میان بیم و امید

مرتضی کاردر ـ روزنامه‌نگار

 شیوع ویروس کرونا همه معادلات بازار ایران و جهان را در روزهای آخر سال به هم ریخته است. بازار کتاب که در انتظار عید و نمایشگاه کتاب در فروردین‌ماه بود، حالا کسادترین روزهای خود را می‌گذراند. در عین حال، تا چند‌ماه آینده نیز خبری از برگزاری نمایشگاه نیست تا امیدی به جبران کسادی روزهای آخر اسفند باشد. بسیاری از برنامه‌های عمومی حوزه کتاب مثل «خیریه اسفندگان کتاب» و طرح «عیدانه کتاب» لغو شده است. با این همه، ناشران و کتابفروشان و نویسندگان تلاش می‌کنند تا روزهای قرنطینه را با کتاب سر کنند و به ‌هر شکل ممکن چراغ کتابخوانی را روشن نگه دارند.

۲۳هزار کتاب برای کودکان و نوجوانان
در روزهای شیوع کرونا یکی از رایج‌ترین توصیه‌ها، کتاب خواندن است. اما در شرایطی که کتاب از سبد خریدها حذف شده، نمی‌توان توقع داشت حالا که مردم برای خرید لوازم اولیه سلامتشان به مشکل دچار شده‌اند، جایی برای بازگرداندن کتاب داشته باشند. حتی الان خرید و جابه‌جایی و حمل‌ونقل کتاب نیز دشوار شده و خطرات شیوع ویروس سبب شده مردم کمتر به سراغ کتابفروشی‌ها بروند و حتی ارسال کتاب از طریق پست و پیک نیز کمتر شود. در چنین شرایطی شاید رفتن به سراغ کتاب‌های الکترونیکی بتواند راه نجاتی باشد. 
پایگاه کتابخانه ملی ایران ۲۳هزار کتاب کودک و نوجوان را برای استفاده عموم به‌رایگان در سایت خود در اختیار گذاشته است. نکته درخور توجه، تقسیم‌بندی کتاب‌ها براساس گروه‌های سنی از یک‌سو و تقسیم‌بندی‌های موضوعی از سوی دیگر است. علاوه بر این، هنگام ورود به سامانه نیز کودکان و نوجوانان و پدران و مادران دوستداران کتاب‌های کودک می‌توانند جداگانه وارد شوند و هر کدام به‌تناسب از کتاب‌های مورد پسند و علاقه خود استفاده کنند. برای استفاده از کتاب‌ها نیازی به نصب اپلیکیشن یا نرم‌افزار کتابخوان نیست و صرف عضویت می‌تواند امکان استفاده از کتاب‌ها را فراهم آورد.

نوفه؛ جایزه‌ای که مجازی برگزار شد
جایزه نوفه اختتامیه خود را به‌صورت آنلاین برگزار کرد و برگزیدگان جایزه در پخش زنده اینستاگرام معلوم شدند.
در بخش رمان سال بزرگسال نوفه «باران‌زاد» اثر ضحی کاظمی از انتشارات کتابسرای تندیس، مدال سنجاقک طلایی را از آن خود کرد.
«خون‌خورده» از مهدی یزدانی خرم (نشر چشمه)، «مه‌‌آلود» از  الیسا آقایی (نشر باژ)، «ساعت باران» از هادی معیری‌نژاد (نشر نیماژ) و «یفرن دوم» از فرهاد آذرنوا (انتشارات پیدایش) آثار شایسته‌ تقدیر بخش رمان بزرگسال جایزه بودند.
در بخش کتاب سال نوجوان، سیامک گلشیری برای کتاب «گورشاه»(نشر افق) برنده‌ سنجاقک طلایی شد. 
همچنین کتاب «آن‌سوی دریای مردگان»  نوشته‌ معصومه میرابوطالبی (انتشارات فاطمی) شایسته‌ تقدیر شناخته شد.
در بخش فرعی فصل اول نیز کیانا رحمانی برای داستان «هومانکولوس» موفق به دریافت مدال سنجاقک طلایی شد. 
حمید جواهری برای داستان «ممنون برای کاناپه» و «مکاشفات نادرست»، فاطمه نوروزی‌هارونی برای «خواب‌خوار»، افروز ضیایی برای داستان «مویریا»، علی علی‌شاهی برای داستان «دریاچه آلبا» و ستاره عارف‌کشفی برای داستان «تیرمست» شایسته‌ تقدیر شناخته شدند.
جایزه نوفه به‌منظور اعتلای نشر ادبیات گمانه‌زن پایه‌گذاری شده است و با حمایت انتشارات پیدایش، مجله‌ سفید و اپلیکیشن فیدیبو برگزار می‌شود.

از طرح‌های تخفیف تا پیشنهاد نزدیک‌ترین کتابفروشی محله
بعضی ناشران تخفیف‌های ویژه برای فروش گذاشته‌اند تا اندکی از کسادی بازار در روزهای کرونا مرتفع شود. انتشارات بیدگل کتاب‌های خود را با ۲۰درصد تخفیف عرضه می‌کند. اما شماری دیگر از ناشران در مقابل هرگونه تخفیف مقاومت کرده‌اند، درحالی ‌که می‌شد به روزهای قرنطینه به‌عنوان فرصتی برای فروش کتاب نگاه کرد. نشر نی و نشر مرکز در پیشخوان صفحه نخست سایت خود اطلاعیه جالبی قرار داده‌اند؛ «از کتابفروش‌ها به مثابه مویرگ‌های حیاتی فرهنگ مکتوب حمایت کنیم.» ذیل اطلاعیه آمده است: «کتاب مورد نیاز خود را به‌صورت تلفنی از نزدیک‌ترین کتابفروشی محله خود تهیه کنید». فایلی از نمایندگی‌های فروش و کتابفروشی‌های عرضه‌کننده کتاب‌های این دو ناشر نیز ضمیمه است تا مراجعه‌کنندگان به سایت نشر نی و نشر مرکز بتوانند کتاب‌ها را از نزدیک‌ترین کتابفروشی محل سکونت خود تهیه کنند.

بیدل‌خوانی در روزهای کرونا
نویسندگان و شاعران، جلسه‌های گوناگونی را به‌ صورت زنده در صفحه اینستاگرام خود برگزار می‌کنند؛ از گپ و گفت‌های دوستانه گرفته تا بحث درباره موضوعات هنر و ادبیات. یکی از منظم‌ترین جلسه‌های مجازی روزهای اخیر بیدل‌خوانی محمدکاظم کاظمی است. کاظمی هر شب رأس ساعت 10 در صفحه اینستاگرام خود غزلی از بیدل را شرح می‌کند تا دوستداران سبک هندی فرصتی برای بهره‌بردن از محضر بیدل‌پژوه بزرگ معاصر داشته باشند. جلسه‌های مجازی تحلیل شعرهای بیدل دهلوی معمولاً نزدیک به یک ساعت به طول می‌انجامد.

ناشران در فهرست حمایت‌های مالی 
چند روز پیش اتحادیه ناشران در نامه‌ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواسته بود تا تسهیلاتی برای پرداخت بدهی ناشران و کتابفروشان فراهم شود. دیروز همایون امیرزاده، مدیر روابط عمومی وزارت فرهنگ، اعلام کرد: «دلایل ضرورت شمولیت اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه به بانک مرکزی اعلام شده ‌است و از سوی دیگر با پیگیری‌های وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، این صنوف در فهرست قرار خواهند گرفت». به‌گفته امیرزاده به‌زودی «در معاونت‌های مختلف از‌ جمله در معاونت امور فرهنگی، همانند سازمان سینمایی، کارگروه‌ تخصصی تشکیل خواهد شد. در این کار‌گروه‌ها، نظرات همکاران صنف، جمع‌بندی و نتیجه از سوی وزارتخانه به بانک مرکزی اعلام خواهد شد تا بسته حمایتی مؤثر برای فعالان این صنف، تزریق شود». خبر امیرزاده برای ناشران و کتابفروشان مایه امیدواری اندکی در روزهای کسادی است، هرچند بهتر بود امیرزاده از فعل تزریق‌کردن استفاده نکند.

کرونا در آثار محمدعلی جمال‌زاده
جایزه جمال‌زاده که فراخوان دومین دوره خود را مدتی است منتشر کرده، بخش ویژه کرونا را به جایزه افزوده است. به گزارش همشهری از روابط عمومی جایزه «بخش ویژه کرونا» در این جایزه ملی زیرمجموعه بخش زندگی‌نگاره و ناداستان‌ها تعریف شده و علاقه‌مندان می‌توانند تجربه‌های خود را از روزهای کرونا و مواجهه با آن در هر جای جهان در این بخش ثبت کنند. این تجربه‌ها شامل زندگی در روزهای قرنطینه و مواجهه با دنیای بیرون می‌شود و آنچه بیش از همه برای دست‌اندرکاران این جایزه اهمیت دارد، پیدا شدن نسبت کرونا با شهر در نوشته‌هاست؛ به هر حال دوران قرنطینه نوعی حبس است و هرکدام از آدم‌ها از پس گذران این روزها به رویاها و حسرت‌هایی بیرون از خانه می‌اندیشند؛ یعنی این موضوع اهمیت ویژه‌ای دارد که هر کس در خود قرنطینگی به بودن در کدام نقطه جغرافیایی و نزد چه کسانی فکر می‌کند. به‌نوعی جایزه جمال‌زاده با اضافه کردن این بخش در پی تصویر نسبت مکان کوچک خانه با شهر در این روزهاست.
نویسندگان می‌توانند در بخش ویژه کرونا، هم از تجربیات خود به‌عنوان پرستار، پزشک، بیمار و شهروند با این موضوع بنویسند و هم حسرت روزهای کرونا و آنچه در این ایام به آن می‌اندیشند را به نگارش دربیاورند. آثار متقاضی در این بخش شامل قوانین کلی جشنواره می‌شوند و هر شرکت‌کننده می‌تواند 3اثر به بخش کرونا ارسال کند. نویسندگان 3اثر برتر این بخش 3جایزه 40میلیون ریالی دریافت خواهند کرد. فراخوان جایزه جمال‌زاده برای نوشتن تجربه‌های روزهای کرونا نخستین کوشش برای ثبت رسمی اتفاق‌های روزهای کرونایی در ادبیات است.

یک کتابفروشی تازه در راسته کریمخان
در روزهایی که کمتر کسی به کتابفروشی‌ها سر می‌زند و راسته‌های کتاب مثل بسیاری دیگر از راسته‌ها خلوت‌ترین روزهای خود را می‌گذراند، کارگران در یکی از ساختمان‌های خیابان کریمخان مشغول کارند. انتشارات نگاه کتابفروشی تازه خود را به‌زودی در خیابان کریمخان افتتاح می‌کند تا راسته کتابفروشان کریمخان پررونق‌تر از گذشته شود. کتابفروشی نگاه پیش‌تر در خیابان انقلاب قرار داشت، اما چند سالی است که تعطیل شده. کتابفروشی جدید انتشارات نگاه زیر پل کریمخان جنب کتابفروشی ثالث قرار دارد. با افتتاح این کتابفروشی شمار کتابفروشی‌های ضلع جنوبی کریمخان (حد فاصل پل کریمخان تا میدان هفت تیر) به عدد 8 خواهد رسید.