خط قرمز

مریم سمائی

مذاکره با آمریکا یکی از موضوعات حساس در سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی ایران است که از سال57 تا‌کنون مطرح بوده و بارها بر سر آن بحث و گفت‌وگو شده است. با نگاهی به تاریخ سیاسی 40سال اخیر می‌بینیم که در برخی از دوران‌ها، مذاکره با آمریکا یک خط قرمز و منطقه ممنوعه سیاست خارجی به شمار می‌رفته. در این میان مذاکرات هسته‌ای و برجام مهم‌ترین مذاکرات غیر مستقیم ایران و آمریکا بعد از انقلاب اسلامی است و در واقع با انجام این مذاکرات بود که تابوی سیاسی در قالب 1+5  شکسته شد. اما با روی کار آمدن دولت ترامپ و نقض برجام از سوی او مهم‌ترین دستاورد مذاکراتی ایران و آمریکا نقض شد و پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا با ارائه شروط 12گانه برای مذاکره با ایران در واقع خواستار تسلیم شدن ایران شده و معنای مذاکره را از بین برده است. به عقیده بسیاری از اساتید و صاحب‌نظران سیاسی مذاکره مفید زمانی می‌تواند اثربخش باشد که طرفین برای تأمین اهداف و منافع مورد نظر خود وارد چانه‌زنی و بده و بستان بشوند نه اینکه مذاکره متضمن باخت مطلق یک طرف و برد مطلق طرف دیگر باشد و بازنده قطعی آن مشخص شده باشد. برای بررسی شرایط مذاکره ایران و آمریکا با غلامرضا مصباحی‌مقدم، فعال سیاسی اصولگرا و حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل هسته‌ای گفت‌وگو کرده‌ایم.

مصباحی مقدم: مذاکره با آمریکا معنا ندارد



حجت‌الاسلام غلامرضا مصباحی مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در این‌باره به همشهری درنگ می‌گوید: مذاکره با آمریکا در صورتی معنا پیدا می‌کند که آمریکا قصد حل مشکل روابط بین خود و ایران را داشته باشد و در این قصد کاملا جدی باشد.آمریکا باید حاضر شود در سطح برابر با نظام جمهوری اسلامی به مذاکره بپردازد اما تجربه نشان می‌دهد که آمریکا خودش را قدرت اول جهان می‌داند و روی چنین موضعی تأکید دارد بنابراین با کسی که ادعا می‌کند برتر است نمی‌توان وارد مذاکره شد چرا که پیشاپیش با برتر دانستن خود طرف مذاکره خود را تحقیر کرده است.

او با بیان اینکه ملت بزرگ ایران 40سال پیش انقلاب کرد تا زیر سلطه نباشد و تحقیر نشود می‌گوید: وقتی لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام تصرف شد آمریکا عملا تحقیر شد و این تحقیر به‌شدت در سطح جهان نمود پیدا کرد. آمریکا در قضیه تجاوز ملوانان دریایی به آب‌های خلیج‌فارس و دستگیری آنها توسط نیروهای سپاه و اعترافشان به اشتباه‌کردن بار دیگر تحقیر شد بنابراین هم‌اکنون ایران نمی‌تواند از جانب آمریکا تحقیر شود. مذاکره در شرایطی که ترامپ خود را در موضع قدرت می‌بیند و خیال می‌کند ایران در موضع ضعف است چیزی جز تسلیم نیست و اصلا معنا ندارد که در این شرایط وارد مذاکره شویم. مصباحی مقدم درباره شرایط منطقه‌ای برای ایران و تهدید ایران برای بستن تنگه هرمز هم به درنگ می‌گوید: اگر خواسته آمریکا محقق شود به‌طور حتم تهدید ایران به بستن تنگه هرمز هم محقق می‌شود. در واقع یا نفت همه کشورهای منطقه از این تنگه خارج خواهد شد یا نفت هیچ‌کس اجازه خروج پیدا نمی‌کند و ایران تهدیدش را عملی خواهد کرد. این موضع نظام جمهوری اسلامی ایران است و طبعا همین تهدید موجب می‌شود که امکان محدود کردن صادرات نفت ایران وجود نداشته باشد. او اضافه می‌کند: سیاست همسایگان ما در منطقه متفاوت است. برخی از همسایه‌ها مناسبات خوبی با ما دارند بنابراین ما هم مایل نیستم که تهدیدی متوجه آنها شود اما برخی از همسایه‌ها عزم خود را برای دشمنی با ما و همراهی و همنوایی با آمریکا جزم کرده‌اند که ما در این‌باره تأکید می‌کنیم عملکردشان خطاست و اگر بر خطای خود مصر هستند این حق ماست که تهدید خود را عملی کنیم. اگر عربستان و امارات متحده عربی که هم قسم با آمریکا هستند بخواهند سهم ایران را در اوپک تامین کنند به‌طور حتم تهدید ما در برابر تهدید آنها قرار خواهد گرفت و برخورد خواهیم کرد.

بهشتی پور: سیاست تکریم به جای تهدید



حسن بهشتی‌پور، یکی از کارشناسان اصلاح‌طلب سیاست خارجی در این‌باره نگاه متفاوتی دارد. او به همشهری درنگ می‌گوید: نباید بهانه به‌دست آمریکا بدهیم. ایران باید مشکل منطقه را با مذاکره مستقیم با کشورهای همسایه حل کند و از هم‌اکنون وارد گفت‌وگو شود. به‌طور حتم دیپلماسی راه خودش را پیدا می‌کند و با تکریم کارها پیش خواهد رفت. او درباره امکان مذاکره با آمریکا هم می‌گوید: برای مذاکره باید دو طرف امکانات لازم را داشته باشند. الان آمریکا 12شرط برای ایران گذاشته و اجرای این شروط را منوط به انجام مذاکره کرده است.در واقع دستور کار مذاکرات را از قبل برای خود چیده است بنابراین در این مذاکرات ایران بازنده است و هر طوری وارد شود به زیانش خواهد بود. انجام مذاکره در شرایط کنونی به نفع ما نیست اما این موجب نفی مذاکره نمی‌شود چرا که اساسا مذاکرات ابزاری برای اعمال سیاست‌ها و رسیدن به اهداف کشورهاست که نباید آن را رد کرد. یکی از مشکلات ما در کشور این است که گاهی مذاکرات به‌طور مطلق رد می‌شود و این مشکل‌ساز است. بهشتی‌پور با بیان این نکته اضافه می‌کند: بی‌شک در شرایط فعلی با این دستور کاری که آقای پمپئو گذاشته و عملا امکانی برای مذاکره وجود ندارد و انجام آن چیزی جز تسلیم شدن نیست اما اگر آمریکا موضع خود را عوض کند و بر سر میز مذاکره و چارچوب برجام برگردد مذاکره به نفع کشور خواهد‌بود.

او تصریح می‌کند: بعضی‌ها می‌گویند می‌شود برای هر کدام از این 12شرط وارد مذاکره شد به‌عنوان مثال در بحث تبادل زندانی‌ها آمریکا اعلام کرده که ایران تمامی زندانی‌های آمریکایی را آزاد کند اما این کاملا یکجانبه است.اگر طبق طرحی که آقای ظریف ارائه کرده این مباحث دوطرفه شود می‌تواند شروع خوبی برای انجام مذاکرات باشد.

البته بحث بر سر این است که آمریکا همه این مواد 12گانه را با هم از سوی ایران می‌خواهد یک چنین مذاکراتی به مفهوم این است که ایران خودش را تسلیم کند که این مورد پذیرش ما نیست. او بار دیگر نفس مذاکره را خوب می‌داند و می‌گوید: مذاکره ابزار دیپلماسی است و نباید آن رد کرد. اگر آمریکا  بدون قید و شرط به میز مذاکره برگردد مذاکره خواهیم کرد. برخی از سیاسیون مذاکره با آمریکا در هر شرایطی نفی می‌کنند اما در چنین شرایطی شورای‌عالی امنیت ملی است که تصمیم می‌گیرد و وقتی موضوعی در آنجا به تصویب می‌رسد قانون است و همه باید از قانون تمکین کنند.