مرگ مرموز «مژده»

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

با گذشت 40روز از ترور وحید مژده تحلیلگر مسائل سیاسی افغانستان در کابل، هنوز هیچ اطلاعاتی در مورد عوامل این ترور و علل آن اعلام نشده است.
مژده جزو معدود چهره‌های فرهنگی و سیاسی نزدیک به طالبان بود که پس از سقوط این گروه در سال2001، همچنان در کابل ماند و به فعالیت سیاسی خود ادامه داد و در نهایت در بحبوحه پیشرفت مذاکرات صلح با طالبان کشته شد. طبق گزارش رسانه‌های افغان، حوالی ساعت 17 روز چهارشنبه 29آبان، 2موتورسوار او را درحالی‌که برای اقامه نماز عصر به مسجد می‌رفت، در نزدیکی ساختمان سفارت روسیه به ضرب گلوله کشتند.
ترور وحید مژده کابل را در بهت فرو برد، چراکه برای فعالان سیاسی و رسانه‌ای افغان، دلیل هدف قرار گرفتن این تحلیلگر سیاسی نامشخص بود. عبدالله‌عبدالله، رئیس اجرایی دولت، ساعتی پس از ترور او به خانه‌اش رفت تا به خانواده‌اش تسلیت بگوید. مقام‌های امنیتی نیز به منزل مژده رفتند و قول دادند عاملان ترور او را شناسایی و دستگیر کنند. در مراسم ختم مژده گروه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و مذهبی شرکت کردند. رسانه‌ها مرگ او را مرگ یک اندیشمند خواندند. طالبان نیز مرگ مژده را «ضایعه‌ای بزرگ» نامید. آنچه بعد از ترور مژده اتفاق اتفاد نشان می‌داد که او برای تمامی جریان‌های سیاسی افغانستان، شخصیتی قابل احترام بود. مژده در سال1332 در ولایت بغلان در شمال افغانستان به دنیا آمد. او در سال1355 در رشته اقتصاد از دانشگاه کابل فارغ‌التحصیل شد. کودتای کمونیستی سال1357 افغانستان باعث شد تا مژده از این کشور خارج شود و در پاکستان و سپس ایران زندگی کند. او در دهه1370 همزمان با دولت برهان‌الدین ربانی به کابل بازگشت و در وزارت خارجه افغانستان مشغول کار شد. پس از تسلط طالبان بر کابل، او همچنان در این شهر ماند و به‌کار خود در وزارت خارجه ادامه داد. پس از سقوط طالبان، مژده با عنوان تحلیلگری مستقل در پایتخت ماند تا حدود 15سال بعد، به یکی از چهره‌های مهم در روند صلح افغانستان تبدیل شود. وحید مژده طی 4دهه گذشته با گروه‌های مختلف افغان، از مجاهدین گرفته تا حزب اسلامی گلبدین حکمتیار و طالبان کار کرد؛ گروه‌هایی که وجه مشترک آنها فعالیت مسلحانه است. او اما هیچ‌گاه دست به اسلحه نبرد. مژده در گفت‌وگو با رسانه‌ها، سعی می‌کرد دیدگاه‌های طالبان برای آینده افغانستان را تبیین کند. او معتقد بود رسانه‌های جهان همه واقعیت‌های افغانستان را نمی‌بینند و رویدادهای این کشور را از دریچه نگاه رسانه‌های غربی دنبال می‌کنند. وحید مژده 3‌ماه پیش در آخرین گفت‌وگو با «همشهری» تأکید داشت که افغانستان فقط کابل نیست و رسانه‌ها به‌صورت سیستماتیک از انعکاس کشتارهایی که در مناطق روستایی از سوی نیروهای دولتی و آمریکایی اتفاق می‌افتد، خودداری می‌کنند. به گفته مژده، شرایط افغانستان بسیار پیچیده‌تر از آن چیزی است که از سوی مقام‌های دولتی و آمریکایی‌ها منعکس می‌شود.

آغاز خط ترور در کابل
ترور وحید مژده پس از سلسله‌حمله‌هایی به اندک چهره‌های سیاسی باقیمانده از حکومت طالبان در کابل انجام شد. پیش از او، نظرمحمد مطمئن یکی از مسئولان استانی در دولت طالبان و حسن حق‌یار؛ یکی از مسئولان وزارت معادن طالبان نیز هدف حمله قرار گرفتند. هردوی این افراد در این حمله‌ها زخمی شدند اما زنده ماندند. اینها افرادی‌اند که با اقدامات دولت افغانستان در حمله به مناطق روستایی مخالفند، به خروج نیروهای خارجی اصرار دارند و همچنان ارتباط نزدیکی با اعضای ارشد طالبان دارند. طی یک‌سالی که از آغاز مذاکرات صلح میان طالبان و آمریکا می‌گذرد، وحید مژده یکی از چهره‌های محوری بود که برای برگزاری مذاکرات بین‌الافغانی تلاش می‌کرد. او در نشست‌هایی که با حضور فعالان سیاسی، فرهنگی، مدنی و نمایندگان زنان افغان از یک‌سو و هیأت نمایندگان طالبان از سوی دیگر در مسکو و دوحه برگزار شد، حضور داشت. مژده و مطمئن، جزو چهره‌هایی بودند که در سفر به دوحه، با ملابرادر معاون سیاسی طالبان و رئیس هیأت مذاکره‌کننده از سوی این گروه با آمریکا نیز دیدار کردند. روند حمله به این افراد از آغاز جریانی خبر می‌دهد که در کابل به «حملات زنجیره‌ای» معروف شده است. عبدالهادی ارغندیوال، وزیر اقتصاد دولت حامد کرزای که در دانشگاه کابل با وحید مژده همکلاسی بوده در گفت‌وگو با روزنامه واشنگتن‌پست گفته که همیشه برای مژده نگران بوده است؛ چراکه برای بسیاری دفاع از حکومتی که به آنها ظلم کرده، قابل پذیرش نیست. برخی دیگر اما معتقدند مژده به‌خاطر مخالفت با دولت مرکزی افغانستان هدف گروه‌های حامی دولت قرار گرفته است. هنوز هیچ فرد یا گروهی مسئولیت ترور وحید مژده را به‌عهده نگرفته و نهادهای امنیتی نیز اطلاعاتی در این زمینه منتشر نکرده‌اند. بیانیه حامد کرزای، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، در پی ترور مژده اما اشاراتی دارد که به‌طور غیرمستقیم احتمال دست‌داشتن نهادهای اطلاعاتی و امنیتی در این ترور را مطرح می‌کند. کرزای در بیانیه خود آورد: «در افغانستان شک‌های بسیار جدی در مورد خاستگاه و منابع این نوع تروریسم وجود دارد و بر این باورند که مسئولیت و وظیفه نهادهای دولتی حراست از زندگی و آزادی مردم است و نه برعکس آن.» هرچند وزارت داخله افغانستان و اداره امنیت ملی این کشور ادعاهای مطرح‌شده را رد کرده‌اند.