بلوطستان در آتش

زهرا رفیعی _ خبر‌نگار

هجمه به بلوط‌های زاگرس تمامی ندارد. در روزهای اخیر 300درخت کهنسال در محدوده یاسوج برای قاچاق بریده شده است. این تعداد فارغ از صدها اصله درختی است که اخیرا برای اجرای بخشی از پروژه تعریض جاده یاسوج به سی‌سخت قطع شده است. گران شدن بنزین کار را برای جنگلبان‌هایی که با خودروی شخصی به گشتزنی در منطقه می‌پرداختند، سخت‌تر کرده است. در این میان موجودات زنده 500ساله‌ای که هرسال بین یک تا 6سانتیمتر رشد می‌کنند، به زغال‌هایی مرغوب برای سایر استان‌ها تبدیل می‌شوند. این درحالی است که ارزش اکولوژیک هر یک اصله درخت بلوط بالغ بیش از 200میلیون تومان است و حالا این موجود مثله شده گرانبها کیلویی 3هزار تومان در بازار فروخته می‌شود.

کشف 10تن بلوط در 2هفته
بیش از 2سال است که طرح تنفس جنگل‌های شمال ابلاغ و اجرا شده است. این کار اگرچه با هدف فراهم آمدن شرایط نوزایی درختان صورت گرفت اما عملا فشار را روی جنگل‌ها در نقاط دیگر بیشتر کرد. به‌طور مثال در جنگل‌های بلوط زاگرسی که عموما درختان برای سوخت روستاییان قطع می‌شد، حالا قاچاقچیان با احداث کارگاه‌های تولید زغال در استان‌های همجوار، به جان درختان 500ساله افتاده‌اند.
جواد رحیمیان، مدیر سابق منابع طبیعی شهرستان کهگیلویه و بویراحمد در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به اینکه تا پیش از این فقط روستاییان برای تامین سوخت به این جنگل‌ها دسترسی داشتند گفت: در سالیان اخیر برخی برای منافع مالی شغلشان را به «شوتی» یا همان قاچاق تغییر داده‌اند. چوب‌های منطقه نه فقط برای تولید زغال که برای قاچاق به خارج از کشور صادر شده است. این درختان را شبانه قطع می‌کنند و در خانه به قطعات کوچک‌تر برای قاچاق با وسیله نقلیه شخصی تبدیل می‌کنند.
وی با اشاره به اقداماتی که برای مقابله با قاچاقچیان صورت می‌گیرد گفت: فقط در 2شب 8خودرو که چوب قاچاق حمل می‌کردند بازداشت کردیم. حجم قاچاق چوب در این منطقه بسیار زیاد است. گونه بلوط با شرایط سخت اقلیم سازگار است ولی جنگل‌های بلوط در زاگرس در خطر نابودی است. در استان‌های همجوار کوره‌های تولید زغال ترجیح می‌دهند چوبشان را از این درخت تامین کنند. درحالی‌که آنها مجوز تهیه زغال از درخت لیمو و سایر گونه‌های باغی را دارند. از سوی دیگر افزایش قیمت بنزین باعث شده که جنگلبان‌ها برای گشت در منطقه دیگر نتوانند از خودروی شخصی استفاده کنند و در این شرایط حفاظت کار دشواری شده است.
وی با اشاره به اینکه شرایط اقتصادی افراد را به سمت هجوم به جنگل‌ها سوق داده است گفت: افراد بیکار برای امرار معاش روزانه به این کار دست می‌زنند. با این حال سازمان جنگل‌ها بدون نیروی کافی در حال مراقبت از این جنگل‌هاست. میزان قاچاق بالاست ولی آماری در مورد آن وجود ندارد. کشفیات نیز به همان اندازه بالاست. در 2هفته گذشته بالغ بر 10تن چوب قاچاق کشف شده است. قاچاقچیان به ابزارهای به‌روز مجهزندو خودروهای حامل چوب اسکورت می‌شود تا نیروهای ما نتوانند آنها را دستگیر کنند.
او درمورد قیمت نرخ چوب قاچاق‌ شده گفت: شنیده‌ها حاکی از آن است که چوب بلوط در شیراز کیلویی 3هزار تومان فروخته می‌شود. برای مقابله با جرایم قاچاق چوب جریمه آن به 10برابر افزایش یافت به‌طوری که جریمه هرکیلو چوب قاچاق از هزارو500 تومان به کیلویی 15هزار تومان افزایش داده شد. همچنین هر کیلو زغال درست شده با چوب قاچاق نیز کیلویی 30هزار تومان جریمه دارد.

قاچاق بلوط، تخلفی در حال عادی شدن
امید سجادیان، دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست استان کهگیلویه و بویر احمد در گفت‌وگو با همشهری درباره وضعیت قاچاق در منطقه یاسوج و شهرستان‌های اطراف گفت: در این استان مناطق زیادی داریم که مورد هجوم قاچاقچیان قرار می‌گیرند. آنها درختان را با وانت‌ و خودروهای شخصی از منطقه خارج می‌کنند. به‌طوری که به‌نظر می‌رسد این تخلف در حال عادی شدن بین مردم است. این درختان نه یکباره بلکه اندک‌اندک بریده شده و در خانه‌ها به قطعات کوچک‌تر تبدیل شده است.
جنگل‌های زاگرسی استان کهگیلویه و بویراحمد در برخی نقاط متراکم‌تر است و قاچاقچیان نیز به مناطق پرتراکم هجوم می‌برند. این فعال محیط‌زیست درباره قطع 300 اصله بلوط با هدف قاچاق گفت: این تعداد فارغ از صدها اصله درختی است که اخیرا برای اجرای بخشی از پروژه تعریض جاده یاسوج به سی‌سخت قطع شده است. درخت بلوط به‌طور متوسط یک تا 6سانت در سال رشد می‌کند. درختی که 10متر ارتفاع دارد، یعنی بیش از 300سال سن دارند. در سال‌های کم باران رشد بلوط در کمترین حد خود است. وی در مورد علت قطع درختان در این منطقه گفت: بلوط‌ها بیشتر برای تولید زغال قطع می‌شود ولی بخشی از این درختان را در پروژه‌های عمرانی از دست می‌دهیم. حفظ درختان 300ساله بلوط در اولویت هیچ پروژه عمرانی نیست. آنها به انسان‌ها و مسائل اقتصادی بیشتر از محیط‌زیست اهمیت می‌دهند. کسی مخالف توسعه نیست در صورتی که بتوان با احداث تونل و پل جان درختان را حفظ کرد، معمولا در پروژه‌های تعریض جاده به صرفه اقتصادی اهمیت می‌دهند و همیشه فکر می‌کنند مگر درختان چه اهمیتی دارند. او با اشاره به پروژه‌های احیای درخت بلوط گفت: این پروژه‌ها تا به ثمر رسیدن نیم قرن زمان ‌می‌برد. درخت بلوطی که به کندی رشد می‌کند باید خیلی خوش‌شانس باشد که توسط دام خورده نشود، در رانش زمین و شخم‌زنی کشاورزان نابود نشود، توسط زمین‌خواران از ریشه کنده نشود و از آفت‌های طبیعی و غیرطبیعی جان سالم به در ببرد. امکان جایگزینی بلوط‌های نورسیده وجود دارد ولی به نتیجه رسیدن این گیاه بسیار سخت است و به عمر انسان قد نمی‌دهد. 

   قاتلان بلوط‌ها

امید سجادیان، دبیر نهضت سبز زاگرس، زمین‌خواری رو به افزایش را نیز از عوامل از بین رفتن جنگل‌های بلوط عنوان کرد و گفت: زمین‌خواری در حاشیه شهرستان یاسوج رو به گسترش است. این شهر در سال43 به مرکزیت استان تبدیل شده است. حاشیه‌نشینی در این شهر از سال60 شروع شده است. با نگاهی به عکس‌های هوایی اوایل دهه70 این شهر و مقایسه آن با اوایل سال92 می‌توان دید که چطور گسترش افقی شهر به تخریب عرصه‌های کشاورزی و جنگلی تبدیل می‌شود. این تغییر کاربری را در روستاها هم می‌توان دید. در روستاهایی مانند مزدک، تغییر کاربری صدای دهیار روستا را هم درآورده است. این روستا با تخریب زمین‌های کشاورزی، باغات و بلوط‌های میان روستا در حال رشد است. البته حاشیه‌نشینی فقط مربوط به فقرا نیست. ثروتمندان نیز با تخریب عرصه‌های طبیعی برای خود در دل جنگل‌های بلوط ویلا می‌سازند و به اندازه حاشیه‌نشین‌ها به جنگل‌های بلوط آسیب وارد می‌کنند. او با اشاره به اینکه صنایع فولاد و پتروشیمی در حاشیه شهرستان بویراحمد و شهر یاسوج باعث تخریب محیط‌زیست و هوای این منطقه خواهد شد گفت: این در حالی است که طبیعت منطقه می‌تواند اصلی‌‌ترین منبع درآمد شهر باشد. توسعه گردشگری در این منطقه سود بیشتری نصیب مردم می‌کند. اما بسیاری از واگذاری‌های عرصه‌های طبیعی به اسم تولید و صنعت انجام شده است.