چرا نباید ماهی قرمز بخریم

حسین عبیری‌گلپایگانی/فعال محیط‌زیست

سال‌هاست که ماهی قرمز به یک پای ثابت سفره هفت‌سین برخی خانواده‌ها تبدیل شده است اما فعالان محیط‌زیست همواره با آن مخالفت می‌کنند. برخی از دلایل مخالفت فعالان محیط‌زیست با خرید ماهی قرمز برای سفره هفت‌سین به قرار زیر است:
از نظر تاریخی: بعضی از فعالان محیط‌زیست اعتقاد دارند تا 100سال پیش در عید نوروز اصلا ماهی قرمز بر سر سفره هفت‌سین ایرانیان جای نداشت و آنان از نقاشی سفره هفت‌سین کمال‌الملک به‌عنوان یک سند گویا نام می‌برند؛ زیرا از وجود ماهی قرمزرنگ بر سر سفره هفت‌سین این نقاش بزرگ خبری نیست و آنان می‌گویند که حتی در دوره قاجار نیز مردم در سفره هفت‌سین از ماهی قرمز استفاده نمی‌کردند و این نشان می‌دهد که ماهی قرمز در چند دهه اخیر بر سر سفره هفت‌سین راه یافته است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد فقط در کشور چین مردم در مراسم عید کشور خود از ماهی قرمز استفاده می‌کردند و در پایان مراسم عید نیز این ماهی‌های کوچک را در آب‌های روان رها می‌کردند، ولی از حدود 80سال پیش همزمان با ورود چای از چین به کشور ایران استفاده از ماهی قرمز در جشن‌های نوروزی که یکی از اعیاد مخصوص ایرانیان هست نیز شایع شده است.
از نظر بهداشتی: ممکن است که در هنگام تکثیر و پرورش ماهی‌های قرمز سفره هفت‌سین از آب‌های آلوده و غیربهداشتی استفاده شود که عامل انتقال بیماری‌های ویروسی، انگلی یا باکتری باشند. 
از نظر روانی: کودکان به‌علت روحیه عاطفی و از طرفی به‌علت حس کنجکاوانه دوست دارند با هر چیزی که در اطرافشان هست مخصوصا با موجودات زنده بی‌آزار مانند ماهی قرمز ارتباط برقرار کنند و چون طول عمر ماهی‌های قرمز در حالت معمولی به‌علت ندانستن شرایط نگهداری و حفاظت آنان در اکثر خانواده‌ها کوتاه است، مرگ ماهی سفره هفت‌سین در جلوی چشم کودکان می‌تواند تا مدت‌ها در ذهن آنان باقی بماند و از نظر روحی و روانی به سلامت کودکان آسیب جدی وارد شود.
 از نظر اقتصادی: با توجه به خرید و فروش ماهی قرمز در ایام اسفند‌ماه، فرض کنید که حدود 10میلیون خانوار ایرانی تصمیم به خرید ماهی قرمز بگیرند و به‌طور میانگین هر خانواده 2تا‌ماهی بخرد. در این صورت حدود چند ده میلیارد تومان پول جهت خرید ماهی قرمز توسط مردم در سال هزینه می‌شود که مبلغ چشمگیری است؛ این درحالی است که این ماهی‌ها تا پایان تعطیلات نوروزی زنده نخواهند ماند.

نکاتی درباره آزادسازی ماهی قرمز 

اول: عمر طبیعی ماهیان قرمز بین ۱۲ تا ۲۰ سال است؛ ولی طول عمر ماهی قرمز در تنگ‌های بلورین حداکثر 2‌ماه است؛ لذا برای کسانی که امکان نگهداری ماهی‌های قرمز را در منزل خود ندارند، رهاسازی آنها در یک استخر یا حوض، مناسب‌ترین و بهترین کار ممکن است.
دوم: ماهی‌های قرمز طبیعی در آب‌های شیرین و راکد زندگی می‌کنند و آبگیرها و مرداب‌ها زیستگاه اصلی این ماهی‌هاست (ماهی‌های قرمز اصولا مال آب‌های راکد هستند) بنابراین اگر قصد رهاسازی‌ آنها را دارید، جای این ماهی‌ها فقط استخرها و حوض‌های دائمی پارک‌هاست و نه رودها و دریاچه‌های طبیعی.
سوم: بسیاری این ماهی‌های قرمز به‌اصطلاح بی‌ضرر را در رودخانه‌ها رها می‌کنند؛ غافل از اینکه این ماهی غذا و اکسیژن لازم برای ماهی‌های بومی رودخانه‌ها را مصرف می‌کنند و دیده شده که همین ماهی قرمز کوچک نسل یک ماهی بومی را با خطر انقراض مواجه می‌سازد؛ بر این اساس ضروری است ماهی‌ها در استخرهای پارک‌ها یا مکان‌های تعبیه شده رها شوند.