پزشک همشهری
واکسنی قدیمی می‌تواند به مبارزه با ویروس کرونا کمک کند؟
علی ملائکه ـ روزنامه‌نگار و پزشک
پژوهشگران در مبارزه با ویروس جدی کرونا به ترکیبی قدیمی در گنجینه دارویی بشر متوسل شده‌اند؛ واکسنی صدساله که برای مبارزه با سل به‌کار می‌رود.
2 بررسی مقدماتی نشان داده که در کشورهایی که واکسن ضد‌سل بثژ در برنامه واکسیناسیون همگانی قرار دارد، شمار مبتلایان به کووید-۱۹ و شدت بیماری در آنها کمتر است. برای مثال در پرتغال که واکسیناسیون اجباری بثژ برای نوزادان دارد، با شمار بالای ۱۹ هزار مورد عفونت فقط ۶۵۷ مورد مرگ رخ داده است؛ درحالی‌که در کشور همسایه‌اش اسپانیا که واکسیناسیون همگانی بثژ وجود ندارد، با شمار عفونت بالای ۱۹۰ هزار مورد، میزان تلفات بالای ۲۰ هزار مورد است.
گرچه ویژگی‌های جمعیتی کشورها یا سایر متغیرها هم ممکن است در ایجاد این تفاوت نقش داشته باشد اما این دو بررسی مقدماتی فرضیه‌ای جالب و امیدوارکننده را مطرح می‌کند.
واکسن بثژ (باسیل کالمت- گرن) از اشکال ضعیف‌شده باکتری عامل سل گاوی ساخته می‌شود که از خویشاوندان نزدیک باکتری عامل سل انسانی است. این واکسن برای نخستین‌بار در ابتدای دهه۱۹۲۰ در فرانسه برای پیشگیری از سل به‌کار رفت. اکنون کشورهای گوناگون در جهان واکسن‌های بثژ خاص خودشان را با ترکیب‌های گوناگون باکتری زنده ساخته‌اند.
واکسن‌های زنده (حاوی باکتری یا ویروس زنده ضعیف‌شده) پاسخ ایمنی قوی‌تر و درازمدت‌تری را ایجاد می‌کند و گاهی باعث حفاظت مادام‌العمر در برابر یک میکروب می‌شود؛ درحالی‌که واکسن‌های غیرفعالی مانند واکسن آنفلوآنزا ایمنی چندان قوی به‌وجود نمی‌آورد.
دانشمندان مدت‌هاست که می‌دانند واکسن بثژ علاوه بر محافظت در برابر بیماری سل به محافظت در برابر ویروس‌ها به‌خصوص ویروس‌های تنفسی هم کمک می‌کند.
اغلب واکسن‌ها بازوی «ایمنی تطبیقی» در دستگاه ایمنی را فعال می‌کنند که باعث ایجاد پادتن یا آنتی‌بادی بر ضد یک عامل بیماری‌زای معین می‌شود. واکسن بثژ ازجمله واکسن‌هایی است که بازوی دیگر دستگاه ایمنی، یعنی «ایمنی ذاتی» را فعال می‌کند. این بخش از دستگاه ایمنی میان عوامل بیماری‌زا فرقی نمی‌گذارد و به سرعت باعث آزادی سلول‌های ایمنی می‌شود که با این عوامل بیگانه مبارزه می‌کنند.
به این ترتیب واکسن بثژ مانند یک تشدیدکننده عمومی پاسخ ایمنی بدن عمل می‌کند.
بر این اساس، کارآزمایی‌های بالینی برای بررسی اثرات حفاظتی واکسن بثژ در برابر کووید-۱۹ در چند کشور ازجمله آمریکا، استرالیا و هلند آغاز شده است.
