دوران جدید رقابت فضایی

ساسان شادمان منفرد_خبرنگار

 حدود 9 سال از آخرین مرتبه‌ای که یک فضاپیما از خاک آمریکا به فضا اعزام شد، می‌گذرد. این دوره طولانی قرار است در روز بیست‌وهفتم‌ماه می(۷ خرداد)، یعنی کمی بیش از یک‌ماه دیگر به پایان برسد و «کرو دراگن» شرکت «اسپیس‌ایکس» با فضانوردانی راهی ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) شود. آخرین ماموریت فضایی آمریکا از داخل این کشور، توسط شاتل آتلانتیس در روز هشتم ژوئیه2011انجام گرفته بود و پس از آن فضانوردان ناسا به‌وسیله فضاپیمای روسی سایوز به فضا می‌رفتند. بدین‌ترتیب درحالی‌که پنجشنبه گذشته پنجاه‌وسومین سالگرد پرتاب نخستین سایوز به فضا برای انجام ماموریت بود، ناسا دیگر به این فضاپیماها وابسته نخواهد بود و می‌تواند از داخل آمریکا، فضانوردانش را با راکت‌های اسپیس‌ایکس به فضا اعزام کند. از زمان بازنشستگی شاتل فضایی، آمریکا برای انجام سفرهای فضایی سرنشین‌دار خود به روسیه وابسته بوده و با پرداخت مبالغی هنگفت فضانوردان خود را از طریق کپسول سایوز به ایستگاه فضایی بین‌المللی فرستاده است. با این اقدام جدید و برنامه‌های جدید اعزام فضانورد به‌ماه برای سال ۲۰۲۴ خیلی‌ها بار دیگر به یاد دوران تاریخی رقابت فضایی افتاده‌اند. حالا میان روس‌ها و آمریکایی‌ها نبرد فضایی جدیدی شروع شده است.

نقطه عطف
پرتاب ‌ماه آینده به‌عنوان یک نقطه عطف برای برنامه تجاری ناسا به‌حساب می‌آید که در آن شرکت‌های اسپیس‌ایکس و بوئینگ نیز به‌عنوان همکار حضور دارند. وب‌سایت سی‌نت در این خصوص نوشت که این 2 شرکت، وسایلی ساخته‌اند که قادر به انتقال انسان به ایستگاه فضایی بین‌المللی است. این اتفاق، پایانی برای همکاری ناسا با روسیه خواهد بود و از این به بعد فضانوردان آمریکایی نیازی به فضاپیمای روسی سایوز برای رفتن به ایستگاه فضایی بین‌المللی ندارند. 2 فضانورد ناسا به نام‌های «باب بهنکن» و «داگ هرلی» خدمه ماموریت Demo-2 هستند. نکته جالب اینجاست که داگ هری، جزو خلبانان شاتل آتلانتیس در آخرین ماموریت این فضاپیما بوده است و حالا برای انجام ماموریت جدید خود روزشماری می‌کند.

دمو 2
ماموریت Demo-1 شرکت اسپیس‌ایکس در اوایل سال2019صورت گرفت که یک «دراگون کرو» بدون سرنشین، سفر موفقی را به ISS انجام داد و به سلامت به زمین بازگشت. مأموریت آینده از مرکز فضایی «کندی» در فلوریدا با کمک یک موشک فالکون9اسپیس‌ایکس با آرم «کرم» ناسا انجام خواهد شد. ناسا و اسپیس‌ایکس امیدوارند  مأموریت دمو2 آغاز دوره جدیدی در پروازهای فضایی انسان باشد و به‌طور مرتب خدمه به سمت ISS فرستاده شوند. پرتاب‌ماه آینده قرار است که ساعت 16:32روز 27‌ماه مه از سکوی 39A مرکز فضایی جان اف کندی انجام شود.

دورکاری برای ماموریت خطیر
کارکنان ناسا این روزها و در کوران شیوع ویروس کرونا کارشان را در اداره‌ها متوقف کرده و بیشترشان در خانه، مشغول دورکاری هستند. نیویورک‌تایمز نوشته است که حتی برای کار هدایت و کنترل مریخ‌نورد Curiosity در مریخ نیز دورکاری در دستور کار قرار دارد. البته «بره‌وارد کانتی» فلوریدا، یعنی محلی که مرکز فضایی جان اف کندی در آن قرار دارد، تاکنون جزو مناطق پرخطر از حیث آلودگی به ویروس کرونا نبوده است. در این بین، گزارش‌هایی درخصوص ابتلای 192نفر به بیماری COVID-19 در این منطقه منتشر و اعلام شده است که 6نفر نیز بر اثر بیماری جان خود را از دست داده‌اند.

مجموعه پرتاب 39مرکز جان اف کندی 
این مرکز مخصوص پرتاب موشک به فضاست و در جزیره مریت در ایالت فلوریدا واقع شده است. امکانات این مجموعه برای پرتاب‌های آپولو و شاتل ساخته شده بود. این مرکز شامل3محل پرتاب با نام‌های 39A، 39B و 39C-a است. از سال 1967تاکنون، 172پرتاب از این مرکز صورت گرفته است. این مرکز به‌دنبال دستور جان اف کندی، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده برای فرستادن انسان به‌ماه تاسیس شد.


آزمایش موفق
در‌ماه ژانویه گذشته شرکت اسپیس‌ایکس آزمایش حساسی را انجام داد و کپسول را بدون اینکه کسی در آن سوار شود پرتاب کرد و از روی عمد موشک را منفجر کرد تا نشان دهد سیستم فرار درصورت به‌وجود آمدن شرایط اضطراری قادر به فراری دادن فضانوردان از مهلکه خواهد بود. این آزمایش به‌صورت زنده برای مردم جهان پخش شد.


فضاپیمایی به نام اتحاد
پس از تعطیل‌شدن پروازهای شاتل، فضانوردان آمریکایی بارها به‌وسیله فضاپیمای روسی سایوز به ایستگاه فضایی بین‌المللی اعزام شدند. سایوز به معنی اتحاد، نام فضاپیماهای روسی است که پیشینه پرتاب‌شان به فضا به سال1967بازمی‌گردد؛ جایی که سایوز1با سرنشینی به نام ولادیمیر کاماروف در روز 23آوریل 1967به فضا رفت. این فضاپیما نسل‌های متفاوتی داشته و اکنون شاهد پرتاب نسل چهارم آن به فضا هستیم. سایوز MS از سال2016جدیدترین پرچم‌دار این مدل است و 15فروند از آن تاکنون ساخته شده که 12فروند از آنها بازنشست شده‌اند و 2فروند همچنان در خدمت سازمان فضایی روسیه قرار دارد. 


ماموریتی که تمدید می‌شود
قرار بوده مدت حضور هرلی و بهنکن، 2فضانورد اعزامی به ایستگاه فضایی بین‌المللی، تنها 2هفته باشد، اما به‌نظر می‌رسد که این مدت ‌زمان تمدید خواهد شد و آنها باید بیشتر از این در فضا بمانند و ماموریت خود را دنبال کنند.‌ماه فوریه گذشته، هرلی گزارش داد که در حال تمرین  پیاده‌روی فضایی برای انجام جابه‌جایی‌ها و کار با سیستم‌های روباتیک در ایستگاه فضایی است.


ادامه راه
اگر ماموریت کنونی اسپیس‌ایکس که نخستین ماموریت عملیاتی همراه با خدمه این شرکت و ناسا محسوب می‌شود با موفقیت به پایان برسد، ناسا برنامه‌های آینده را دنبال خواهد کرد. نخستین برنامه پس از موفقیت دمو2، شامل اعزام 4فضانورد به ایستگاه فضایی بین‌المللی خواهد بود؛ 3فضانورد از ناسا و یک فضانورد از آژانس فضایی ژاپن.


بوئینگ؛ شاید 2021
یکی دیگر از برنامه‌های فضایی ناسا، همکاری با شرکت بوئینگ است. با این حال گفته شده که بوئینگ ممکن است نتواند تا سال آینده میلادی فضانوردان را به‌وسیله فضاپیمای خود با نام استارلاینر (Starliner) به ایستگاه فضایی بین‌المللی ببرد. در‌ماه دسامبر مأموریت آزمایشی بدون خدمه آنها اندکی پس از پرتاب با مشکل مواجه شد. استارلاینر نتوانست به موقع موتورهای خود را برای قرار گرفتن در مدار مناسب روشن کند. وقتی اپراتورهای مرکز، مشکل را تصحیح کردند، فضاپیما بیش از حد نیروی محرکه خود را از دست داده بود و دیگر امکان نداشت که بتواند به ایستگاه فضایی برسد.



پرکارترین پایگاه فضایی جهان
قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین مجموعه برای پرتاب‌های فضایی در جهان، پایگاه بایکونور قزاقستان است. این پایگاه که  رکورددار تعداد پرتاب‌ به فضاست، در دهه1950برای برنامه‌های فضایی اتحاد جماهیر شوروی ساخته شد و یوری گاگارین نخستین فضانورد جهان با وستوک1از آنجا به فضا رفت. بسیاری از فضانوردان آمریکایی نیز از اینجا با سایوز به فضا رفته‌اند.


معرفی شاتل‌ها
روز هشتم ژوئیه سال 2011، شاتل فضایی آتلانتیس به فضا پرتاب شد و 11روز بعد نیز به زمین بازگشت. از آن زمان تاکنون ناسا برای حمل‌ونقل به ایستگاه فضایی بین‌المللی به روسیه و موشک‌های سایوز وابسته بود. تاکنون 7فروند شاتل به نام‌های انترپرایز، پت‌فایندر، کلمبیا، چلنجر، دیسکاوری، آتلانتیس و اِندِور ساخته شده‌ که تنها 5فروند آنها عملیاتی بوده‌اند. فضاپیماهای کلمبیا و چلنجر دچار سانحه شدند و طی آن 14فضانورد جان خود را از دست دادند. یکی از دلایلی که ناسا ترجیح داد دیگر سراغ ساخت شاتل نرود، سوانحی بود که رخ داد.

انترپرایز
سال ساخت: 1976
نخستین پرواز: 18فوریه 1977
آخرین پرواز: 27آوریل 2012
مدت حضور در فضا: -
این شاتل، نخستین مدل برنامه فضایی شاتل‌های ناسا بود که برای کارهای آزمایشی ساخته شد. بنابراین ماموریت خاصی در کارنامه‌اش به‌ثبت نرسیده است.

کلمبیا
نخستین پرواز: 12آوریل 1981
آخرین پرواز: یکم فوریه 2003
مدت حضور در فضا: 300روز و 17ساعت
تعداد ماموریت‌ها: 28برنامه
تعداد گردشگر مدار: 4808دور
مسافت طی کرده: 201میلیون و 497هزار و 772کیلومتر


چلنجر
نخستین پرواز: 4آوریل 1983
آخرین پرواز: 28ژانویه 1986
مدت حضور در فضا: 62روز و 8ساعت
تعداد ماموریت‌ها: 10 برنامه
تعداد گردشگر مدار: 995 دور
مسافت طی کرده: 41میلیون و 527هزار و 414کیلومتر


دیسکاوری
نخستین پرواز: 30آگوست 1984
آخرین پرواز: 9مارس 2011
مدت حضور در فضا: یک سال و 22ساعت
تعداد ماموریت‌ها: 39برنامه
تعداد گردشگر مدار: 5830دور
مسافت طی کرده: 238میلیون و 539هزار و 663کیلومتر


آتلانتیس
نخستین پرواز: 3اکتبر 1985
آخرین پرواز: 21ژوئیه 2011
مدت حضور در فضا: 306روز و 14ساعت
تعداد ماموریت‌ها: 33برنامه
تعداد گردشگر مدار: 4848 دور
مسافت طی کرده: 202میلیون و 673هزار و 974کیلومتر


باب بهنکن (چپ) و داگ هرلی درحال تست پرواز «کرو دراگن» اسپیس ایکس پیش از پرتاب روز 27 می به سمت ایستگاه فضایی بین‌المللی