حفظ هویت اردبیل با مرمت بازار تاریخی

مجموعه تاریخی بازار اردبیل معروف به «قیصریه» و یا «راسته بازار»‌ به عنوان مهم‌ترین سازه هویتی این شهر در حال مرمت است. به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، این بازار از قدیمی‌ترین مراکز تجاری و اجتماعی شهر اردبیل به شمار می‌رود که کارکرد آن صرفا تجاری نیست و کارکرد فرهنگی - اجتماعی مهمی هم در شهر اردبیل داشته است.

به عنوان مثال، بازار تاریخی اردبیل در برگزاری آیین‌های عزاداری جایگاه ویژه‌ای دارد. در اردبیل رسم است که در طول مراسم دهه محرم، دسته‌های عزاداری تمامی محلات به ترتیب از تالار اصلی بازار عبور و به نوبت برای دقایقی عزاداری می‌کنند. در طول تاریخ معاصر، بازاریان اردبیل نقش قابل ملاحظه‌ای در پیروزی انقلاب اسلامی و پشتیبانی از رزمندگان در طول جنگ تحمیلی ایفا کردند. از آنجا که بازار اردبیل جزو مراکزی است که با تاریخ و هویت این شهر گره خورده است، از نظر معماری و مردم‌شناسی هم جزو جاذبه‌های گردشگری شاخص استان محسوب می‌شود و حفظ و مرمت آن اهمیت ویژه‌ای دارد.


عرصه 5/ 7 هکتاری بازار سنتی اردبیل

پژوهشگر تاریخ اردبیل درباره پیشینه این مجموعه می‌گوید: بازار بزرگ سنتی و سرپوشیده اردبیل در سال 1307 شمسی به دنبال احداث خیابان اصلی شهر (خیابان امام فعلی) به 2 قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شد و یکپارچگی خود را از دست داد. با آغاز دهه 30 نیز، به دنبال احداث خیابان آیت‌الله کاشانی فعلی بخش‌های دیگری از بازار سنتی تخریب شد. عاقبت، این بنای تاریخی در 27 مرداد 64 با شماره ثبت 1690 به ثبت ملی رسید و از همان زمان تاکنون بافت و مساحت کلی بازار حفظ شده است.

«محمود هدایتی» ادامه می‌دهد: عرصه موجود بازار سنتی اردبیل حدود 5 /7 هکتار است و از صنف‌ها و بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. مجموعه کنونی شامل بخش‌هایی مثل راسته اصلی بازار، راسته پیر عبدالملک، راسته قیصریه، راسته کفاشان، راسته غلامان، بازار زرگران، سراجان، پنبه‌فروشان، مسگران، چاقوسازان، آهنگران، سرای خشکبار(حاجی میرزا)، سرای گلشن، سرای وکیل، سرای نو یا زنجیرلو، سرای حاج احمد، سرای حاج شکر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه، سرای دوگچی و تیمچه زنجیرلی است.


مرمت‌های انجام‌شده

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل هم بیان می‌کند: بعد از انقلاب اسلامی، اقدامات زیادی برای مرمت بازار تاریخی اردبیل انجام شده و هر سال بخشی از این مجموعه بازسازی شده است.«کریم لطفی» می‌افزاید: از جمله اقداماتی که در بازار تاریخی اردبیل در سال‌های گذشته انجام شده مرمت و بهسازی راسته علافان، کفاشان، قیصریه، سرای انجیرلو و راسته بازار خشکبارفروشان است و عملیات مرمت راسته بازار چاقوسازان نیز حدود یک سال پیش به صورت کامل تکمیل شد.

وی با بیان این‌که تمامی استادکاران لازم برای مرمت بازار تاریخی اردبیل در خود این شهر حضور دارند تاکید می‌کند: در دهه‌های گذشته برخی بناهای زبده اردبیل اجرای پروژه‌های مشابه در سایر شهرهای تاریخی کشور را نیز عهده‌دار شده‌اند. کل عملیات مرمت بازار سرپوشیده اردبیل برابر با الگوهای بومی ایرانی– اسلامی انجام می‌شود و از هیچ گونه المان‌های جدید در این طرح استفاده نمی‌شود و خوشبختانه بناهای شاغل در عملیات مرمت مهارت کاملی در اجرای طاق و گنبد و مواردی از این قبیل دارند.


ادامه عملیات مرمت در سال جاری

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل هم از تلاش برای تسریع عملیات مرمت بازار تاریخی شهر اردبیل تا پایان سال جاری خبر می‌دهد و می‌گوید: در حال حاضر، عملیات مرمت در دو سرای وکیل و امام ‌جمعه بازار تاریخی اردبیل در حال اجراست.

«نادر فلاحی» با بیان این‌که عملیات عمرانی مرمت سرای وکیل رو به اتمام است و 6 رواق آن باقی مانده می‌افزاید: عملیات مرمت سرای امام ‌جمعه نیز بیش از 90 درصد پیشرفت دارد و با انجام گرفتن عملیات مرمت‌، 80 باب مغازه در سرای وکیل و 40 باب مغازه در سرای امام‌ جمعه ساماندهی می‌شود و به رونق اقتصادی بازار کمک خواهد کرد. وی بیان می‌کند: علاوه بر این، مرمت سرای حاجی یوسف نیز در دستور کار است و برای آغاز مطالعات آن از وزارت میراث فرهنگی اعتبار درخواست شده است.


کندی عملیات به خاطر تامین آجر

رئیس جامعه اسلامی اصناف و بازاریان استان اردبیل هم بیان می‌کند: اگرچه اقداماتی برای مرمت بازار تاریخی اردبیل انجام شده، لازم است سرعت عمل مسئولان بیشتر شود. «سعید ایرانی جم» با بیان این‌که مرمت سرای وکیل پس از چند سال هنوز پایان نیافته و مرمت ‌سرای امام ‌جمعه پس از سال‌ها پیگیری به همت کسبه در حال انجام است می‌افزاید: خود بازاریان مشارکت کاملی در مرمت این مجموعه دارند و بیش از 80 درصد هزینه مرمت را نیز پرداخت می‌کنند.

به این صورت که هزینه بنا و تمامی مصالح به جز آجر بر عهده بازاری‌هاست و اداره کل میراث فرهنگی تنها هزینه آجر را تامین می‌کند که آن را هم به‌کندی تحویل می‌دهد و باعث شده سرعت کار بسیار پایین بیاید. با این وضعیت، بازاریان حاضرند حتی هزینه آجر را هم پرداخت کنند، اما محیط کسب و کارشان سریع‌تر مرمت و بهسازی شود.

وی با رد بالا بودن هزینه طراحی و نقشه در مرمت بازار گفت: کل سازه و طرح قدیمی سر جای خود است و مغازه‌ها هم به یک سبک مشخص بر اساس آن بازسازی می‌شوند و هیچ راهرو و سرایی جابه‌جا نمی‌شود که بخواهند برای آن سازه‌ها نقشه جدیدی بکشند. در حال حاضر، وضعیت استحکام بنای سرای حاج یوسف و کاروانسرای زنجیرلی در حد بحرانی است و در صورت ادامه تعلل مسئولان برای مرمت هرچه سریع‌تر آن، ممکن است با حوادث تلخی مواجه شویم. مرمت سرای پنبه‌فروشان هم در اولویت بعدی قرار دارد و در حال حاضر، سقف بنای سرای پنبه‌فروشان با شمع‌بندی سر پا مانده است.

این مسئول تاکید می‌کند: اکثر کسبه راسته‌ها و سراهای بازار تاریخی اردبیل همواره مشتاقانه و داوطلبانه پیگیر انجام عملیات مرمت و بهسازی هستند و معدود مغازه‌هایی هم که مشکل حقوقی دارند با عنایت دستگاه قضایی پرونده‌شان به‌سرعت حل و فصل می‌شود.