غیرنظامیان؛ بازندگان اصلی بحران ادلب

باز هم انتشار تصاویری از ارسال نیرو و تجهیزات نظامی ترکیه به خاک سوریه؛ این بار به سوی گذرگاه‌های شمال غرب ادلب، آن هم درحالی‌که طی هفته گذشته بیش از 2هزار سرباز و چندصد تانک و نفربر ترکی وارد این استان سوری شده‌اند. از سوی دیگر و به‌گفته خبرنگار شبکه الجزیره، ارتش ترکیه یک پست نظامی جدید هم در نزدیکی شهر دار عزه در حاشیه حلب تاسیس کرده است؛ امری که نشان می‌دهد دست‌کم در آینده‌ای نزدیک خبری از مصالحه و راه‌حل سیاسی برای خاتمه دادن به بحران ادلب در کار نیست. همزمان با تقویت مواضع نظامی ترکیه در شمال سوریه، موقعیت شبه نظامیان مخالف دولت اسد هم به‌طور قابل توجهی بهتر شده است، به‌گونه‌ای که بعد از فروپاشی گسترده خطوط دفاعی، حالا بار دیگر به میدان نبرد بازگشته‌اند. شاید بهترین نشانه برای اثبات این مدعا، سرنگونی 2بالگرد ارتش سوریه در آسمان ادلب طی هفته گذشته باشد؛ دستاورد تعیین کننده‌ای که بعد از ورود موشک‌های دوش‌پرتاب به مناطق تحت سیطره معارضین حاصل شده است. با این حال پیشروی‌های ارتش سوریه در سوی دیگر این معادله همچنان با سرعت ادامه دارد؛ پیشروی‌هایی که البته با پوشش هوایی گسترده جنگنده‌های روسی رخ می‌دهد و تا‌کنون بزرگراه‌حلب دمشق (مشهور به M5) را به کلی آزاد کرده است. به این ترتیب، فعلا شهروندان و غیرنظامیان اصلی‌ترین بازنده میدان هستند. لستیفان دوگاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل روز گذشته اعلام کرد تنها ظرف «3روز» گذشته بیش از 140هزار شهروند سوری به‌دلیل درگیری‌های نظامی در ادلب ناچار به ترک خانه‌های خود و فرار به سوی مرزهای شمالی کشور شده‎اند. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود درصورت ادامه وضع کنونی و عدم‌توافق طرفین بر سر آتش‌بس، تعداد پناهجویان به بیش از 800هزار نفر برسد. براساس اطلاعات نهادهای مدنی، نزدیک به 80درصد این پناهجویان و آوارگان، زنان و کودکان هستند که با توجه به موج سرمای کنونی در منطقه شرایط بسیار سختی را پشت سر می‌گذرانند. دوگاریک همچنین تأکید کرده به‌دلیل شرایط بحرانی حاکم بر ادلب امکان دسترسی به آوارگان و ارسال کمک‌های بهداشتی و غذایی برای آنها نیز بسیار محدود شده است.
ادلب پیش از این به‌عنوان آخرین پناهگاه آوارگان سوری شناخته می‌شد که در اثر جنگ داخلی ناچار به ترک شهرها و استان‌های خود شده بودند. حالا اما با گذشت 9سال از آغاز جنگ داخلی، ظاهرا نوبت به ادلب رسیده است؛ شهری که بیش از 4میلیون غیرنظامی در آن زندگی می‌کنند و ادامه درگیری‌های نظامی در آن می‌تواند فاجعه‌ای انسانی را به‌دنبال داشته باشد. تمام اینها در حالی است که ترکیه نیز برخلاف گذشته مرزهای خود را به‌طور کلی روی پناهجویان بسته و اجازه ورود به کشور را به آنان نمی‌دهد.
مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه روز گذشته در جریان سخنرانی خود در کنفراس امنیتی مونیخ ضمن تأیید این خبر گفت: اولویت ترکیه حل دیپلماتیک بحران ادلب از طریق توافق با روسیه است اما اگر این تلاش‌ها به نتیجه نرسد برای سناریوهای دیگر آمادگی داریم. وزیر خارجه ترکیه در حالی با این لحن تهدیدآمیز نسبت به روس‌ها سخن می‌گوید که قرار است امروز هیأتی دیپلماتیک از ترکیه برای رایزنی بر سر بحران ادلب وارد مسکو شود. به‌ گزارش شبکه المیادین، بحران کنونی میان آنکارا و مسکو از سال2016 بی‌سابقه است؛ زمانی که 2کشور بر سر بحران حلب مقابل یکدیگر صف‌کشی کرده و حتی تا درگیری نظامی مستقیم هم پیش رفتند. نقطه اوج آن بحران سرنگونی جنگنده روس و همچنین ترور سفیر روسیه در آنکارا بود. با این حال مذاکرات مستقیم اردوغان - پوتین و درپی آن، شروع گفت‌وگوهای آستانه به‌طور کلی فضای حاکم بر روابط 2کشور را تغییر داد. حالا باید منتظر ماند و دید آیا باز هم عملگرایی سران 2کشور می‌تواند مانع از شکل‌گیری بحرانی غیرقابل مهار در روابط 2بازیگر مهم تحولات سوریه شود یا نه؟