجرت پرندگان زمستان‌گذران ایران نیز پرندگانی مثل قو، 2.5میلیون تومان و فلامینگو یک میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌شود.
سبزشویی بدون نظارت
باغ‌های پرندگان در دیدگاه کارشناسان حیات‌وحش به ابزاری برای «سبزشویی» تبدیل شده‌اند و به اعتقاد برخی از متخصصان، بخش عمده‌ای از پرندگانی که در مجموعه‌های شخصی و نیمه‌دولتی نگهداری می‌شوند از بازار قاچاق خریداری شده و حاصل تکثیر در اسارت نیستند.
علیرضا هاشمی، متخصص حیات‌وحش و پرنده‌نگر معتقد است، باغ‌های پرندگان می‌تواند کاربردهای زیادی برای آشنایی با حیات‌وحش برای کودکان داشته باشد، ولی متأسفانه نظارت درستی بر فعالیت آنها نمی‌شود. او می‌گوید: شنیده‌ها حاکی از آن است که برای یکی از باغ‌های پرندگان با خاور پرنده آورده‌اند. ویلادارها و مجموعه‌دارها نیز مشتری‌های جدید قاچاقچیان پرندگان شده‌اند. جالب‌تر اینکه هرقدر گونه پرنده کمیاب‌تر یا در معرض انقراض باشد، قیمتش بالاتر می‌رود و این نشان می‌دهد بازار قاچاق پرندگان اطلاعات کافی در مورد این گونه‌ها دارد.
به گفته این پرنده‌نگر، قیمت‌های میلیونی پرندگان با بخش عرضه و فروش فرایند قاچاق مرتبط است و حالا باید از سازمان حفاظت محیط‌زیست پرسید که چرا صید و شکار زنده و مرده پرندگان را در استان‌های شمالی ازجمله مازندران و به‌خصوص فریدونکنار همچون مناطق حفاظت‌شده به‌طور کامل ممنوع نمی‌کند؟
در همینه زمینه :