بیش‌فعالی بورس با پمپاژ نقدینگی

شاخص بورس بی‌محابا می‌تازد و دچار بیش فعالی شده است. آمارها نشان می‌دهد که علت این رشد ورود سنگین نقدینگی به بورس تحت‌تأثیر عوامل کلان اقتصادی است، بااین‌حال این روزها دلواپسان جای علت و معلول را عوض کرده‌اند و نگران رشد شاخص بورس هستند بدون توجه به اینکه علت رشد بورس ناشی از عوامل کلان اقتصادی است که هر روز نقدینگی و تورم بیشتری تولید می‌کند و اکنون نیز کاهش نرخ بهره منجر به پمپاژ نقدینگی به سایر بخش‌ها شده است.
به گزارش همشهری، شاخص کل بورس تهران دیروز یک‌بار دیگرخاطره آفرید و با رشد بسیار زیادی مواجه شد. شاخص کل بورس تهران از ابتدای سال تاکنون یعنی در کمتر از 4‌ماه بیش از 220درصد رشد کرده است و این مقدار رشد ازیک‌طرف برخی‌ها را نگران کرده و از طرف دیگر حجم انتقادها را به سمت بورس بیشتر کرده است. برخی بر این باورند که بازار سهام دچار حباب شده و ترکیدن این حباب می‌تواند آثار زیانباری برای اقتصاد ایران داشته باشد و برخی دیگر ماحصل این رشد را خلق بیشتر نقدینگی می‌دانند و معتقدند بورس در حال تبدیل کردن شبه پول به پول است و این موضوع قدرت تورمی نقدینگی را بیشتر می‌کند. درعین‌حال مدافعان با تکیه‌ بر رشد شدید نقدینگی معتقدند اگر این نقدینگی وارد بازار سرمایه نشده بود آثار تورمی به‌مراتب بیشتری داشت و بورس به‌ویژه در سال‌جاری به‌عنوان یک سد تورمی عمل کرده است؛ اما در کشاکش این نظرها در بسیاری از موارد جای علت و معلول جابه‌جا می‌شود و کمتر به این موضوع اشاره می‌شود که عامل خلق نقدینگی و هجوم پول به بازار سهام چیست؟

رشد نقدینگی
مطابق آمارهای موجود از ابتدای سال تاکنون بین 75 تا 100هزار میلیارد تومان پول جدید وارد بازار سرمایه شده است. این نقدینگی به سوختی پرقدرت برای پرواز شاخص‌های بورس تبدیل‌و منجر شده است ارزش روزانه معاملات بازار سهام به عدد شگفت‌انگیز 25هزار میلیارد تومان نزدیک شود درحالی‌که در روزگاری نه‌چندان دور ارزش روزانه معاملات بورس به‌زحمت به چندصدمیلیارد تومان می‌رسید. بررسی‌ها نشان می‌دهد که یکی از دلایل ورود این حجم از نقدینگی به بازار سرمایه تغییر رفتار سیاستگذاران برای کاهش نرخ بهره است. بانک مرکزی موفق شده است از طریق انجام عملیات بازار باز نرخ سود بین‌بانکی را تا 10درصد کاهش دهد. کاهش این نرخ منجر به کاهش نرخ اوراق بدهی تا سطح 15درصد شده است این کاهش نرخ که منجر به منفی شدن نرخ بهره واقعی با توجه به میزان تورم شده است، یکی از عوامل اصلی جابه‌جایی نقدینگی بین بازارهاست. کاهش نرخ سود که در ادبیات اقتصادی یک سیاست انبساطی تعریف می‌شود عموما در دوره‌های رکود اقتصادی مورداستفاده قرار می‌گیرد تا منجر به رشد تورم و تحرک اقتصادی شود اما حالا که اقتصاد ایران که با رکود تورمی مواجه است نقشی دوگانه بازی می‌کند. همه اینها در حالی است که حجم نقدینگی در طول سال‌های گذشته با سرعت بسیار زیادی رشد کرده است و مقصر اصلی آن دولت‌ها هستند این منبع عظیم نقدینگی اکنون به رقمی رسیده که دیگر به‌راحتی قابل‌کنترل نیست و هرروز قدرت بیشتری برای تولید تورم پیدا می‌کند و تورم که در طول سال‌های گذشته عموما دورقمی بوده است خود محرک اصلی رشد ارزش دارایی‌ها در همه بازارها است. با این تعاریف می‌توان گفت که بورس خود معلول عوامل کلان اقتصادی ازجمله نرخ تورم و کاهش نرخ بهره است و برای حل مشکل باید سیاست‌های کلان اقتصادی ترمیم شود.

کارشناسان چه می‌گویند
سعید اسلامی، عضو شورای بورس درباره اثرگذاری رشد بازار سرمایه بر نرخ تورم می‌گوید: معتقدم ازآنجا که انتظارات تورمی در جامعه شکل‌گرفته، رشد شاخص بازار سرمایه محصول انتظارات تورمی است نه اینکه رشد شاخص خود عامل تورم باشد. او با بیان اینکه بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه، نگران این حجم از رشد شاخص و ورود پول به بازار سرمایه هستند، ادامه می‌دهد: با توجه به انتظارات تورمی که در جامعه وجود دارد، سیاستگذار باید به‌شدت نگران باشد چراکه مردم امروز انتظار تورم بسیار بالایی دارند و سیاست‌های دولت هم در جهت جمع‌آوری نقدینگی چندان موفق نبوده است. اسلامی با تأکید بر اینکه معتقدم رونق بازار سرمایه به‌عنوان ضربه‌گیری برای افزایش نرخ تورم عمل کرد، گفت: بخش بزرگی از نقدینگی از حساب‌های بانکی به‌جای اینکه وارد سایر بازارهای دارایی شود، به سمت بازار سرمایه هدایت شد بنابراین حداقل در کوتاه‌مدت به سیاستگذار فرصتی داد تا بتواند برای کنترل تورم، تصمیم‌گیری کند.
نوید قدوسی یک کارشناس بازار سرمایه هم درباره دلایل رشد بورس معتقد است: علت اصلی رشد بورس وضعیت پولی اقتصاد کلان و افزایش رشد نقدینگی در کشور است و مهم‌تر از آن روندی است که نشان می‌دهد در حالت تبدیل‌شدن فرایند شبه پول به پول هستیم. او ادامه می‌دهد: با توجه به بالا بودن انتظارات تورمی و پایین بودن نرخ سود سپرده‌ها انگیزه در اقتصاد کشور برای نگهداری سپرده‌های مدت‌دار کاهش پیدا کرده و در نتیجه روند قوی برای تبدیل‌شدن شبه پول به پول اتفاق افتاده که این موضوع تأثیر خود را به شکل‌های مختلف در کشور گذاشته است. به گفته این کارشناس بازار سرمایه، روند اتفاقاتی که در وضعیت پولی کشور در حال رخ دادن است اثر خود را در بازارهایی مانند بازار طلا، ارز و سکه می‌گذارد و به‌مرور شاهد تأثیرگذاری آن بر بازار مسکن هم خواهیم بود. به گفته او، در انتظارات تورمی و قدرت بالای تقاضا اجازه اصلاح شدید به بازار را نمی‌دهد.

   درخواست کنترل بورس
به‌دنبال رشد پرشتاب شاخص‌های بورس ۲۵نفر که خود را پژوهشگر مالی و اقتصادی معرفی کرده‌اند، در نامه‌ای خطاب به دولت و بانک مرکزی، نگرانی خود را نسبت به رشد پرشتاب شاخص‌های بورس اعلام کرده و خواسته‌اند تا از طریق به‌کارگیری 5 راهکار رشد بورس کنترل شود. این نامه در حالی منتشرشده است که سیاستگذار اصلی بازار سرمایه شورای بورس است و وظیفه حاکمیت در بازار سرمایه هم براساس قانون، بر عهده سازمان بورس گذاشته ‌شده است. آنها در پیشنهاد اول خود از سیاستگذاران خواسته‌اند هرچه سریع‌تر دارایی‌ها و سهام شرکت‌های دولتی در بورس عرضه شود و در پیشنهاد دوم درخواست کرده‌اند نرخ سود بانکی تا 20درصد افزایش یابد. آنها همچنین پیشنهاد کرده‌اند تا هم‌حجم عرضه‌های اولیه و سهام شناور در بورس افزایش یابد و هم دولت دست از حمایت‌های لفظی‌اش از بازار سرمایه بردارد. این افراد در پنجمین پیشنهاد خواسته‌اند تا اعتبار بانکی برای خرید سهام حذف شود.