پل حافظ می‌رود خیابان کامل می‌آید
گزارشی درباره جزییات برچیده شدن یکی از پلهای خاطره‌انگیز خیابان حافظ و دستورالعمل ایجاد خیابان کامل در تهران
تابستان که فرا برسد و خدا بخواهد کرونا تمام و کمال از زندگی ما رخت بربندد، اجرای پروژه‌های عمرانی و فرهنگی در شهر تهران سرعت می‌گیرد. پروژه‌هایی که این روزهابعضا به خاطر رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و سلامت کارگران، کج دار و مریز جلو می‌روند. از تکمیل حلقه‌های آخر زیرگذر گیشا و احداث پل سبز زندگی روی آن گرفته تا اجرای خیابان‌هایی با عنوان خیابان کامل در چند نقطه از شهر؛ خیابان‌هایی که در آنها همه مُدهای حمل و نقلی وجود دارد؛ دوچرخه، اتوبوس، پیاده و خودرو، همه اینها به یک اندازه از خیابان سهم خواهند داشت و فضای سبز و مبلمان شهری با اصول شهرسازی نوین در حاشیه خیابان ایجاد خواهد داشت.
در همین راستا شهرداری تهران با رویکرد انسان‌محورانه، ایجاد خیابان‌های کامل را در دستور کار قرار داده است و حتی پیروز حناچی، شهردار پایتخت گفته که به احتمال قوی برای توسعه پایدار شهر، بهبود ترافیک، زیباسازی منظر شهری و احترام به عابران پیاده، پل حافظ برچیده خواهد شد؛ پلی قدیمی که اگرچه تهرانی‌ها خاطرات بسیاری از آن به یاد دارند اما فرسوده شده و کارآیی لازم را هم‌اکنون ندارد.
خیابان‌کامل؛ مدل 99
16ماه از طرح نخستین ایده خیابان کامل در تهران می‌گذرد و امسال دوباره موضوع این طرح با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد
سیدمحمد فخار- خبرنگار
زمستان 97زمانی که نخستین بار اصطلاح خیابان کامل در تهران مطرح شد، امیدواری‌های زیادی به‌وجود آمد که می‌توانست آینده بزرگ‌ترین شهر ایران را تغییر دهد. این امیدها البته پس از ماه‌ها به شهرهای دیگر نیز سرایت کرده اما باید دید چقدر عملی خواهد شد. ایده خیابان کامل برآمده از علم مهندسی ترافیک است اما جایی به شکوفایی رسیده که اصول ترافیکی و زیباسازی همدوش یکدیگر پیش رفته‌اند. طبق این الگو، در هر مسیر باید زیرساخت تردد پیاده مثل پیاده‌رو، خط عابر پیاده، جزیره‌های میانی، خطوط برجسته عابر پیاده، آرام‌سازی ترافیک برای کاهش سرعت خودروها، مسیر دوچرخه و امکانات حمل‌ونقل عمومی طراحی و اجرا شود. بسیاری از شهرهای بزرگ جهان هم‌اکنون این ایده را پیاده کرده‌اند و سهم بیشتری از مسیر را به عابران اختصاص داده‌اند. در تهران، مشهد، اصفهان و تبریز هم جرقه‌هایی از اصلاح مسیرها به نفع پیاده‌ها دیده شده اما این اقدامات هنوز سهم حیاتی لازم را هم نتوانسته‌اند کسب کنند.
16ماه و هیچ
زمستان 97کمیته‌ای برای پیشبرد فضای پیاده‌محور در تهران تشکیل شد تا امیدواری‌ها به ایده مذکور به اوج خود برسد. چندی بعد یک عضو شورای شهر تهران اعلام کرد هر سال تا پایان برنامه سوم 22خیابان کامل خواهیم داشت. از زمان انتشار این خبر بیش از 16ماه می‌گذرد اما هنوز هیچ خیابان کاملی به معنای واقعی در تهران راه‌اندازی نشده و مشخص نیست برای ادامه این راهکار چه برنامه‌ای وجود دارد.
نگاه کارشناس
گر چه امروزه عملکرد اصلی خیابان برای ماشین‌ها طراحی شده اما این فضاهای عمومی باید به‌طور مساوی در اختیار همه قرار گیرد. سیدمهدی معینی، استاد دانشگاه در این‌باره می‌گوید: عملکرد خیابان‌ها امروزه با رشد تکنولوژی حمل‌ونقل تغییرات زیادی یافته است. در هرصورت اگر بخواهیم چهره شهر برای زندگی انسانی‌تر شود نخستین مرحله باید توجه به خیابان‌های آن باشد تا بتوان گفت شهرسازی مطابق نیازهای افراد شکل گرفته است.
به گفته این استاد دانشگاه، خیابان‌های کامل یا Complet Street توجه به رویکرد ایمنی خیابان‌ها و امنیت در تردد برای همه را مورد توجه قرار می‌دهند. معینی گفت: تا وقتی که امنیت کاربران و استفاده‌کنندگان ازجمله پیاده، دوچرخه، افراد ناتوان، حمل‌ونقل عمومی و اتومبیل در خیابان فراهم نشود نمی‌توان گفت که این یک خیابان کامل است. خیابان کامل به این معنی است که همه به‌صورت همزمان از خیابان استفاده کنند یعنی خیابان باید شامل پیاده‌رو، خط دوچرخه، خطوط اتوبوس، دسترسی به ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، عبور راحت و امن پیاده، خطوط کندرو و تندروی ماشین‌ها و... باشد. بنابراین طراحان و برنامه‌ریزان شهری در طراحی این خیابان‌ها باید دیدگاه‌های سنتی طراحی خیابان را کنار بگذارند و فقط به عبور سریع ماشین‌ها فکر نکنند.
حق عمومی
در میان بیشتر فضاهای عمومی که در شهر وجود دارد، خیابان‌ها متمرکزتر از هر جای دیگری مورد استفاده شهروندان قرار می‌گیرند. در واقع خیابان‌ها یکی از اصلی‌ترین عناصر فضاهای عمومی شناخته می‌شوند زیرا بخش بزرگی از فعالیت‌ها، از قبیل سفر، خرید، معاشرت و قدم زدن با دوستان و خانواده و گذراندن اوقات فراغت در خیابان‌ها اتفاق می‌افتد. بنابراین می‌توان گفت خیابان فقط مخصوص ماشین‌ها و ترافیک نیست، بلکه حق افراد حاضر در خیابان و عبور و مرور آنها نیز هست. خیابان‌ها همانند شریان‌های بدن، آن را زنده و پویا نگه می‌دارند. خیابان‌ها بخشی از فضاهای عمومی شهری هستند؛ جایی که حضور مردم معنا پیدا می‌کند.
خیابان‌های آینده
خیابان نخستین محل حضور عمومی شهروندان یک شهر است. در این محل علاوه بر درست کردن اتصالات و دسترسی‌ها عامل انسجام، پیوستگی، تعاملات اجتماعی و عرصه برای ارتباط انسان با فضای اطرافش، گفت‌وگوها، پیاده‌روی و نمایش فرهنگ‌های مختلف است. بدین‌ترتیب خیابان باید به جای عبور فقط ماشین‌ها، محلی باشد برای قدم زدن، بازی، خرید، نگاه کردن، نشستن، تبلیغات، دسترسی، تظاهرات و... تا همه بتوانند از آن استفاده کنند تا بر ایجاد حس تعلق و امنیت در استفاده‌کنندگان محلی کمک کند. این الگویی است که بیشتر خیابان‌های آینده خواه ناخواه به آن روی خواهند آورد و باید در همه شهرهای بزرگ از حالا برنامه‌ریزی برای ایجاد آن صورت گیرد.
مدل امسال
شورای شهر تهران در ماده ۵۲ برنامه ۵ساله سوم توسعه شهر تهران، هر یک از مناطق را مکلف کرده سالانه یک خیابان را براساس اصول خیابان کامل بازطراحی کنند. هرچند در سال اول برنامه این اتفاق نیفتاد و شاید بزرگ‌ترین عامل آن فقدان عزم جامع برای دادن سهم معابر به پیاده‌ها باشد اما در بررسی بودجه 99شهرداری بحث خیابان کامل مطرح شد. البته در نهایت و بر مبنای نظر اعضای شورای شهر تهران راهبری این حوزه به‌عهده معاونت حمل‌ونقل و ترافیک گذاشته شد.
نوبت به پل حافظ رسید
برچیدن پل حافظ حدفاصل خیابان کریم خان تا انقلاب به تصویب شورای ترافیک شهر تهران رسیده است
محمود مولایی- خبرنگار
بعد از برچیدن پل گیشا حالا نوبت پل حافظ است. با این تفاوت که با برچیدن پل گیشا، زیرگذر جایگزین شد و قرار است پیاده‌راه پل سبز زندگی نیز راه‌اندازی شود. پل حافظ از محدوده خیابان کریم‌خان تا خیابان انقلاب اما قرار است حذف شود تا بار ترافیکی این محدوده کاهش یابد. زیرا مطالعات در مورد وضعیت پل حافظ نشان می‌دهد که این پل کاربرد چندانی ندارد و با برچیدن آن مشکلات ترافیکی این محدوده برطرف می‌شود. معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران با تأیید این موضوع می‌گوید: «هم‌اکنون به‌دلیل شیوع بیماری کرونا طرح ترافیک اجرا نمی‌شود، اما زمانی که طرح ترافیک در این محدوده اجرا می‌شود این پل از لحاظ ترافیکی مشکلی را از شهر حل نمی‌کند و تنها باعث می‌شود که خودروها پشت چراغ راهنمایی خیابان طالقانی نایستند.»
مسائلی از این دست معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران را بر آن داشته تا با جدیت پیگیر برچیدن پل حافظ باشد. البته شورای ترافیک شهر تهران برچیدن این پل را تصویب کرده است. با اینکه برچیدن پل حافظ هنوز قطعی نشده، اما به‌نظر می‌رسد در آینده‌ای نزدیک پروژه حذف پل محدوده کریم خان تا انقلاب کلید بخورد. صفا صبوری‌دیلمی، معاون امور فنی و عمرانی شهرداری به ایسنا می‌گوید: «شورای ترافیک تهران نیز برچیده شدن پل حافظ حدفاصل خیابان کریم‌خان تا انقلاب را در محدوده دانشگاه پلی تکنیک به تصویب رسانده، اما اکنون در حال انجام مطالعات اجتماعی هستیم و به‌دلیل شیوع بیماری نیز از آنجایی که ممکن است کارگران و مهندسان نتوانند در فضای کارگاهی فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنند برچیدن این پل را متوقف کرده‌ایم. اما این مهم در برنامه قرار دارد با این حال ممکن است اتفاقاتی بیفتد که این پل برچیده نشود.» او ادامه می‌دهد: «این پل مشکل ترافیکی را حل نمی‌کند و خودروها به جای آنکه پشت چراغ قرمز خیابان طالقانی بایستند چند متر جلوتر پشت چراغ قرمز خیابان انقلاب توقف می‌کنند. این در حالی است که این پل بزرگ تأثیرات منفی روی خانه و مغازه‌های خیابان حافظ گذاشته و هزینه‌های تعمیر و نگهداری آن بسیار زیاد است.»
سازه فلزی
پلهای حافظ و گیشا از پل‌هایی هستند که روزگاری برای تسهیل تردد خودروها در نقاط پُرترافیک شهر تهران احداث شدند. سازه‌های فلزی که به‌طور موقت تعبیه شدند اما سال‌ها برچیده نشدند تا اینکه پل گیشا در تابستان گذشته برچیده شد. حالا پل حافظ در نوبت حذف قرار دارد. به گفته معاون شهردار تهران ایمن‌سازی این پل به صرفه نیست. او تأکید می‌کند: «پل حافظ یکی از پلهای موقت تهران است که پی عمیقی ندارد و ایمن‌سازی آن بسیار سخت است. به یاد دارید که پل‌کریم خان چند سال پیش ایمن‌سازی شد و میلیاردها تومان هزینه داشت، اما پل حافظ در محدوده طالقانی طولانی‌تر است و اگر بخواهیم براساس شاخص‌های مهندسی امروز آن را ایمن‌سازی کنیم به اندازه ساخت یک پل جدید هزینه دارد. این در حالی است که عرشه این پل فلزی است و آسفالت مخصوص لازم دارد که هزینه‌ها را نیز افزایش می‌دهد.»
پل حافظ شمالی-جنوبی است و در ادامه این مسیر پل دوم خیابان حافظ قرار دارد. گرچه مطالعات شهرداری نشان می‌دهد پل اول کارایی لازم را ندارد، اما پل دوم به کاهش ترافیک این محدوده کمک می‌کند. طوری که معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران معتقد است برچیدن پل نخست به نفع همه است. صبوری دیلمی می‌گوید: «در مجموع براساس مطالعات انجام شده برداشتن این پل به نفع شهر و شهروندان است.»
در همینه زمینه :
