تولید بی‌سابقه پسماند در روزهای آخر سال

محمود مولایی/خبر‌نگار

اسفندماه هر سال، خانواده‌ها برای استقبال از عید نوروز به تکاپو می‌افتند؛ تکاپو برای خانه‌تکانی و نو شدن برای شروع سالی نو. خانه‌تکانی و دور ریختن برخی از وسایل خانه اما مشکلاتی را برای شهر به‌وجود می‌آورد. این موضوع را آمارها نشان می‌دهد؛ وقتی که میزان تولید پسماند در تهران به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. این ماجرای هر ساله اسفند است که در‌ ماه پایانی سال 96 نیز افزایش 12درصدی داشته است. بدین‌ترتیب، تولید 7 هزار تنی روزانه زباله شهر تهران به 7هزار و 840تن رسید. 10سال پیش در چنین روزهایی تولید زباله 6هزار و 863تن بود. 5سال پیش متوسط تولید زباله شهروندان تهرانی به 6هزار و 873 تن در روز رسیده بود، اما این آمار در اسفند سال 92 افزایش بسیاری داشت؛ چنانکه تولید زباله در اسفند‌ماه به 8هزار و 136تن رسید. به‌نظر می‌رسد تمهیدات سازمان مدیریت پسماند، خدمات شهری و اداره محیط‌زیست شهرداری تهران در سال‌های اخیر سبب کاهش پسماند در اسفندماه شده است. البته همچنان نگرانی بابت افزایش پسماند در این‌ ماه وجود دارد؛ گرچه هنوز آمار رسمی زباله اسفند 97 اعلام نشده است، اما به‌نظر می‌رسد بازهم تولید پسماند شهروندان بالا برود. به گفته رئیس سازمان مدیریت پسماند با مشارکت شهروندان، تفکیک زباله از مبدا و... می‌توان به کاهش زباله کمک کرد. رئیس پیشین اداره حفاظت محیط‌زیست تهران نیز معتقد است با تغییر برخی از مسائل در گذشته می‌توان از بعضی دورریختنی‌‌ها در این ایام جلوگیری کرد.


رضا عبدلی، رئیس سازمان مدیریت پسماند 


مدیریت شهری پایتخت، امسال نیز همچون سال‌های گذشته با طراحی و تدوین برنامه‌ها و طرح‌های متنوع به استقبال نوروز می‌رود که بهبود سیما و منظر شهری، بهبود سطح بهداشت عمومی شهر، ارتقای سطح فرهنگ عمومی با محوریت کاهش تولید پسماند و تفکیک در مبدا، داشتن شهری سالم، زیبا و امن ازجمله این اقدامات است. در زمینه اجرای طرح استقبال از بهار 98 در حوزه خدمات شهری و محیط‌زیست نیز مواردی همچون زیباسازی، ایمنی، اقدامات فرهنگی و خدماتی پیش‌بینی شده است. همچنین در اجرای این طرح در بازه زمانی اسفند‌ماه 97 تا پایان تعطیلات فروردین 98 معاون خدمات شهری و محیط‌زیست، 8 اقدام ویژه تحت نظارت سازمان مدیریت پسماند برای اجرا در سطح مناطق 22گانه را ابلاغ کرد. برای همین سازمان مدیریت پسماند سلسله بازدیدهای نظارتی خود را با رویکرد یکپارچه‌سازی سیستم‌های خدمات شهری از 15 اسفند در مناطق 9،10و 17با حضور معاونان خدمات شهری، شهرداران نواحی، رؤسای ادارات مدیریت پسماند و خدمات شهری این مناطق آغاز کرد. این 8 اقدام شامل رسیدگی ویژه به جمع‌آوری پسماند خشک و انتقال پسماندهای حجیم در روزهای پایانی سال، بهسازی، تجهیز، رنگ‌آمیزی، ایمن‌سازی و افزایش ساعت کاری غرف و ایستگاه‌های بازیافت، هوشمندسازی غرف و بهره‌برداری از اپلیکیشن‌های هوشمند بازیافت در مناطق، آموزش و اجرای تفکیک در مبدا در تمامی ساختمان‌های شهردای تهران است. برگزاری جشنواره‌های مرتبط با طرح استقبال از بهار در کنار غرف جمع‌آوری پسماندهای خشک ارزشمند، اجرای نمایشگاه‌های بهترین‌ها از دورریختنی‌ها و اجرای المان‌هایی از مواد بازیافتی با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد، تهیه و توزیع کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر در روز طبیعت (13فروردین)، ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای اجرای کامل صورت وضعیت الکترونیک، رسیدگی ویژه به ایستگاه‌های میانی حمل پسماند و رفع نواقص ناوگان (رعایت کلیه پارامترها و الزامات بهداشت و ایمنی محیط‌زیست در ایستگاه‌ها- وضعیت اسکان‌های کارگری- وضعیت سپتیک و نحوه تخلیه شیرابه ماشین‌آلات- وضعیت کشنده و شست‌و‌‌شو، رنگ‌آمیزی و رفع نواقص دستگاه سمی تریلر) نظافت، شست‌وشو و رنگ‌آمیزی خودروهای حمل پسماندهای ‌تر و خشک و رفع عیب و نقص ظاهری و فنی از دیگر اقدامات است.

شهروندان محترم با مدیریت بهینه پسماند در مبدا شامل انجام اموری از قبیل تفکیک پسماند در مبدا، کم‌حجم‌سازی، کاهش تولید پسماند و آبگیری آن، ضمن آنکه موجبات کاهش حجم پسماند ورودی به مقصد نهایی آن واقع در آرادکوه را فراهم می‌آورند، سبب بازگشت منابع به چرخه مصرف شده و با آبگیری پسماند و کاهش شیرابه زباله به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کنند. همچنین شهروندان برای جمع‌آوری و انتقال پسماندهای حجیم خود با سامانه 137تماس حاصل کرده و از قراردادن پسماندهای حجیم خود در معابر بپرهیزند.
سازمان مدیریت پسماند نیز با امکانات و توانمندی‌های موجود و البته جلب تعامل شهروندی ضمن ساماندهی امور جاری در راستای وظایف خود شامل برنامه‌ریزی در جهت بالا بردن سطح دانش و آگاهی مردم و دست‌اندرکاران در زمینه مدیریت بهینه پسماند، برنامه‌ریزی برای نظافت و رفت و روب، شست‌وشوی معابر شهری و به‌طور کلی پاکیزه‌سازی معابر و فضاهای عمومی شهر و فرهنگسازی در زمینه کاهش تولید پسماند و تفکیک آن در مبدا و برنامه‌ریزی برای توسعه و بهبود فعالیت کارخانه‌های پردازش پسماند و تولید کمپوست، بسترسازی، پشتیبانی و برنامه‌ریزی لازم برای جلب سرمایه و مشارکت بخش خصوصی، انجام پژوهش‌های کاربردی، آموزش، اطلاع‌رسانی، تهیه آمار و اطلاعات مورد نیاز و... برنامه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای را با تلاش کارشناسان و متخصصان توانمند خود همواره مدنظر دارد.


محمدحسین بازگیر، رئیس پیشین اداره حفاظت محیط‌زیست تهران


همه امکاناتی که در اختیار ما قرار دارد، از طبیعت به‌دست آمده‌ است. ما وقتی می‌توانیم از وسایلی که داریم همچنان استفاده کنیم، اما آنها را دور می‌اندازیم برای جمع‌آوری و دپو کردن آن باید به طبیعت فشار بیاوریم. در واقع این سرمایه ماست که به این شکل از دست می‌رود. بهتر است ما مدت زمان بیشتری از وسایل خود مانند مبلمان استفاده کنیم یا روی تفکیک زباله‌ها در این ایام دقت بیشتری شود تا دوباره بتواند در چرخه مصرف قرار گیرد. همه این فرایند در وهله نخست به طبیعت برمی‌گردد و در وهله دوم سود کلی آن به‌خود ما و اقتصاد کشور می‌رسد. این یکی از کارهایی است که به لحاظ فرهنگی باید درست شود.
دیگر عصر آن دوران گذشته که مثلا مبلمانی را که همچنان قابل استفاده است دور بیندازیم. چنین اقدامی دیگر ارزش نیست و ارزش قطعا رعایت حقوق همدیگر است. اینکه با عوض کردن یک پرده یا مبلمان به‌دنبال کسب امتیاز باشیم، درست نیست. این موضوع نیاز به‌ کار فرهنگی دارد. ما بخشی از محیط‌زیست را باید از طریق آموزش رسمی و هم از طریق آزموش غیررسمی توسعه دهیم و بدانیم در کنار مسئولیت‌های اصلی که داریم، مسئولیت در برابر طبیعت هم نباید فراموش شود. مسئولیت ما در برابر آب، گیاهان و درختان همیشه باید یادآوری شده، آموزش داده شود و به یادش باشیم.
اینکه در اسفندماه میزان تولید پسماند افزایش می‌یابد، بستگی به نوع عملکرد ما هم دارد؛ یعنی گاهی پسماند در این ایام بسیار زیاد است و گاه کمتر می‌شود. یکی از کارهای خوبی که می‌شود انجام داد، مشارکت شهروندان است. اینکه تشخیص دهیم اگر وسیله‌ای به درد ما نمی‌خورد، می‌تواند به درد خانواده یا فرد دیگری بخورد. این اتفاق از طریق کمپین‌هایی که به راه می‌افتد، می‌تواند به سرانجام برسد. حالا این می‌تواند شامل لباس و کتاب‌های استفاده شده هم باشد.
در واقع هر قدر که روی پیش‌زمینه فرهنگی چنین فعالیتی کار شود، روی حجم پسماند تأثیر می‌گذارد. میزان دقیق تولید پسماند در تمامی ماه‌ها یکسان نیست اما معمولا یکی از ماه‌هایی که تولید پسماند افزایش می‌یابد، ‌ماه اسفند است.


صدرالدین علی‌پور، رئیس مرکز مدیریت محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران



به لحاظ موضوعات سنتی و فرهنگی که ما داریم، در انتهای هر سال، توجه ویژه‌ای برای خانه‌تکانی و نوسازی در ایام نوروز وجود دارد. وقتی خانه‌تکانی‌ها همزمان اتفاق می‌افتد، مطمئنا روی مصرف آب، افزایش پسماند و... تأثیر می‌گذارد. در حوزه مصرف آب، سهم آبی که در فضای سبز مصرف می‌شود یا سهم آبی که برای خدمات صرف می‌شود و همه اینها نیاز است که تغییر الگو دهیم. حتی در حوزه انرژی هم ما الان 4برابر نرم جهانی و بعضا 6تا 7برابر مدل‌های مناسب مصرف داریم. درحالی‌که در فصل تابستان ما علاوه بر کمبود آب، قطعی برق داریم.
البته منکر این نیستیم که ما به لحاظ سنتی و فرهنگی قصد داریم تمیز و پاک باشیم. برای همین در این ایام برای رعایت سنت دست به خانه‌تکانی می‌زنیم، اما می‌توانیم با رعایت یکسری نکات، مصارف خود را به حداقل برسانیم. باید تلاش کنیم در مصارف خود هدررفت نداشته باشیم. گاهی برای تمیز کردن و خانه‌تکانی نیاز به آب نیست؛ بعضا رفت و روب است یا زدودن. من فکر می‌کنم بحث آموزش و فرهنگسازی و تداوم آن در طول سال اهمیت زیادی در محیط‌زیست دارد. در واقع خانه‌تکانی در اسفندماه علاوه بر نگرانی بابت افزایش تولید پسماند، هدر رفتن مصرف آب و انرژی نیز می‌شود.