ساختمان تلگرافخانه

  سعید برآبادی 

تمام تلاش رضاخان در اثبات حضورش به عنوان پادشاه وقت ایران را می‌توان در طراحی عجیب او در میدان توپخانه تهران دید. او برای این منظور از سرلشکر کریم بوذرجمهری به عنوان شهردار تهران بهره‌ها گرفت. دستور داد که کاری کنند که این میدان به عنوان یکی از میدان‌های کلیدی قاجارها، رنگ و رویی پهلوی‌وار به خود بگیرد و چه انتخابی بهتر از بوذرجمهری برای اجرای این پروژه بزرگ شهری. بوذرجمهری که سابقه دیدار میدان پطروگراد شوروی را داشت، تصمیم گرفت آنچه در میدان توپخانه باب میل او و اعلیحضرتش نیست را ویران کند و میدانی بسازد که چهار سویش، عمارت‌هایی کاربردی با منشی سیستماتیک و معماری‌ِ اخمو و نظامی باشد. نتیجه هم همین شد؛ سر برآوردن عمارت تلگرافخانه در ضلع جنوبی میدان یکی از مهم‌ترین نشانه‌های این دوره گذار بود و حتی می‌توانست پیشکش شهردار جدید پایتخت برای پادشاهی باشد که تازه از پایان دادن به غائله شیخ خزعل برگشته است. کار ساخت عمارت را مهندس میرزا علیخان در 1305 آغاز کرد و 5 سال بعد گنبدهای فلزی آن هم ساخته و عملا ساختمان آماده بهره‌برداری شد. معماری آن را فرنگی نام نهاده‌اند و اگر هنوز کسی عکس‌های این بنا را ببیند، جز این تصوری ندارد؛ تقارنش با عمارت بلدیه، گنبدهای فلزی تَرَک‌دار ساخته دست استاد میرزا علیخان حدیدی و آن 22 ستون گچ‌بری شده که تا سال‌ها شاهد بسیاری از راهپیمایی‌هایی اعتراض‌آمیز سیاسی بود. تلگرافخانه هم همچون دیگر عمارت‌های این میدان، عمر طولانی نیافت و در سال 1349 به دستورِ پسر رضاخان، تخریب و به تاریخ پیوست.