فوتبال از سیاست جدا نیست

محمدرضا نصیری| سیاست مدت‌ها پیش از فوتبال وارد جام‌جهانی این دوره شد؛ همان‌جایی که روسیه و قطر تحت‌تاثیر لابی‌های سیاسی و البته رشوه‌گیری‌های گسترده به‌عنوان میزبان‌های دوره‌های 2018 و 2022 انتخاب شدند. این دوره لبریز بود از اتفاقات سیاسی مرتبط با فوتبال یا موازی با جام‌جهانی. فقط سیاسی‌ترین بازی فوتبال تاریخ بین ایران و آمریکا را در خود کم داشت.
ترور بیولوژیکی
اندکی پیش از آغاز تورنمنت اخیر سیاست از درِ تنش دیپلماتیک بین روسیه و انگلیس رسما وارد جام‌جهانی2018 شد. تنش سیاسی بین دو کشور بر سر ترور بیولوژیکی یک جاسوس دوجانبه توسط روس‌ها در خاک انگلستان آغاز شد و تا جایی پیش رفت که کشورهایی مثل انگلیس و حتی آلمان تهدید به تحریم جام‌جهانی پیش‌رو کردند. منازعات سیاسی از جایی شکل گرفت که سرگئی اسکریبال جاسوس سابق ۶۶ساله و یولیا دختر ۳۳ساله او در شهر سالیزبوری انگلستان با گاز اعصاب مسموم شدند. ترکش این اقدام تروریستی اخراج دیپلمات‌های روس از انگلیس و چند کشور اروپایی و اعمال برخی تحریم‌های تازه علیه روسیه و البته تهدید به تحریم جام‌جهانی بود. 
گوندوغان و اردوغان
حضور مسوت اوزیل و گوندوغان دو ملی‌پوش ترک‌تبار تیم‌ملی آلمان در کمپین تبلیغاتی رجب طیب اردوغان سروصداهای زیادی در آلمان به راه انداخت. آنها با نامزد حاکم انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه عکس یادگاری انداختند و در مصاحبه‌هایی از خدمات اردوغان تمجید کردند. در پی این اقدام، بسیاری از مردم آلمان خواستار برخورد با این دو بازیکن و حذف آنها از تیم‌ملی شدند اما فدراسیون فوتبال آلمان به نظرسنجی‌ها و اعتراضات بی‌تفاوت ماند. در بازی دوستانه پیش از‌آغاز تورنمنت بین آلمان و عربستان هم تماشاگران آلمانی شدیدا گوندوغان را هو کردند. 
سایه فوتبال بر انتخابات
در حین برگزاری جام‌جهانی2018 چند انتخابات ریاست‌جمهوری در سرتاسر دنیا برگزار شد. جدا از انتخابات ترکیه که زودرس بود و الزاما هر چهار سال یک‌بار و همزمان با جام‌جهانی صورت نمی‌گیرد، انتخابات مکزیک و کلمبیا یک روال عادی است که در همین ایام فوتبالی برگزار می‌شود. در ترکیه طبق معمول رجب طیب اردوغان با تبلیغات وسیع تلویزیونی و پررنگ کردن دستاوردهای دولت خود پیروز انتخابات لقب گرفت. در کلمبیا درست یک روز پیش از بازی آخر تیم‌ملی فوتبال این کشور در مرحله گروهی که با صعود این تیم همراه بود، نخستین انتخابات ریاست جمهوری از زمان برقراری صلح میان دولت مرکزی و شورشیان فارک برگزار شد که ایوان دوکه مارکس، نامزد راست‌گرا انتخابات را برد. دوکه دیروز در سانتیاگو برنابئو مهمان فلورنتینو پرس بود و یک پیراهن شماره یک رئال مادرید را دریافت کرد تا نشان دهد چقدر فوتبالی است. در مکزیک یک نامزد چپ‌گرا به‌نام آندرس مانوئل لوپس اوبرادور، شهردار پیشین مکزیکوسیتی بعد از سه‌بار حضور در انتخابات بالاخره برنده شد.
کوزووو علیه صربستان
بازی سوئیس با صربستان در روز دوم مرحله گروهی چیزی فراتر از بازی بین دو کشور بود. ژردان شکیری و گرانیت ژاکا و بهرامی که ریشه‌ای آلبانیایی و کوزووویی دارند پیش از آغاز بازی شمشیر را از رو بستند و انگیزه‌های سیاسی و نژادی را بر فوتبال برتری دادند. شکیری پرچم آلبانی و سوئیس را روی کفش‌هایش نقاشی کرد و اتفاقا دو بازیکن اول از این جمع سه‌نفره به صربستان گل زدند و شادی بعد از گل آنها دردسرساز شد. آنها بعد از گل دست‌های خود را به شکل بال عقاب در آوردند که بیانگر پرچم آلبانی بود. البته معلوم نشد چرا صداوسیما این شادی گل را سانسور کرد اما فیفا هم روی این موضوع حساس شد و در حالی که پیش‌بینی می‌شد هر دو بازیکن با دو جلسه محرومیت روبه‌رو شوند، فیفا فقط به جریمه مالی 10هزار فرانکی اکتفا کرد. بلافاصله مقامات سیاسی کشور آلبانی روی این موج سوار شدند و برای تامین این جریمه صندوقی در نظر گرفتند و از مردم کمک خواستند. کوزووو از سال2008 اعلام استقلال کرد اما صربستان هنوز موجودیت این کشور را به‌رسمیت نشناخته است. 
ویدا، صدای اوکراین
ویدا که در وقت اضافه مرحله یک‌چهارم نهایی زننده گل دوم کرواسی به روسیه بود در رختکن سرود «افتخار برای اوکراین» را در جشن صعود تیمش خواند و فیلمی که از این سرود پخش شد، جنجال‌هایی به‌بار آورد. روس‌ها که چند سالی هست جزیره کریمه را از اوکراین جدا و به‌خود ملحق کرده‌اند انتظار حمایت از اوکراین در جریان تورنمنتی که خودشان میزبان آن هستند را نداشتند. ویدا بعدا اقدام خود را به این شکل توجیه کرد که چون دوستانی در اوکراین دارد این سرود را خوانده است و مدعی شد که بین روس‌ها هم دوستانی دارد. او برای این‌که گاف خود را جبران کند به چاپلوسی از میزبان هم پرداخت و گفت: «خیلی خوشحالم که زبان روسی بلد هستم و صحبت می‌کنم و از میزبانی خوب روس‌ها در این دوره جام‌جهانی نیز خیلی تشکر می‌کنم. امیدوارم این هواداران بدانند که پیام من تنها جنبه تشکر داشت و هیچ بحث دیگری نیز در آن نبود.» فیفا از محرومیت این بازیکن هم صرف‌نظر کرد اما فدراسیون فوتبال کرواسی برای جبران این حرکت اقدام به اخراج یکی از دستیاران دالیچ به نام اوگنین ووکوژویچ کرد. جرم او انتشار ویدیوی مربوط به آواز خواندن ویدا بود. 
تنهایی مراکش
دولت مراکش اندکی پیش از‌آغاز جام‌جهانی به‌اتهام آنچه از آن به دخالت ایران در امور داخلی این کشور و حمایت از جبهه پولیساریو تعبیر کرده بود با جمهوری اسلامی ایران قطع رابطه سیاسی کرد و این در حالی بود که اندکی بعد تیم‌های‌ملی فوتبال دو کشور در گروه دوم جام‌جهانی باید با یکدیگر روبه‌رو می‌شدند. مراکش در مبارزه برای کسب میزبانی جام‌جهانی2026 که در حین تورنمنت این دوره انجام شد رقابت را به رقیب خود متشکل از سه کشور آمریکا، مکزیک و کانادا واگذار کرد. نکته این مبارزه یک‌جانبه این بود که کشورهای عربی به سرکردگی عربستان حاضر به حمایت از مراکش برای میزبانی جام‌جهانی دو دوره بعد نشدند و به رقیب رای دادند. ایران هم تنها کشوری بود که به‌هیچ‌یک از دو نامزد میزبانی رای نداد، شاید به‌خاطر قطع رابطه سیاسی با مراکش و البته آمریکا و کانادا. 
صلاح چچنی
ملاقات محمد صلاح با رمضان قدیرف هم حسابی جنجال درست کرد. رهبر چچن زودتر از مازیار ناظمی و مدیرکل ورزش خوزستان که با هم هماهنگ کرده بودند ستاره مصری را به خوزستان بیاورند، صلاح را گیر آورد و با او عکس یادگاری و تبلیغاتی انداخت. انتقادات از صلاح در شبکه‌های اجتماعی به‌قدری بالا گرفت که برخی سایت‌ها شایعه کردند بازیکن مصری تیم لیورپول پیش از پایان مرحله گروهی جام روسیه را ترک خواهد کرد. قدیرف به صلاح نشان شهروندی افتخاری چچن را هم اعطا کرد. قدیرف حتی از صلاح قول گرفت یک روز با لیورپول راهی شود و برای بازی دوستانه با تیم رئیس دولت چچن یعنی احمد گروژنی به چچن بیاید.
خلع سلاح کره‌شمالی
مذاکرات صلح و به‌عبارت بهتر خلع سلاح اتمی کره‌شمالی هم اتفاقی بود که جهان سال‌ها در رویای آن به‌سر می‌برد. این البته ربطی به فوتبال ندارد اما این را به یاد بیاوریم که در ادوار قبلی شایعه شده بود اخبار تلویزیون کره‌شمالی اعلام می‌کرده که تیم‌ملی این کشور با پیروزی هفت بر صفر مقابل برزیل قهرمان جهان شده است. مذاکرات صلح همچنان ادامه دارد و آمریکا و کره‌شمالی این‌بار پس از سنگاپور باید در شهرهای ژنو، برن  یا داووس با هم مذاکره کنند، در نزدیکی مقر فیفا و البته محل تحصیل کیم جونگ اون، رهبر جوان کره‌شمالی در دبیرستان.
ایران
در ایران هم فوتبال و جام‌جهانی مدت‌هاست نقل محافل سیاسی است. حتی سرود جام‌جهانی هم به مناقشات سیاسی راه یافت. از خودداری روحانی از حضور در مراسم افتتاحیه جام‌جهانی به دعوت پوتین و فیفا، جایی که باید در کنار محمد بن‌سلمان ولیعهد جوان عربستان مراسم و دیدار افتتاحیه را تماشا می‌کرد بگیرید تا دعوا بر سر سهمیه مجلس در جام‌جهانی که صدای اعتراضات آن‌قدر بالا گرفت که بیشتر نماینده‌ها از حضور در این تورنمنت انصراف دادند و کمپینی که علی کریمی راه‌انداخت و از مردم خواست برای مبارزه با گرانفروشی فقط به مدت یک ماه در خرید سکه ،طلا ، ارز ، خودرو ، لوازم خانه و خانه دست نگه ‌دارند... . احضار علی کریمی بعد از راه‌اندازی این کمپین به بهانه‌ای قدیمی‌تر و سبب شکایت ستاد امر به‌معروف استان اصفهان... انتقاد مسعود شجاعی از بی‌توجهی به موضوع آب آشامیدنی استان خوزستان و استفاده او از ضرب‌المثل «چراغی که به خانه رواست» و واکنش برخی محافل اصولگرا به کاپیتان تیم‌ملی... حضور خانم‌ها در ورزشگاه آزادی برای تماشای بازی‌های تیم‌‎ملی و... همه و همه اتفاقاتی است که از آغاز جام‌جهانی به‌این‌سو فوتبال را با سیاست مرتبط کرده است.