رمزگشایی از کارت سوخت و قاچاق بنزین

علیرضا صادق‌آبادی _ معاون وزیر نفت

عده‌ای ادعا می‌کنند حذف کارت سوخت به افزایش قاچاق سوخت و واردشدن زیان به کشور منجر شده است. بد نیست بدانید، نه‌تنها کارت سوخت هیچ‌گاه حذف نشد، بلکه از سال‌1392 تا‌کنون 7/16میلیون کارت سوخت صادر شده است؛ اگرچه به‌دلیل یکسان‌سازی قیمت سوخت استفاده از کارت سوخت شخصی جای خود را به استفاده از کارت جایگاه داده بود. عمده قاچاق سوخت از طریق استان‌های مرزی و به‌دلیل اختلاف قیمت با کشور همسایه صورت می‌گیرد. با توجه به افزایش قیمت‌ بنزین در ایران طی سال‌های 1393و 1394 این اختلاف بسیار ناچیز شده ولی در سال‌1396 و به‌دلیل روند افزایشی نرخ ارز و قیمت نفت در بازارهای جهانی، اختلاف قیمت بنزین در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه تفاوت محسوسی پیدا کرده است. اگرچه اختلاف قیمت بنزین در ایران و کشورهای همسایه بر افزایش قاچاق تأثیر مستقیم داشته ولی طی سال‌های‌1396 تا‌کنون باتوجه به صادرنشدن مجوز مجلس در بودجه‌های سالانه، دولت اجازه افزایش قیمت بنزین برای کاهش فاصله قیمتی با کشورهای همسایه را نداشته که این عامل را می‌توان به‌عنوان ریشه اصلی قاچاق سوخت معرفی کرد، چون با توجه به اختلاف محسوس حتی اگر استفاده از کارت سوخت شخصی در این سال‌ها اجباری بود، قاچاق از طریق کارت جایگاه‌دار نیز به‌شدت اقتصادی بود. اگرچه می‌توان گفت ریشه اصلی قاچاق را باید در مشکلات اقتصادی برخی مناطق مرزنشین و نبود نظارت جدی بر مرزها جست‌وجو کرد و کنترل کامل آن مستلزم همکاری گسترده در سطح ملی است ولی وزارت نفت در این سال‌ها از روش‌های مؤثری برای کنترل قاچاق سوخت بهره‌گرفته است. سامانه تجارت آسان، سامانه کنترل پیمایش ناوگان حمل‌ونقل دیزلی، سامانه BSS (فروش مابه‌التفاوت باک خودروها در مرزها)، سامانه گلوگاه‌های سیستان و بلوچستان، کدینگ خودرو‌های سیستان و بلوچستان، سامانه بارنامه برخط انبارها و سامانه رسید و ارسال نیروگاه‌ها از مهم‌ترین تمهیدات وزارت نفت بر کنترل مصرف سوخت بوده که اثر قابل توجهی بر کنترل قاچاق سوخت داشته است. سامانه تجارت آسان که هرگونه تقاضای سوخت از طریق متقاضی در این سامانه اینترنتی ثبت شده و متولیان خارج از نفت (وزارت صمت، کشاورزی، کشور و...) پس از تأیید تقاضا، آن را به وزارت نفت ارسال می‌کنند که مجددا مورد بررسی قرار می‌گیرد. سامانه کنترل پیمایش ناوگان حمل‌ونقل دیزلی: بزرگ‌ترین دستاورد این سامانه با وجود رشد ناوگان، در سال‌جاری مصرف کل ناوگان مذکور معادل اواخر سال 1394 است. سامانه BSS  با استفاده از این سامانه مابه‌التفاوت نرخ نفت‌گاز داخل باک ناوگان خروجی از کشور با نرخ تعادلی کشور مقابل اخذ و به‌حساب خزانه واریز می‌شود که در 8‌ماه ابتدایی سال‌جاری 4هزار میلیارد ریال است. این سامانه از 4سال قبل راه‌اندازی شده ولی متمرکز‌شدن آن در سال‌جاری بوده است. سامانه رسید و ارسال نیروگاه‌ها: این سامانه طوری طراحی شده که تا زمانی که نفتکش اعزامی از انبارهای نفت به سمت نیروگاه‌ها تأیید سیستمی رسید فرآورده به نیروگاه را اخذ نکنند، قادر به بارگیری بار بعدی نیستند لذا از تخلف نفتکش‌ها جلوگیری می‌شود. از ابتدای سال‌جاری تا‌کنون 3میلیارد و 160میلیون لیتر نفت‌گاز و 2میلیارد و 380میلیون لیتر نفت‌کوره به نیروگاه‌ها ارسال شده و این سامانه از سال‌95 اجرایی شده است. سامانه بارنامه برخط انبارها: این سامانه برای شناسایی هرگونه نفتکش متخلف قبل از بارگیری در انبارهای نفت بوده که با اتصال سیستمی بین سامانه صدور بارنامه وزارت راه و سامانه وزارت نفت نسبت به کنترل نفتکش‌ها اقدام می‌کند.  میانگین حمل فرآورده‌های نفتی روزانه با نفتکش 200میلیون لیتر است. این سامانه از ابتدای سال‌97 راه‌اندازی شد. سامانه گلوگاه‌های سیستان و بلوچستان: برای کنترل صحت تردد بارهای فرآورده‌های نفتی شرکت ملی پخش که در این سامانه نفتکش‌های ورودی به استان با تهیه بستر لازم روی اینترنت و شبکه سامانه هوشمند سوخت و نصب تجهیزات مربوط، بارنامه با بار و مقدار آن همچنین اصالت آن مورد کنترل قرار می‌گیرد‌ که در 8‌ماه سال‌جاری 284تانکر با بارنامه جعلی شناسایی شده. این سامانه از پارسال راه‌اندازی شده است.