مدل سوئدی؛ تن به تن با کرونا

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

 شمار قربانیان ویروس کرونا در سوئد از مرز 2هزار نفر عبور کرده تا این کشور با جمعیت 10میلیونی‌اش یکی از بدترین آمارها را در اروپا و جهان به ثبت برساند، اما زندگی در سطح شهر استکهلم و دیگر شهرهای این کشور در هوای بهاری این روزها همچون قبل در جریان است؛ وضعیتی که به‌دلیل عدم ‌اتخاذ سیاست‌های سختگیرانه دولت به‌وجود آمده است.
آمار وزارت بهداشت سوئد نشان می‌دهد؛ 16هزار و 755نفر در این کشور به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند و 2هزار و 21نفر نیز در اثر این بیماری جان خود را از دست داده‌اند. به این ترتیب، کرونا در سوئد به ازای هر یک میلیون نفر، حدود 202قربانی گرفته است. این آمار در کشورهای همسایه سوئد، به شکل چشمگیری متفاوت است. در دانمارک به ازای هر یک میلیون نفر 78نفر، در نروژ 39نفر و در فنلاند 35نفر به‌دلیل ابتلا به ویروس کرونا جان داده‌اند. در آلمان با جمعیت 83میلیونی‌اش، این نسبت 67نفر در هر یک میلیون نفر است.
از ابتدای آغاز بحران کرونا در سوئد، دولت این کشور برخلاف دیگر کشورهای اروپایی، روی «رفتار مسئولانه» شهروندان حساب ویژه‌ای باز کرده و مدلی را پیاده‌سازی‌ کرده که به «مدل سوئدی» معروف شده است. دولت برای کنترل شیوع ویروس کرونا اقداماتی انجام داده، اما در نهایت مهار ویروس در کل جامعه را برعهده شهروندان گذاشته است. طبق تصمیم دولت، تجمع‌ بیش از 50نفر در اماکن عمومی ممنوع است. دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها نیز تعطیل شده و کلاس‌های آنها به‌صورت آنلاین برگزار می‌شوند. خانه‌های سالمندان نیز که پذیرای آسیب‌پذیرترین افراد در جامعه هستند، ملاقات‌ها را لغو کرده‌اند.
حضور پرشمار مردم در پارک‌ها در این روزهای آفتابی سوئد، به صحنه‌ای عادی تبدیل شده است. همزمان، رستوران‌ها، کافه‌ها، آرایشگاه‌ها و باشگاه‌ها فعالیت خود را به‌صورت عادی ادامه می‌دهند. آنها تنها باید دستورالعمل نه چندان سخت دولت برای فاصله‌گذاری اجتماعی و بهداشت عمومی را رعایت کنند. کارخانه‌ها و دیگر مشاغل صنعتی نیز بدون تعطیلی کار می‌کنند. همزمان کودکستان‌ها و مدارس ابتدایی باز هستند تا والدین شاغل بتوانند در طول روز، فرزندان خود را به آنها بسپارند و در محل کار خود حاضر شوند.
دولت از مردم خواسته است - نه به‌صورت دستوری - درصورت امکان از تردد در شهرها و رفتن به سفر خودداری کنند. همچنین به افراد مسن بالای 70سال و افرادی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند توصیه شده در منزل بمانند و از تردد غیرضروری در شهرها خودداری کنند. همچنین دولت از شهروندان خواسته درصورت امکان، به دورکاری رو آورند. آمارهای منتشر شده از سوی دولت این کشور نشان می‌دهد که اکنون نیمی از سوئدی‌ها در خانه کار می‌کنند. استفاده از حمل‌ونقل عمومی در پایتخت، 50درصد کاهش داشته و خیابان‌ها نیز تا 70درصد خلوت‌تر شده‌اند.
شماری از دانشمندان، پزشکان و دانشگاهیان سوئد این رویکرد دولت را به‌شدت مورد انتقاد قرار داده‌اند. حدود 2هزار نفر از آنان با امضای نامه‌ای خواستار توقف روند کنونی و پیاده‌سازی‌ الگوی قرنطینه سخت شده‌اند. انگشت اتهام آنها به سمت استفان لوفن، نخست‌وزیر سوئد و آندرش تگنل اپیدمی‌شناس و از مسئولان وزارت بهداشت سوئد نشانه رفته است. تگنل که معمار اصلی مدل سوئدی به شمار می‌رود، به خبرنگاران گفته است که حبس کردن مردم در خانه‌ها بی‌فایده است و دیر یا زود مردم بالاخره از خانه خارج می‌شوند و در معرض ابتلا قرار می‌گیرند. طبق گزارش شبکه ABC، او پیش‌بینی کرده که طی یک تا دو هفته دیگر، استکهلم که دارای بیشترین شمار مبتلایان و قربانیان بوده به مصونیت در برابر ویروس کرونا می‌رسد. به گفته تگنل، اکنون آمار ابتلا در این شهر به نقطه اوج خود رسیده و روند صعودی مبتلایان متوقف شده است. مصونیت مورد اشاره تگنل، اصطلاحا مصونیت جمعی یا گله‌ای (herd immunity) نامیده می‌شود. مصونیت جمعی، زمانی اتفاق می‌افتد که درصد زیادی از جمعیت یک جامعه به ویروس مبتلا شده و بهبودی پیدا می‌کنند. این افراد در برابر ویروس ایمن می‌شوند و رفته رفته از تعداد افرادی که مستعد میزبانی از ویروس هستند کاسته شده و زنجیره انتقال قطع می‌شود. طبق مدل سوئدی، تا یک هفته دیگر باید حدود 26درصد شهروندان استکهلم به ویروس مبتلا شده باشند. یعنی جمعیتی حدود 700هزار نفر. این تعداد شامل افرادی نیز می‌شود که مبتلا شده‌اند و به‌دلیل عدم ‌مراجعه به مراکز درمانی در آمار رسمی نیامده و یا مبتلا شده‌اند و به‌دلیل وضعیت خوب جسمی، خیلی زود بهبودی پیدا کرده‌اند. مصونیت جمعی باید به دقت پیاده‌سازی‌ شود و ضمن مراقبت از افراد مسن و بیماران، اجازه داد افراد جوان‌تر به ویروس مبتلا شوند و بهبودی پیدا کنند.

نظر مردم چیست؟
بسیاری از قربانیان ویروس در سوئد بیش از 70سال داشته‌اند. طبق آمار وزارت بهداشت این کشور تاکنون 1757فرد بالای 70سال درگذشته‌اند. به‌عبارت دیگر؛ حدود 87درصد قربانیان ویروس، افراد مسن بوده‌اند. حدود یک سوم مبتلایان نیز افراد بالای 70سال هستند.
به‌رغم انتقادهای بسیار، اغلب مردم سوئد با این رویکرد دولت همراه هستند. به نوشته گاردین، حدود 80درصد مردم، مدل سوئدی را پذیرفته و معتقدند؛ در نهایت کارساز خواهد بود. به گفته مسئولان دولتی، در طولانی مدت، جامعه این کشور در برابر ویروس ایمن خواهد شد اما دیگر کشورها پس از این، با موج‌های بعدی شیوع ویروس مواجه خواهند بود و بحران در این کشور‌ها ادامه خواهد داشت.

ریشه مدل سوئدی در چیست؟
مدلی که سوئدی‌ها دنبال می‌کنند از فرهنگی که طی دهه‌های گذشته یعنی در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم در میان مردم این کشور ریشه دوانده می‌آید. سوئدی‌ها همچون فنلاندی‌ها همیشه روسیه را به‌عنوان دشمن خارجی در همسایگی خود می‌دیده‌اند. تجربه جنگ جهانی دوم به آنها می‌گوید که باید جامعه‌‌ای بسازند که درصورت بروز یک جنگ دیگر، تاب‌آور و مقاوم باشند و در شرایط بحران بتوانند چرخ اقتصاد را فعال نگه دارند و زندگی در آن متوقف نشود.
حمله روسیه به گرجستان در سال 2008و اوکراین در سال 2014، سوئدی‌ها را مصمم کرد تا این خطر را جدی‌تر بگیرند. سال گذشته، کمیسیون دفاعی پارلمان سوئد در گزارشی، تاب‌آوری 3ماهه جامعه این کشور درصورت وقوع هرگونه جنگی را ضروری دانست و برنامه‌‌ریزی‌ها بر این اساس شکل گرفت. شیوع ویروس کرونا با شرایط جنگی متفاوت است اما دولت سوئد در حال تمرین برای رسیدن به مدلی برای عبور از شرایط بحران است؛ مدلی که در آن همه مسئولیت‌ها بر عهده دولت نیست و شهروندان باید مسئولانه در قبال خود و دیگران رفتار کنند و بخشی از بار بحران را به دوش بکشند.
دولت سوئد تأکید دارد که بازگشت مردم از یک قرنطینه سفت و سخت می‌تواند موج دومی بسازد که غیرقابل مهار باشد. همزمان، راه‌اندازی اقتصادی که موتور آن خاموش شده، برای دولت مشکلات بسیاری را ایجاد خواهد کرد. هفته‌ها و ماه‌های پیش رو، اثرگذاری مدل خاص سوئدی را در جامعه و اقتصاد این کشور نمایان خواهد کرد.