نگرانی از سرنوشت احیای دریاچه ارومیه در دولت آینده

زهرا رفیعی- خبر‌نگار

  4هزار و 600میلیارد تومان معادل یک‌میلیارد دلار تاکنون برای احیای دریاچه ارومیه هزینه شده است و ارزش ریالی پروژه‌های سازه‌ای که تا پایان امسال به بهره‌برداری می‌رسد حدود 10هزار میلیارد تومان است. اگرچه برنامه‌های بالادستی برای رسیدن دریاچه به تراز اکولوژیک تکلیف مشخصی به دستگاه‌های اجرایی داده است، اما بیم آن می‌رود که مسئولان در دولت و مجلس بعدی تامین حقابه دریاچه ارومیه را در اولویت قرار ندهند. احیای دریاچه ارومیه اگر به مطالبه مردمی تبدیل نشود، حکایتی شبیه به ماجرای «ممنوعیت کاشت برنج» می‌یابد که با وجود داشتن مصوبه شورای امنیت ملی در دولت فعلی، با افزایش بارندگی‌ها در سال98 و امسال، به کلی کنار گذاشته شد. اگر مسائل محیط‌زیستی حوضه آبریز دریاچه ارومیه و سایر نقاط کشور اولویت دولت‌های بعدی نباشد آن‌وقت اوضاع به سرعت به شرایط پیشین بازمی‌گردد.

ورود قوه قضاییه برای احقاق حقوق عامه
مصوبات بسیاری برای احیای دریاچه ارومیه به تصویب رسید که مهم‌ترین آنها سیاست‌های کلی محیط‌زیست و منابع آب است که از سوی مقام معظم رهبری برای سال 1404 تکلیف شد. در این 2سند، «ایجاد نظام جامع مدیریت در کل چرخه آب براساس اصول توسعه پایدار و آمایش سرزمین در حوضه‌های آبریز کشور، تهیه اطلس زیست‌بوم کشور و حفاظت، احیا، بهسازی و توسعه منابع طبیعی تجدیدپذیر (دریا، دریاچه، رودخانه و...) همچنین اعمال محدودیت قانونمند در بهره‌برداری از این منابع، متناسب با توان اکولوژیک آنها براساس معیارها و شاخص‌های پایداری، اکوسیستم حساس و ارزشمند و حفاظت از منابع ژنتیک و ارتقای آنها تا سطح استاندارد بین‌المللی» تأکید شده است.
قوانین دیگری همچون جزء«ب» ماده38 برنامه ششم توسعه، ماده2 قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌ها و آیین‌نامه اجرایی جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌ها، آیین‌نامه نحوه حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌ها نیز در این زمینه وجود دارد.
مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اجرایی شدن این مصوبات با پیگیری دفتر «حقوق عامه» دادستانی کشور، در نشست سالانه ستاد احیای دریاچه ارومیه گزارشی از وضعیت موجود این دریاچه ارائه کرد و گفت: تنها کاری که در سال‌های اخیر انجام ندادیم اعمال حقابه‌های زیست‌محیطی بود. زمانی می‌توان گفت دریاچه ارومیه احیا ‌شده است که بتوان در این منطقه کانون‌های ریزگرد را برای سلامت انسان‌ها کنترل کرد و شاخص‌های کیفیت آب، نسبت یون‌ها، وضعیت بوم‌شناسی و در نهایت تفرج مردم را سنجید.

دولت بعدی هزینه  چندانی ندارد
حجم آب در دریاچه ارومیه اکنون به 5.13میلیارد مترمکعب رسیده است و این دریاچه برای رسیدن به تراز اکولوژیک باید 9میلیارد مترمکعب دیگر از حقابه‌ خود را دریافت کند. محل تامین سالانه 3.3میلیارد مترمکعب آب، جریان‌های طبیعی حوضه آبریز دریاچه ارومیه (41درصد)، اجرای پروژه‌های سازه‌ای تامین آب (30درصد) و کاهش مصرف در بخش کشاورزی (29درصد) است.
بیشترین بودجه احیای دریاچه ارومیه نیز صرف پروژه‌های سازه‌ای انتقال آب رودخانه مرزی زاب (1920میلیارد تومان)، طرح تصفیه فاضلاب 19شهر حوضه آبریز (660میلیارد تومان) و انتقال حقابه از سد سیلوه (480میلیارد تومان) شده است که حدود 75درصد از کل بودجه را شامل می‌شود.
بخش عمده‌ای از این پروژه‌ها تا پایان دولت به بهره‌برداری می‌رسد و بدین‌ ترتیب دریاچه ارومیه هزینه چندانی روی دست دولت‌های بعد نمی‌گذارد و آنها باید تنها به تامین و نگهداری آب دریاچه و لایروبی مداوم حوضه آبریز بپردازند.