آمریکا
کوبا مشتری جدید کانال مالی ضدتحریم اروپا
محمدامین خرمی | خبرنگار
کوبا و ایران اگر هیچ وجه اشتراکی با یکدیگر نداشته باشند، دست‌کم به دلیل تحریم‌های یکجانبه آمریکا در 5دهه گذشته سرگذشت مشابهی داشته‌اند؛ اکنون کوبایی‌ها به‌دنبال استفاده از مدل سازوکار ویژه مالی هستند که اروپا برای ارتباط با ایران درنظر گرفته است.
خبرگزاری فرانسه دیروز به نقل از یکی از مقام‌های عالی‌رتبه وزارت خارجه کوبا خبر داد که این کشور مشغول بررسی مدل ارتباط مالی است که اتحادیه اروپا طی ماه‌های گذشته برای ادامه تعامل با ایران درنظر گرفته است. رودولفو ریس به این خبرگزاری گفته که کوبا امیدوار است بتواند از مدلی مشابه کانال ارتباط مالی میان اروپا و ایران برای مقابله با تحریم‌های آمریکا استفاده کند. ریس گفت: «سازوکار ویژه مالی اروپا و ایران در دولت کوبا مطرح شده و ما نیز علاقه‌مند به استفاده از این ابزار هستیم تا بتوانیم حضور شرکت‌های اروپایی در کوبا را تسهیل و زمینه سرمایه‌گذاری آن را فراهم کنیم.»
موضوع استفاده کوبا از سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا در شرایطی مطرح می‌شود که این کشور طی 2سال حضور دونالد ترامپ در قدرت، در 2مرحله هدف تحریم‌های جدید آمریکا قرار گرفته است. این در حالی است که در آخرین سال حضور باراک اوباما در قدرت و همزمان با از سر‌گیری روابط میان دو کشور، زمینه برای لغو تمامی تحریم‌های کوبا فراهم شده بود.موضوع سازوکار ویژه مالی اروپا از حدود 5ماه پیش و با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال دوباره تحریم‌های یکجانبه این کشور علیه ایران مطرح شد. این تحریم‌ها که گلوگاه‌های اقتصاد ایران ازجمله صادرات نفت و مبادلات بانکی را هدف قرار داده‌اند، برای
نخستین بار به‌صورت یکجانبه از سوی آمریکا و با مخالفت متحدان اروپایی این کشور اعمال می‌شوند. براساس این سازوکار، اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا پول حاصل از صادرات نفت ایران را در حسابی ویژه نزد خود نگهداری می‌کند و شرکت‌های اروپایی صادرکننده کالا و خدمات به ایران از طریق این حساب پول خود را دریافت خواهند کرد.
کوبا و ایران، هم‌مسیر در تحریم
کوبایی‌ها همچون ایرانی‌ها پس از انقلاب درگیر تحریم‌های آمریکا و محاصره اقتصادی شدند. آمریکا در دهه 1960میلادی نخستین تحریم‌های خود علیه کوبا را فعال کرد. در دنیای دوقطبی آن زمان، تکلیف تحریم‌ها مشخص بود و آمریکا کوبای انقلابی و تحت کنترل چپ‌ها را به‌خاطر حضورش در بلوک شرق و زیر چتر شوروی تحریم می‌کرد. سال‌ها تقابل میان کوبا و آمریکا ادامه داشت تا آنکه شوروی در اوایل دهه 1990فروپاشید و جنگ سرد و جهان دو قطبی نیز به پایان راه رسیدند. کوبا اما همچنان تحت رهبری فیدل کاسترو، انقلابی باقی ماند. آمریکا فشارهای اقتصادی‌اش بر کوبا را افزایش داد و کنگره طی2 قانون در سال‌های 1992و 1996تحریم‌های دیگری را علیه این کشور وضع کرد. قانون 1992حضور شرکت‌های آمریکایی در کوبا را ممنوع می‌کرد اما قانون 1996برای نخستین‌بار تمامی شرکت‌های خارجی را که با کوبا وارد معامله شوند تحت تحریم قرار می‌داد. بخش عمده این شرکت‌ها، اروپایی بودند و این موضوع واکنش اتحادیه اروپا را به‌دنبال داشت. اروپایی‌ها از طرفی معتقد بودند ارتباط مالی و تجاری با کوبا، باعث باز شدن درهای این کشور و تغییر در فضای سیاسی و اجتماعی آن خواهد شد. از طرف دیگر آنها قانون تحریم‌های 1996کوبا را تعیین تکلیف کنگره آمریکا برای جهان قلمداد می‌کردند و با آن مخالف بودند. اتحادیه اروپا برای مقاومت در برابر اقدام کنگره، ابتدا شکایت خود را در سازمان تجارت جهانی مطرح کرد. این پرونده البته در نهایت راه به جایی نبرد و اروپا پس از یک سال از شکایت خود انصراف داد. اتحادیه اروپا سپس در اقدامی عملیاتی‌تر قوانین بازدارنده موسوم به «قانون انسداد» را به تصویب رساند که شرکت‌های اروپایی طرف معامله با کوبا را از آثار ثانویه تحریم‌های آمریکا حفاظت می‌کرد.
اروپا و آمریکا در نهایت از کانال‌های سیاسی اختلافات خود را حل و فصل کردند و قانون انسداد هم بلااستفاده روی کاغذ ماند اما به‌عنوان نخستین اقدام عملی اروپا در برابر تحریم‌های یکجانبه آمریکا در تاریخ حقوق بین‌الملل ماندگار شد. 22سال بعد همزمان با اعمال نخستین دوره تحریم‌های دولت ترامپ علیه ایران، همان قانون بار دیگر در برابر تحریم‌های آمریکا اصلاح شد و مورد استفاده قرار گرفت تا این بار اروپا نشان دهد برای مقابله با تعیین تکلیف آمریکا برای دیگر کشورهای جهان مصمم است. این قانون حتی پرداخت غرامت به شرکت‌های اروپایی برای جبران خسارت‌های ناشی از این تحریم‌ها را هم ممکن می‌کند. غرامت‌ها از دارایی‌های آمریکا در اروپا پرداخت خواهد شد. 3سال پیش، زمانی که باراک اوباما و همتای کوبایی‌اش، رائول کاسترو، در پایتخت کوبا دست دوستی دادند و بر عبور از اختلافات گذشته تأکید کردند، بسیاری آن‌را نقطه آغاز فصل تازه‌ای از روابط میان دو کشور و پایان نظام تحریم‌های آمریکا علیه کوبا قلمداد کردند. اندکی بعد با حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید، همه‌‌چیز به نقطه صفر بازگشت. ترامپ نه‌تنها محدودیت‌های گذشته را اعمال کرد که حدود 200شرکت دیگر کوبایی را نیز به فهرست تحریم‌ها افزود. کوبایی‌ها اکنون در عبور از تحریم‌های آمریکا، به سرنوشت سازوکار مالی اتحادیه اروپا با ایران چشم دوخته‌اند.
در همینه زمینه :