طلای سبز، از تویسرکان تا سوئیس

آیدا شاکر| همدان - خبرنگار:


 یکی از نخستین موضوعاتی که به دنبال نام تویسرکان بر ذهن جاری می‌شود «گردو» است. این محصول ارزشمند که از سالیان دراز در این شهرستان به عمل می‌آمد، اکنون در راه رسیدن به شهرت جهانی و ثبت در جهان است. شهرستان تویسرکان با بیش از 5500 هکتار باغ گردو، سالانه حدود 17 هزار تن گردو تولید می‌کند و 60 درصد اهالی این شهرستان به طور مستقیم و غیرمستقیم از این طریق کسب درآمد می‌کنند. همین موضوع سبب شده است تویسرکان زیبا را به نام شهر طلای سبز بشناسند.

 اگرچه این شهرت سبب شده است گردوی باکیفیت و خوش‌طعم تویسرکان در مسیر ثبت جهانی قرار گیرد اما هیچ شهرتی بی‌دردسر نیست.


راه طی‌شده برای ثبت جهانی

مدیرعامل تعاونی گردوکاران تویسرکان با اشاره به اقدامات انجام‌شده برای ثبت جهانی گردوی تویسرکان اظهار می‌کند: ثبت جهانی گردوی تویسرکان در سازمان مالکیت فکری جهانی WIPO که مقر آن در سوئیس بوده و یکی از سازمان‌های 16گانه ملل متحد است، در حال پیگیری است و روند نهایی خود را طی می‌کند.

عبدالله قنبری اضافه می‌کند: در روند ثبت جهانی، ملزم شدیم مبلغ هزار فرانک سوئیس را علاوه بر مستندات و سایر اطلاعات تخصصی درخصوص گردوی شهرستان، برای سازمان واریز کنیم تا کار ثبت ادامه یابد. از آن جایی که تعاونی این مبلغ را در اختیار نداشت، از تمام نهادهای دولتی شهرستان درخواست کمک کردیم اما شورای شهر برخلاف قولی که مبنی بر تقبل بخشی از هزینه به ما داده بود، هیچ کمکی در این خصوص نکرد. در نهایت یکی از پزشکان تویسرکانی که ساکن شهر تهران است از موضوع باخبر شد و به همراه دو تن از دوستان خود این هزینه را تامین کردند؛ مبلغ به سازمان واریز شده است و ما در انتظار باقی روند هستیم.
وی ادامه می‌دهد: البته فرماندار نیز برای فراهم کردن مبلغ مورد نظر نامه‌نگاری‌های فراوانی انجام داد و از ما حمایت کرد.


مشکل بیمه گردوتکان‌ها

قنبری درخصوص مزایای ثبتجهانی گردوی تویسرکان می‌گوید: ثبت جهانی کمک می‌کند برند و نام گردوی تویسرکان حفظ شود و بازار و صادرات این محصول توسعه یابد. ما در این امر بیشتر به دنبال رشد صادرات هستیم، زیرا در این امر ضعیف عمل کرده‌ایم؛ این در حالی است که با صادرات قادر خواهیم بود ارزآوری بیشتری داشته باشیم.

مدیرعامل تعاونی گردوکاران تویسرکان مشکلات تولیدکنندگان گردو را به چند دسته تقسیم می‌کند و می‌افزاید: یکی از مهم‌ترین موضوعات در این خصوص بیمه گردوتکان‌هاست که توسط بخش خصوصی انجام می‌شود و در سال‌های اخیر نیز بسیار کمرنگ شده است. ما نیازمندیم در این زمینه بیمه‌های دولتی ورود پیدا کنند، زیرا گردوتکانی کاری بسیار پرمخاطره است و هرساله تعدادی از این افراد کشته یا قطع نخاع می‌شوند. 

همچنین به دلیل کشت سنتی و پرتراکم درختان در باغ‌های شهرستان قادر نیستیم از دستگاه‌های مکانیزه برای این کار بهره ببریم زیرا ماشین‌آلات قادر به تردد در باغ نیستند. طرحی که اخیرا در جهت اصلاح ژنتیکی درختان و پیوند سرشاخه‌ها به صورت رایگان رواج پیدا کرده کمک می‌کند شیوه کشت به گونه‌ای شود که درختان با فاصله بیشتری از یکدیگر قرار گیرند.


 بازارچه تخصصی گردو

قنبری با اشاره به نبود بازارچه تخصصی گردو در شهرستان می‌گوید: در حال پیگیری هستیم تا با احداث بازارچه‌ای مختص خرید و فروش گردو، فروشندگان و خریداران را در راه یک معامله سالم و مورد اطمینان یاری دهیم. همچنین ما نیازمند کمک دولتی برای بسته‌بندی گردو و مغز گردو هستیم تا از این راه ارزش افزوده محصول را افزایش دهیم.

قنبری خطاب به مسئولان در تویسرکان اظهار می‌کند: برای کمک به مطرح شدن برند گردوی تویسرکان پیشنهاد می‌کنم مسئولان میدان یا خیابانی را به نام گردو نام‌گذاری کنند تا به شهرت هرچه بیشتر گردوی تویسرکان کمک شود.
وی به فعالیت سودجویان در زمینه عرضه گردوهای تقلبی مناطق دیگر به نام تویسرکان اشاره و بیان می‌کند: باید جلوی فعالیت این افراد گرفته شود.


ذخایر ژنتیکی گردو در تویسرکان

علی‌اصغر علیقارداشی از باغداران باتجربه تویسرکان با اشاره به قدمت کاشت گردو در این شهرستان بیان می‌کند: با توجه به تحقیقاتی که در این زمینه داشته‌ام، گردوی تویسرکان قدمت زیادی دارد و حتی مدارکی وجود دارد که از صادرات این محصول به کشور آمریکا طی سال‌های 1320 و 1330 خورشیدی حکایت دارند. گردو به علت شرایط آب‌و‌هوایی و اقلیم مناسب تویسرکان محصول کهن و استراتژیک این شهرستان به حساب می‌آید. در گزارش‌های مورخان قدیمی نیز به این نکته اشاره شده است.

وی می‌افزاید: در این شهرستان ذخایر ژنتیکی و مخازن ژن قوی گردو وجود دارد اما نمی‌دانم آیا افرادی که در زمینه ثبت جهانی گردو فعالیت می‌کنند به این نکته اساسی توجه کرده‌اند؟ این موضوع از آن جهت مهم است که نه‌تنها برخی از این ژن‌ها به میلیون‌ها سال قبل بازمی‌گردد، بلکه تمامی ژنوتیپ‌های گردوی این منطقه با اقلیم و آب‌وهوای شهرستان سازگاری یافته‌اند و در شرایط نامساعد اقلیمی از بین نمی‌روند.

علیقارداشی با اشاره به تجربه شخصی خود می‌افزاید: ما درختی در باغ داشتیم که سال‌های زیادی بار نمی‌داد اما در زمستان سختی که در سال‌های 64 یا 65 رخ داد و تمامی درخت‌های باغ دچار سرمازدگی شدند، این درخت بار فراوانی داد و این اتفاق بیانگر این بود که این درخت با شرایط جوی منطقه به خوبی سازگار شده است؛ هر چند به این موضوع مهم توجهی نمی‌شود و ما شاهدیم که در سال‌های اخیر صحبت از سرشاخه‌زنی و پیوند نژاد جدید به میان می‌آید؛ البته من به هیچ وجه مخالف تحقیقات علمی و فعالیت‌هایی که سبب بهبود شرایط می‌شوند، نیستم، اما پیوند یک گونه جدید باید حتما با تحقیقات کامل و کافی و در مناطق پایلوت به صورت آزمایشی باشد تا اطمینان حاصل شود که نژاد جدید قادر خواهد بود در برابر شرایط مقاومت کند و در نهایت نیز با حفظ ذخایر ژنتیکی بومی، این نژاد جدید نیز وارد شود؛ در غیر این صورت ورود یک گونه جدید بدون مطالعات و تحقیقات کافی که در همه جا نیز وجود دارد و حذف ذخایر ژنتیکی بومی منطقه در خلاف جهت ثبت جهانی گردو تویسرکان خواهد بود. مخازن ژنتیکی گردوهای این منطقه و راه طولانی‌ای که طی کرده‌اند تا با اقلیم تویسرکان سازگار شوند بسیار ارزشمند است و هرگونه تغییر و ورود ژن جدید مستلزم تحقیقات گسترده‌ است و ما نباید به این مسئله ساده و غیرعلمی نگاه کنیم.

این باغدار اضافه می‌کند: افزایش سطح زیر کشت گردو در سال‌های اخیر سبب شده منابع آبی کاهش پیدا کنند و از کیفیت گردوها کاسته شود، همچنین وقتی گردویی در مناطق نامناسب کاشته می‌شود محصول ضعیف و مستعد آفت می‌شود. همین موضوع در سال‌های اخیر سبب رواج آفت کرم خراط شده و طی 2 سال گذشته حدود 100 تا 150 میلیارد ریال خسارت به باغ‌های گردوی استان وارد شده است. از دیگر مسائلی که اهمیت فراوانی دارد بی‌توجهی به تغذیه درختان گردو است. برخلاف تصور عموم این درختان به منابع تغذیه‌ای زیادی محتاجند که توجه نکردن به آن سبب ضعیف شدن درختان و کم شدن محصول طی سال‌های متمادی می‌شود.

وی اظهار می‌کند: یکی از مهم‌ترین آسیب‌هایی که به برند گردوی تویسرکان در سال‌های اخیر وارد شده است فعالیت سودجویان است؛ به طوری که با خرید گردوهای متفرقه از سراسر کشور و حتی کشورهایی مانند شیلی به قیمت ارزان، این گردوهای بی‌کیفیت را با مبالغ گزاف و به نام گردوی تویسرکان به فروش می‌رسانند. این مسئله سبب شده نام گردوی تویسرکان دچار خدشه شود. 


قلبی که برای تویسرکان می‌تپد

چنگیز عابدی پزشک متخصص تویسرکانی که ساکن تهران است و دلش هنوز برای شهر خود می‌تپد، به یاری دو تن از دوستان خود هزینه‌های ثبت جهانی گردوی تویسرکان را برعهده گرفته است. وی درخصوص هدف خود از این کار می‌گوید: برخی مردم تویسرکان این خبر را به من رساندند و از من خواستند کمک کنم. در ابتدا تلاش کردم حسابی باز کنم و به یاری همه مردم این هزینه را فراهم کنیم که موفق نشدیم افراد را به کمکی هرچند اندک ترغیب کنیم و ناچار هزینه را خودم به یاری دو تن از دوستانم به نام‌های قاسم روح‌اللهی و ابوالحسن امامی فراهم کردیم.

این پزشک تویسرکانی اضافه می‌کند: مردم تصور می‌کنند چون ساکن تهران هستیم، وضع مالی مناسبی داریم؛ اما چنین نیست و فراهم کردن این هزینه فقط به علت خواست قلبی من برای اعتلای شهر تویسرکان بوده است و امیدوارم این اقدام به نتیجه برسد و گردوی تویسرکان در جهان ثبت شود.