گیلان
کسی به در نمی‌زند
گزارشی از محله و خانه سایه شعر ایران هوشنگ ابتهاج در رشت
فرشته رضایی/ رشت - خبرنگار
ابتدای خیابان استادسرا، محله‌ای است که پیش از این به نام میرزا کوچک‌خان جنگلی خوانده می‌شد. وارد محله که می‌شوی، همان ابتدای خیابان، ساختمانی قدیمی قرار دارد که طراحی دیوارهای آن نشان می‌دهد سال‌های اخیر مهد کودک بوده است. این ساختمان دو طبقه البته روزی روزگاری خانه پدری شاعر پرآوازه گیلانی یعنی «هوشنگ ابتهاج» بود. حالا اما چند سال است تخلیه شده، هر دو در آن بسته است و به قول سایه: «در این سرای بی‌کسی، کسی به در نمی‌زند!»
خانه متروکه
هر دو در خانه قفل است. می‌گویند تا چند سال پیش و بعد از پدر ابتهاج، خانه متعلق به دکتر فضل‌الله آصف، متخصص مشهور قلب، بوده که پس از فوت در اختیار فرزندانش قرار گرفته است. از اهالی محل درباره خانه می‌پرسم. اغلب مغازه‌ها و خانه‌های قدیمی بازسازی شده و یکی پس از دیگری به اجاره و مالکیت افراد جدید درآمده و به همین دلیل هم کسی از تاریخچه بنا خبر ندارد.
با پرس‌وجو، مالک یک پاساژ قدیمی، روبه‌روی خانه ابتهاج، را به من معرفی می‌کنند. می‌گویند «اوستا ابول» اطلاعات خوبی درباره خانه دارد. در حیاط گاراژ پیدایش می‌کنیم. نامش «ابوالحسن شفاعی» است. می‌گوید: خانه، خانه پدری ابتهاج است. بعد از آن دکتر آصف در خانه ساکن شد. مدتی پیش می‌گفتند مالک جدید قصد تخریب بنا را دارد، اما حالا گویا شورای شهر خانه را خریده است.
او توضیح بیشتری درباره خانه می‌دهد و می‌افزاید: خانه دو طبقه بالا و پایینش یک اندازه است. 3 اتاق و یک سالن بزرگ دارد. خانه سایه سال‌های اولیه انقلاب محل زندگی شهردار وقت رشت یعنی عبدالله شیرخانی بود. او سال‌ها در اینجا مستاجر بود و بعد از آن، خانه به مدرسه و بعد مهد کودک تبدیل شد، اما از چند سال پیش درش قفل است. خبری از مالک فعلی نیست و آن‌قدر به خانه سر نزده‌اند تا متروکه شده است.
یک اتفاق خوب
حامد فروغی، اهل همین محل، فروشگاه لوازم صوتی و تصویری دارد. جوان است، اما زمانی که خانه سایه مدرسه شده بود، آنجا درس خوانده است. او می‌گوید: 2 دهه قبل اینجا مدرسه بود؛ مدرسه ارمغان. من از اول تا پنجم ابتدایی در اینجا درس خواندم. بعد از آن مدرسه تبدیل به مهد کودک و بعد هم یک تولیدی پوشاک شد که صاحبش به دلیل تخلف مالی دستگیر و اینجا پلمب شد. حالا چند سال است کسی در این خانه رفت و آمد نمی‌کند.
وی از شنیدن این‌که قرار است، خانه سایه به خانه شعر و ادب تبدیل شود، خوشحال است و می‌افزاید: من اهل همین محله‌ام. خانه میرزا کوچک‌خان را هم سال‌ها پیش بازسازی کردند، اما فعالیت فرهنگی در آن کم است و جز برگزاری سالمرگ میرزا اتفاقی در آن نمی‌افتد. اگر به خانه سایه رسیدگی کنند، خوب است، اما کاش لااقل در آن فعالیتی هم انجام شود. سهیل شیرخانی، فرزند کوچک عبدالله شیرخانی، شهردار پیشین رشت، هم از ساکنان قدیمی این خانه است. توضیح می‌دهد: حدود 2 دهه از سال ۵۰ تا ۷۲ به عنوان مستاجر در این خانه زندگی کردیم و خاطرات تلخ و شیرین زیادی از آن دوره داریم. بنا متعلق به دکتر آصف بود و نمی‌دانستیم روزگاری خانه پدری ابتهاج بوده است. حالا که شنیده‌ام خانه متعلق به پدر ابتهاج بوده است و قرار است خانه شعر و ادب شود، خوشحالم.
سایه ارغوانی شهر
خوشحالی دور از انتظار نیست. 2 هفته پیش بود که طرح دوفوریتی خرید خانه هوشنگ ابتهاج همزمان با 6 اسفند، سالروز تولد ۹۰ سالگی این شاعر پرآوازه، در شورای شهر رشت به تصویب رسید؛ خبری که موجی از خوشحالی را در میان جمعی از اهالی فرهنگ‌دوست گیلان و کشور در پی داشت، زیرا سال گذشته بارها خبر تخریب خانه را شنیده بودند. فاطمه شیرزاد، سخنگوی شورای شهر رشت، در این باره به همشهری می‌گوید: قرار است شرایط ثبتی بنا، احراز مالکیت و قیمت کارشناسی بررسی شود. با الزام شهرداری رشت به خرید خانه زادگاه هوشنگ ابتهاج و گلچین گیلانی (شاعرگیلانی و پسرخاله ابتهاج) در محله استادسرای رشت، این خانه تبدیل به «بنیاد شعر و غزل سایه» خواهد شد.
فرهام زاهد، دیگر عضو شورای شهر رشت، هم با تاکید بر الزام شهرداری به خرید خانه و تبدیل آن به «بنیاد شعر و غزل سایه» این کار را مستلزم بررسی‌های قانونی می‌داند. او توضیح می‌دهد: ما می‌دانیم خانه، خانه پدری ابتهاج است، اما از نظر قانونی باید صحت و سقم این موضوع تأیید شود. سال 97 پیگیر این کارها خواهیم بود.
رضا علیزاده، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان، هم درباره ثبت میراثی این بنای ۱۲۰ ساله تصریح می‌کند: مدارکی درباره پیشینه این خانه در سازمان ثبت اسناد استان پیدا شد که آن‌ها را به سازمان مرکزی ثبت آثار تاریخی در تهران فرستاده‌ایم و کارهای مربوط به استان انجام شده است. این اداره کل قدم‌های خوبی برای ثبت این بنا برداشته، اما تا این لحظه مالک کنونی اجازه ورود به خانه را نداده است.
به نظر می‌رسد سازمان میراث فرهنگی گیلان و کشور باید توجه بیشتری به این خانه داشته باشند و هرچه سریع‌تر تکلیف آن را مشخص کنند. تا زمانی که خانه ثبت میراثی نشود، نمی‌توان اقدامی درباره آن انجام داد.
قدردانی از شورای شهر رشت
یلدا ابتهاج، فرزند امیرهوشنگ ابتهاج، متخلص به ه.ا.سایه، در واکنش به انتشار خبر تصویب دوفوریت الزام شهرداری رشت به خرید خانه پدری و تبدیل آن به بنیاد شعر و ادب سایه، از شورای اسلامی شهر رشت قدردانی کرد. وی با بیان این‌که ثمره نیک این اقدام نصیب آیندگان خواهد بود، به همشهری گفت: 2 خانه از سایه، یکی خانه پدری در رشت که سایه در آن به دنیا آمد و اولین شعرهایش را در آن سرود و دیگری خانه ارغوان در تهران، به یادگار مانده است. امیدوارم همان‌طور که گیلانی‌ها پیشقدم شدند، در تهران هم برای نگهداری خانه ارغوان اقدامات لازم انجام شود.
