آموزش و پرورش برای جبران عقب‌ماندگی‌های ناشی از تعطیلات ناخواسته چه برنامه‌ای دارد؟
معلمان با روش‌های مجازی به دانش‌آموزان کمک می‌کنند
در گفت‌وگو با معاون وزیر آموزش و پرورش
خدیجه نوروزی ـ خبرنگار
هرساله دانش‌آموزان در فصل زمستان به‌دلیل آسیب‌پذیری در برابر سرما و به دلیل آلودگی هوا به ضرورت تعطیل می‌شوند. تعداد روزها در مناطق آموزشی مختلف، متفاوت و گاه از یک تا10 روز متغیر است. این روزها با توجه به شیوع ویروس کرونا این تعطیلی‌ها فراگیرتر شده و دامنه وسیع‌تری یافته است. همین مسئله زمینه نگرانی درخصوص عقب‌ماندگی تحصیلی دانش‌آموزان برای والدین را سبب شده است. حال باید دید آموزش و پرورش برای جبران عقب‌ماندگی تحصیلی دانش‌آموزان چه تدابیری را اندیشیده است. علیرضا کمرئی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با همشهری به این سؤالات پاسخ می‌دهد.
تعطیلی به‌خاطر آلودگی و سرما چیزی است که تا حدی قابل تصور است و هر ساله مکررا سیستم آموزشی و جریان آموزش را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. چه تدابیر جدی‌ای برای این موضوع اتخاذ شده است؟
تعداد روزهای تعطیل در استان‌های مختلف به‌دلیل آلودگی هوا متفاوت است. امسال بعضی استان‌ها اصلا تعطیلی نداشتند و بعضی دیگر مانند تهران و برخی مناطق شهرستان‌های تهران به‌ویژه در دوره ابتدایی تا 10روز تعطیلی را تجربه کردند. در زمان تعطیلی‌هایی که به‌دلیل آلودگی هوا به سیستم آموزشی تحمیل شد دستورالعملی را صادر کردیم که با یادآوری ماده96 آیین‌نامه اجرایی به مدیران محترم مدارس و نقش استان‌ها در ایام تعطیلات اضطراری از آنها خواستیم نسبت به جبران کمبودها به نحو مقتضی عمل کنند و نتیجه را به ما گزارش دهند. استان‌ها هم به شکل‌های مختلف ازجمله ارائه فشرده دروس، استفاده از فضای مجازی در ضمن تعطیلات و بعد از آن و استفاده از روزهای پنجشنبه سعی در جبران ساعات آموزشی کاسته شده، کردند. مدارس مقید بودند بخشی از ساعات عقب‌ماندگی در یادگیری را طی سال تحصیلی پر کنند که به‌دلیل شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مجدد مدارس، بخشی از برنامه‌ریزی‌ها در شرایط عملیاتی نشد و ما مصمم شدیم برنامه‌ریزی متمرکزی را در کنار فعالیت‌های گسترده استان‌ها، مناطق و مدارس برای جبران آموزش انجام دهیم.
این برنامه‌ها در متوسطه اول و دوم و در شاخه فنی و حرفه‌ای و کارو دانش شامل چه محورهایی بود؟
یک محور مهم از برنامه‌ریزی حول آموزش از شبکه آموزش بود که از روز شنبه 10 اسفند عملیاتی شد.
تصمیم گرفته شد برخی از دروس علوم پایه و نیازمند بیشتر به یادگیری با کمک معلم از طریق شبکه آموزش به شکل مجازی برای دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی، متوسطه اول و نظری تدریس شود.
آیا این آموزش‌ها برای مقاطع مختلف به یک میزان است؟
خیر. در مقطع ابتدایی 3تایم 20دقیقه‌ای در روز، در مقطع متوسطه اول، 2تایم 20دقیقه‌ای در روز، برای متوسطه دوم 3فرصت آموزش و برای فنی و حرفه‌ای و کارو دانش هم 2زمان یادگیری درنظر گرفته شده است که در مجموع در طول هفته فعلا 70فرصت آموزش پیش‌بینی شده که قابل توجه است.
قطعا در این زمان محدود، فرصتی برای تدریس همه دروس وجود ندارد. چه دروسی در اولویت تدریس قرار دارند؟
همینطور است، ما نمی‌توانیم تمام دروس را به‌دلیل کمبود وقتی که در شبکه آموزش وجود دارد ارائه دهیم. دروسی آموزش داده می‌شود که در تفهیم و یادگیری آن نیاز بیشتری به نقش تسهیل‌گری معلم وجود دارد و مطالعه آنها به طریق خودخوان یا روش‌های دیگر خیلی مطلوب به‌نظر نمی‌رسد.
در آموزش متوسطه روی چه دروسی بیشتر متمرکز شده‌اید؟
در آموزش متوسطه نظری ما بیش از 182عنوان درسی داریم که 95عنوان در 4رشته شاخه نظری مشترک است. روی دروس مشترک بین رشته بیشتر تمرکز کردهایم چون جامعه آماری بیشتری از آن استفاده می‌کنند و همینطور دروس علوم پایه که کیفیت آموزش در آنها متفاوت هست نیز در اولویت قرار گرفته است.
آیا برای پایه دوازدهم که امتحان نهایی دارند نیز برنامه‌ای درنظر گرفته‌اید؟
بله، با توجه به زمانی که در اختیار داریم این گروه هدف را بیشتر مورد توجه قرار داده‌ایم.
اگر تعطیلی‌ها تا پایان سال تحصیلی ادامه نیابد موضوع آموزش از طریق شبکه آموزش منتفی خواهد شد؟
خیر. این تعداد جلسات تا پایان سال تحصیلی ادامه پیدا خواهد کرد. چون پوشش شبکه ملی وسیع است و این آموزش با توجه به زمینه دسترسی عادلانه و پوشش نسبی بالا در اولویت اقدامات ما قرار دارد. اگر از سوی شبکه آموزش زمان بیشتری در اختیار ما گذاشته شود ما برای دروسی هم که در اولویت بعدی قرار دارند حتما برنامه‌ریزی می‌کنیم و برنامه‌های بیشتری را جهت پخش ارائه می‌دهیم.
آیا شیوه‌های دیگری هم برای اجرا در دستور کار قرار دارد؟
در حال پیش‌بینی روش‌های جایگزین دیگری هم هستیم که آموزش در بستر الکترونیک و استفاده از پلتفرم‌ها و محتوای قابل ارائه از طریق آن یکی از شیوه‌هاست. این محور هنوز عملیاتی نشده است. ارائه بسته‌های آموزشی الکترونیکی در محیط‌های مختلف که بتواند آموزش را در دسترس دانش‌آموزان قرار دهد نیز از شیوه‌های دیگر آموزش است تا بتوانیم 3ماه مانده به پایان تحصیلی، عقب‌ماندگی‌ها را به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش دهیم.
آیا فکری هم برای حفظ ارتباط بین دانش‌آموزان و معلمان شده است؟
معلمان مدارس از طریق بسترهای قانونی و مجازی مدت‌هاست که با کمک والدین، به جریان یادگیری کمک می‌کنند. در گذشته نیز جلوه‌هایی زیبا از تلاش و تعهد معلمان عزیز را برای جبران زمان آموزش ازدست‌رفته و یا تقویت یادگیری، شاهد بوده‌ایم. در تلاشیم به این خدمات وسیع و گسترده معلمان انسجام داده و در رفع مشکلات آنها در این مسیر کمک کنیم.
آیا زمان آن فرا نرسیده که آموزش و پرورش برنامه‌ای اساسی برای آموزش در شرایط اضطرار تدارک ببیند؟
همینطور است. تدارک چنین مسیری در دستور کار ما قرار دارد. در همین راستا روز یکشنبه 11اسفند ویدئو کنفرانسی را با معاونان آموزشی برگزار کردیم تا در مورد نحوه آموزش اثربخش و قابل نظارت در شرایط اضطراری به وحدت رویه برسیم. در این جلسات بنا داریم تجربیات استانی و منطقه‌ای را که اکنون در حال انجام است، مبادله کنیم و در تلاشیم الگویی را برای آموزش در شرایط اضطرار شکل دهیم. البته باید این موضوع را مدنظر داشت که آموزش صرف در فضای مجازی مترادف با تعلیم و تربیت نیست و جایگزینی برای آموزش و پرورش در شرایط مدرسه‌ای نیست. تعلیم و تربیت در محیط واقعی و تعامل رویاروی معلم و دانش‌آموز و در جریان برنامه تدریس پیدا و پنهان اتفاق می‌افتد. اما در شرایط اضطرار ناچاریم برای انتقال دانش و آموزش دانش‌آموزان از ابزار فضای مجازی بهره ببریم.
آیا زمان آموزش گسترش پیدا خواهد کرد.، با توجه به اینکه خرداد‌ماه باید آموزش‌ها به پایان برسد؟
در مورد این موضع تصمیمی گرفته نشده است. اما می‌توان به آن فکر کرد و برای بخشی از آموزش چنانچه ضرورت داشته باشد فضایی باز یا حتی حجم معینی از کتاب را در دروس میان پایه، به سال بعد منتقل کرد. برای مثال ممکن است بخشی از مبحث پایانی یک کتاب که به‌عنوان پایه و مبنای یادگیری در سال آینده هست به سال بعد منتقل شود و معلم آن را در ابتدای سال تحصیلی آینده تدریس کند و بعد وارد آموزش کتاب جدید شود. اینها روش‌هایی است که متحمل است اما هنوز ما در این شرایط نیستیم و سناریوی ما فعلا جبران فرصت آموزش‌های قبلی است. ما در شرایط خاصی قرار داریم و آموزش جاری ما متوقف شده. آن چیزی که در شرایط اضطرار انجام می‌دهیم حتما مطلوب نظر ما نیست اما موقعیت اضطراری آن‌را به ما تحمیل می‌کند. برای اینکه دانش‌آموزان آسیب نبینند ما از هر روش ممکن تا حصول اطمینان از یادگیری دانش‌آموزان در اقصی نقاط کشور از پا نخواهیم نشست. فرصت جهاد علمی برای دستگاه تعلیم و تربیت کشور فراهم شده است و خوشبختانه معلمان در این زمینه با اشتیاق مایل به خدمت هستند. ما فقط باید زمینه یک آموزش غیرحضوری را فراهم کنیم. معلمان خود پیشتاز در فرایند یاددهی بوده و هستند. به مشارکت دلسوزانه و گسترده معلمان ایمان داریم.
آیا سیستم آموزشی کشور در این مورد تصمیمی نگرفته که فصل آموزش از مهر‌ماه آغاز نشود و به فصول گرم انتقال داده شود؟
هنوز در مورد این موضوع تصمیم روشنی گرفته نشده. فارغ از شرایطی که اکنون در آن قرار داریم بارها به این موضوع فکر شده و گاهی در این مورد در کمیسیون آموزش و تحقیقات و گاه در شورای‌عالی گفت‌وگوهایی صورت گرفته است اما به جهات مختلف در این زمینه تصمیمی گرفته نشده است. قطعا بعد از اینکه ابعاد موضوع روشن شود و این باور شکل بگیرد که دستاورد مشخصی حاصل خواهد شد، حرکت در این جهت صورت می‌گیرد. البته باید شرایط اقلیمی متنوع در سراسر کشور نیز مدنظر قرار گیرد. اکنون در برخی استان‌های گرمسیری و جنوبی زمان آموزش زودتر شروع می‌شود. این استان‌ها معمولا می‌توانند در شهریور‌ماه آموزش‌ها را 10 روز زودتر شروع کنند.
آیا می‌توان برای تعطیلی‌های خارج از عرف زمستان، برنامه خاصی درنظر گرفت؟
چون تعطیلات زمستانه در یک 10یا 15روز معین توزیع نشده و گاهی اوقات در 2ماه با روزهای غیرمتوالی توزیع می‌شود، نمی‌توان برنامه تعریف‌شده و مشخصی را با هدف کنترل تعطیلات برای آن درنظر گرفت و اعمال کرد.
این تعطیلی‌ها چه صدمه‌ای به نظام آموزشی کشور می‌زند؟
زمان آموزش معین‌شده در طول سال، متناسب با دروس و برنامه درسی پیش‌بینی شده و چنانچه زمان آموزش کمتر شود به نسبت میزان تعطیلی‌ها از فرصت آموزش و یادگیری کاسته خواهد شد که خود صدمه به فرصت‌های یادگیری بیشتر است. مطلوب ما این است که از زمان اول مهر تا پایان خرداد که در اختیارمان هست نهایت بهره را ببریم. اما وقتی این فرصت‌ها به هر دلیلی گرفته می‌شود دانش‌آموزان نمی‌توانند فرصت آموزش، اصلاح و بهبود را در آموزش داشته باشند. آموزش تکرار نمی‌شود و دانش‌آموزان فرصت یادگیری کمتری برای تقویت آموخته‌ها و تعمیق یادگیری در اختیار دارند.
چطور می‌توان از آثار مخرب این تعطیلی‌ها کاست؟
در تعریف یادگیری می‌گوییم تلاشی است که یادگیرنده انجام می‌دهد تا تغییر رفتاری در وی ایجاد شود. بنابراین خانواده‌ها می‌توانند کمک کنند تا دانش‌آموزان با رغبت بیشتری وارد محیط‌های یادگیری بشوند و از موقعیت‌ها بهره ببرند. دانش‌آموزان در برخی دروس می‌توانند به‌صورت فعال‌تری با موضوع برخورد کنند. از امکاناتی هم که ما به‌صورت نسبی فراهم کردهایم استفاده کنند و اجازه ندهند تأثیر منفی تعطیلات در یادگیری زیاد شود. سعی ما همواره کمک به دانش‌آموزان در این مسیر است.
اما حجم دروس بالاست و در مدت زمان محدودی که در اختیار است نمی‌توان به مطلوب واقعی رسید؟
برای ما حجم دروس ملاک نیست بلکه برای هر واحد درسی، اهداف درسی که درنظر گرفته‌ایم و همینطور هدف‌های رفتاری که برای هر واحد درسی درنظر است ملاک است. اگر فرصت کنیم در هر زمانی از آموزش (20دقیقه یا بیشتر) اهداف درسی و تربیتی مورد نظر را برای یادگیری فراهم کنیم موفق شده‌ایم.
ارائه بسته‌های آموزشی الکترونیک در محیط‌های مختلف که بتواند آموزش را در دسترس دانش‌آموزان قرار دهد از شیوه‌های آموزش است تا بتوانیم 3ماه مانده به پایان تحصیلی، عقب‌ماندگی‌ها را به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش دهیم
در همینه زمینه :
سوژه روز
همکلاسی
