امید هیچ معجزی ز مرده نیست، زنده باش*

نگار حسینخانی_روزنامه نگار

  نمی‌دانم این خبر را شنیده‌اید یا نه؟ اما از آنهایی که شنیده‌اند، عده‌ای گریبان دریده‌اند و عده‌ای هم از آن روز دیگر صحبت فرهنگی نکرده‌اند. مجلس یازدهم که کمیسیون‌های خود را در صف و رده‌ها  و تنظیمات پیشین و طبق رویه گذشته می‌چید، وقتی به کمیسیون فرهنگی رسید، نماینده‌ای به حضور در این کمیسیون علاقه‌ای نداشت. همه کسانی که منتظر بودند این کمیسیون هم از اعضای خود پر شود، نمایندگانی را می‌دیدند که در حال رایزنی برای جا کردن خود در کمیسیون عمران و... بودند. همین واکنش مجلس یازدهم کافی بود تا اهالی فرهنگ و هنر این کشور خود را بی‌پناه‌تر از آنچه هستند، ببینند. حالا در این اوضاع ما در پرونده‌ای قصد کرده‌ایم از انتظارات ناشران و مشکلات آنها در عصر کرونا حرف بزنیم. از آنهایی که کتاب را تهیه و تولید می‌کنند تا ما با دانش حاصل از آن کتاب‌ها دست به انتخاب‌هایی برای بهبود زندگی خود و دیگران بزنیم. حال در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که روشن می‌کند نه آنها کارشان را درست انجام داده‌اند و نه اینها علاقه‌ای به بهبود اوضاع دارند. در این میان چه بر سرمان خواهد آمد؟

نمایشگاهی روی بودجه‌های معلق
نمایشگاه بین‌المللی، مثل داغی است که بر دل ناشران و نویسندگان نشسته و سنگینی می‌کند. طبق برنامه هرساله سی‌و‌سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هم قرار بود  اوایل اردیبهشت‌ماه امسال در مصلای تهران برگزار شود اما کرونا این فرصت را از چنگ ناشران بیرون آورد. با توجه به اهمیت برگزاری این نمایشگاه، وعده داده شد بعد از عید فطر درباره سرنوشت نمایشگاه کتاب تهران 99تصمیم‌گیری شود. عید فطر هم رسید و خبری از سرنوشت نمایشگاه کتاب تهران نشد. حتی جلسه‌ای هم برای هماهنگی این موضوع با ستاد ملی مبارزه با کرونا شکل نگرفت، خردادماه هم به پایان رسید تا اینکه ایوب دهقانکار، مدیرعامل مؤسسه‌های فراگیر معاونت فرهنگی وزارت ارشاد گفت: «ما در سال۹۹ حتما یک نمایشگاه مجازی خواهیم داشت، اما این رویداد جایگزین نمایشگاه کتاب تهران نخواهد بود».  بگذریم از اینکه فردای آن روز محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از بارها به تعویق انداختن نمایشگاه کتاب، بنا بر تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا، اعلام کرد که سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران امسال به صورت حضوری برگزار نمی‌شود. این یعنی ممکن است نمایشگاه به صورت مجازی برگزار شود. بر کسی پوشیده نیست که نمایشگاه مجازی هم بودجه حقیقی می‌خواهد و اگر معاونت فرهنگی وزارت ارشاد چنین بودجه‌ای دارد، چرا در حوزه نشر، به ناشران و کتابفروشان کمک نمی‌کند؟ آیا نمایشگاه مجازی اعلام‌شده توسط آقای دهقانکار با نمایشگاه مجازی معاون فرهنگی وزارتخانه متفاوت است؟ بودجه نمایشگاه حضوری با این تفاسیر چه خواهد شد؟ براساس بررسی یکی از روزنامه‌های سراسری، با برگزار نشدن نمایشگاه کتاب ۲۳میلیارد و ۴۲۰میلیون تومان صرفه‌جویی شده است.

نه مخاطبی، نه کتابی؛ پیش به سوی تباهی
اصلا بیایید همه آن حرف‌ها را کنار بگذاریم و به آمار نگاه کنیم. اعداد مرتبط با نشر از اسفندماه سال گذشته تاکنون نشان می‌دهد که صنعت نشر ایران هنوز نتوانسته خود را با شرایط جدید وفق دهد. در ماه‌های اول شیوع کرونا میزان فروش 90درصد کاهش داشت، با برگزار نشدن نمایشگاه و اقتصاد نابسامان خانواده‌ها، این چرخه همچنان با مشکل مواجه است. آمارهای خانه کتاب می‌گوید در تیرماه جاری تنها 2 هزار و 240عنوان کتاب منتشر شده؛‌ کمتر از یک‌سوم آمار ماه‌های پیش. از این تعداد 1533عنوان تألیف و 707عنوان ترجمه بوده است که شمارگان هر یک نیز زیر 100 نسخه بوده است. نتیجه نشان می‌دهد که کتاب به‌راحتی می‌تواند از سبد خانواده و به‌ویژه از سبد فرهنگی کودکان حذف شود. به جای از دست دادن فرصت و انتظار باید به سراغ گزینه بعدی رفت؛ حمایت از صنعت نشر در قالب بسته‌های اقتصادی یا خرید کتاب و... . کاش پیش از اینکه خیلی دیر شود، کاری بکنیم. نشر باید زنده بماند، چون امید هیچ معجزی ز مرده نیست.
* برگرفته از شعری از هوشنگ ابتهاج