خواب صنعت پرورش اسب ترکمن

خراسان شمالی خاستگاه ناب‌ترین نژاد اسب ترکمن و بی‌شک منحصر به‌فردترین آن است. صنعت اسب با گردشگری ارتباط نزدیکی دارد و این ارتباط زمانی پررنگ‌تر می‌شود که بدانیم زندگی جمعیت ۱۰درصدی ترکمن‌های خراسان شمالی در راز و جرگلان و مانه و سملقان با اسب پیوندی عمیق دارد. به گزارش ایرنا، در واقع یکی از برجسته‌ترین مزیت‌های استان خراسان شمالی را که می‌توان آن در ۳ بخش دامپروری، گردشگری و صنعت خلاصه کرد، پرورش و نگهداری اسب ترکمن است. حدود هزار سر اسب ترکمن در خراسان شمالی نگهداری می‌شود و این استان ذخیره‌گاه ژنتیک اسب ترکمن شناخته شده که ارزش این سرمایه بزرگ نزدیک به ۳۰۰ میلیارد ریال برآورد شده است. صاحبان اسب خراسان شمالی با مشکلات ریز و درشتی مواجهند که برخی از آنها به نبود زیرساخت‌های مورد نیاز این صنعت بازمی‌گردد و برخی به بنیه مالی این افراد بستگی دارد. 


حلقه گم شده در صنعت اسب

یکی از فعالان این صنعت می‌گوید: خراسان شمالی از نظر تعداد اسب ترکمن مولد پایه‌ای با حمایت‌های مداوم استانداری و سازمان برنامه و بودجه و سازمان جهاد کشاورزی و هیات سوارکاری در کشور پیشگام است، اما به علت خام‌فروشی، ارزش افزوده این صنعت نصیب سایر استان‌ها می‌شود. «علیرضا محمدی» می‌افزاید: به علت ضعف در زیرساخت‌ها و فقدان آموزش‌های پایه‌ای و تربیت استاندارد اسب‌ها و عدم آموزش مدون و منسجم سوارکاران و چابک‌سواران، اسب‌های تولیدی این استان به صورت خام از استان خارج می‌شوند و این به معنای خارج شدن ارزش افزوده این صنعت از استان است. وی با بیان این‌که در این بخش باید به دنبال حلقه مفقوده‌ای گشت که بتوان با آن این صنعت را رونق بخشید، اظهار می‌کند: زیرساخت‌هایی مانند پیست اسبدوانی و سوارکاری که از بدیهی‌ترین زیرساخت‌های این صنعت است، هنوز در خراسان شمالی شکل نگرفته که جای تأمل دارد. 


خواب صنعت اسب

فعالان صنعت اسب استان بر این باورند که این صنعت ۴۰۰ میلیارد ریالی را باید از خواب بیدار کرد. به گفته این افراد هزار سر اسب استان دست‌کم ۴۰۰ میلیارد ریال ارزش دارند و دست‌کم معادل ۲۰۰ میلیارد ریال هم، می‌توان بر تاسیسات و جایگاه‌ها و لوازم سوارکاری و تجهیزات مربوطه در استان قیمت گذاشت و به دیگر سخن در عمل خواب سرمایه مردم در صنعت اسب استان حداقل ۶۰۰ میلیارد ریال است و با یک حساب سرانگشتی با کف سود بازار، قاعدتا باید برای چنین سرمایه‌ای حداقل ۱۰۰ میلیارد ریال سود سالیانه بازگردد. 

اسب‌داران می‌گویند هر اسب در سال ۴۰ میلیون ریال آذوقه و مکمل هزینه دارد و همچنین ۵۰۰ نفر نیروی انسانی ثابت هم در این صنعت در استان به طور مستقیم اشتغال دارند، یعنی حداقل حقوق ۵۰۰ شاغل مستقیم صنعت اسب هم معادل ۴۰ میلیارد ریال باید به این هزینه‌های جاری صنعت اسب اضافه شود که این هزینه بدون در نظر گرفتن هزینه‌های ادارات و سازمان جهاد کشاورزی، هیات سوارکاری، دامپزشکی، بیمه و حتی بدون در نظر گرفتن هزینه‌های حوادث، خسارات بیماری و مرگ و میر، هزینه‌های نگهداری، جشنواره‌ها و مسابقات با محاسبه حداقلی انجام شده است. اما سوال این است که چرا با این همه سرمایه و نیروی انسانی و اداری، استان در سال حتی ۱۰ میلیارد ریال اسب هم نمی‌فروشد؟ 


ضعف آموزش

مدیرعامل شرکت تعاونی توسعه صنعت اسب علت این امر را خام‌فروشی بیان می‌کند و می‌گوید: بهترین اسب‌های تولیدی استان با قیمت‌های میانگین ۲۰۰ میلیون ریال به فروش می‌رسد، اما در استان‌های برخوردار از آموزش و تربیت اسب و سوارکار، همین اسب‌ها بعد از آموزش‌های ۶ ماهه تا یک‌ساله و با پیدا کردن قدرت پرش ۱۲۵ سانتی‌متری از موانع و پارکورها، حداقل به قیمت ۶۰۰ میلیون ریال معامله می‌شوند. یعنی در یک سال ارزش افزوده 3 تا 4 برابر حاصل می‌شود که تنها راه رفع آن اختصاص بودجه برای آموزش با استخدام مربیان تراز اول ملی است. 

«عبدالجلیل غیادی» با بیان این‌که مدیران ارشد خراسان شمالی بارها تمایل خود را برای اختصاص بودجه‌های زیرساختی آموزشی، تست‌ها و صدور شناسنامه برای اسب‌های استان اعلام کرده‌اند، می‌افزاید: به موازات تلاش‌ها برای ساخت پیست سوارکاری مرکز استان و انجام تست‌ها و صدور شناسنامه‌های رایگان برای اسب‌ها، مسئولان و هیات سوارکاری باید برنامه‌‌ریزی کنند تا اسب‌ها و سوارکاران به طور استاندارد، حداقل در سطح ملی آموزش ببینند. وی می‌افزاید: البته اسب‌دوانی نمی‌تواند به‌تنهایی مشکل بازاریابی و بازار صنعت اسب استان را حل کند، بلکه مهم‌تر از آن صادرات اسب و تأمین زیرساخت‌های صادراتی است. 

مدیرکل ورزش و جوانان خراسان شمالی در این باره می‌گوید: نبود زیرساخت‌های مناسب برای پرورش اسب و فعالیت در صنعت اسب‌داری، همچون نبود مربی مناسب و نبود پیست اسب‌دوانی سبب خام‌فروشی در صنعت اسب شده است. «کورش بهادری» اظهار می‌کند: کره اسب‌های ترکمن این استان با قیمت بسیار پایین به استان‌های دیگر عرضه می‌شوند و با خارج شدن از استان و پرورش دادن و تربیت یافتن زیر نظر مربی‌های توانمند، ۱۶ برابر ارزش افزوده پیدا می‌کنند. وی می‌افزاید: هر سر کره اسب ترکمن استان ۵۰ میلیون ریال به خریداران خارج استان عرضه می‌شود و پس از چند ماه تربیت و پرورش به ۸۰۰ میلیون ریال فروخته می‌شود، در صورتی که اگر زیرساخت‌ها برای تربیت اسب در استان وجود داشت، این ارزش افزوده نصیب تولیدکنندگان بومی می‌شد. 


گردش مالی در صنعت اسب 

رئیس هیات سوارکاری خراسان شمالی با اذعان به این‌که گردش مالی در صنعت اسب مناسب نیست، می‌گوید: ما بهترین تولید را داریم و اسب‌های تولیدی استان، متقاضی زیادی در استان‌های دیگر دارند اما از آنجا که محلی برای نمایش و نشان دادن این تولیدات نداریم، اسب‌ها با قیمت پایین از تولیدکنندگان خریداری و با 5/1 برابر قیمت در خارج استان فروخته می‌شوند. «علی مبارکی» اظهار می‌کند: پیست اسب، تنها مکان برای نمایش توانایی‌های اسب است و این امکان برای اسب‌های ما مهیا نیست، اما در تلاش هستیم تا این زیرساخت‌ها در استان فراهم شود و اسب در داخل بتازد و توانایی خود را به نمایش بگذارد تا با تکمیل چرخه تولید اسب، خرید و فروش تولیدات در همین منطقه انجام شود و البته پیگیری‌های خوبی برای فراهم کردن زیرساخت‌ها در حال انجام است. 


صادرات اسب، فرصتی برای اقتصادی کردن اسب‌داری

مبارکی با بیان این‌که یکی از شرایط خوب برای ایجاد ارزش افزوده، صادرات است می‌افزاید: پیگیری‌هایی برای صادرات اسب ترکمن از گمرک استان انجام شده و اکنون شرایط برای صادرات اسب ترکمن از استان، مهیاست و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد، اما باید شرایط قرنطینه‌ای کشورهای مقصد نیز برای صادرات اسب در این استان فراهم شود. وی به نکته دیگری هم اشاره کرده و می‌گوید: با توجه به این‌که این استان یکی از قطب‌های ارزشمند پرورش اسب اصیل ترکمن است، بنابراین تشکیل زنجیره‌ای به منظور توسعه این صنعت الزامی است و در واقع می‌توان آن را حلقه مفقوده این صنعت نامید. 

به گفته وی، با ایجاد این زنجیره می‌توان مباحثی همچون دریافت تسهیلات، کمک‌های دولتی و یا حمایت‌های کشوری را دنبال کرد، زیرا تشکیل زنجیره برای موضوعات مهم، یکی از موارد مورد توجه در مباحث اقتصاد مقاومتی است. شهرستان راز و جرگلان مهد پرورش اسب ترکمن است و با توجه به همین امر فرماندار راز و جرگلان یکی از مهم‌ترین خواسته‌های این شهرستان را ساماندهی صنعت اسب با ایجاد دهکده پرورش اسب و تکمیل پیست اسب‌دوانی منطقه باغلق بیان می‌کند. «محمد زارعی هدک» می‌افزاید: یکی از محورهای معیشت مردم این شهرستان پرورش اسب ترکمن است و با توجه به این وضعیت از دولت می‌خواهیم در این مورد به این شهرستان نگاه ویژه‌ای داشته باشد. 

اسب اصیل ترکمن جایگاه منحصربه‌فردی در کشور و خراسان شمالی دارد که نمی‌توان آن را انکار کرد اما این روزها، کمبودها و بی‌توجهی‌ها سبب شده تا صنعت اسب در این استان نتواند رشد و پیشرفت داشته باشد و در عین حال فعالان این صنعت امیدوارند تصمیم‌گیری مناسب و چاره‌اندیشی مسئولان مشکلات اسب‌داران را به حداقل برساند. شهرستان مرزی راز و جرگلان در ۱۵۰ کیلومتری شمال بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی واقع است و افزون بر ۵۰ واحد خصوصی تولید و پرورش اسب در این شهرستان فعالیت دارند. این شهرستان خاستگاه اسب ترکمن است و تعداد اسب‌های اصیل ترکمن در آن به ۷۰۰ سر می‌رسد.