همشهری از دستورالعمل وزارت‌خارجه برای حضور سفارتخانه‌ها در توییتر گزارش می‌دهد
سفارتخانه‌های توییتری
اسماعیل سلطنت‌پور ـ خبرنگار
توییتر از بین ابزارهای مجازی بیشترین استفاده را در میان مقامات ارشد کشورهای خارجی دارد؛ حتی سفرای خارجی مقیم ایران هم شبکه‌های اجتماعی را یکی از کانال‌های ارتباطی با مردم ایران قرار داده‌اند؛ از سفیر آلمان گرفته تا سفیر انگلیس. علاوه بر این سفارتخانه‌های خارجی هم در توییتر حضور پررنگی دارند، اما در ایران محمدجواد ظریف که یکی از پیشگامان حضور در شبکه‌های اجتماعی بوده، در بدو انتخاب به‌عنوان وزیر خارجه، فیسبوک را برای تعامل با مردم برگزیده بود اما رفته رفته حوزه توییتر را به‌عنوان گزینه نخست خود انتخاب و حتی خبر استعفای خود را هم در اینستاگرام منتشر کرد. این روزها فعالان فضای مجازی شاهد حساب‌های کاربری هستند که با نام سفارتخانه‌های ایران در حال فعالیتند. همشهری در گزارشی به بررسی فعالیت‌های توییتری در دیپلماسی پرداخته است.
مهم‌ترین و قدیمی‌ترین حساب اعلام مواضع دیپلماتیک ایران هم‌اکنون حساب کاربری شخصی محمدجواد ظریف است که 10سال از ایجاد آن می‌گذرد و هم‌اکنون بالغ بر یک میلیون و 120هزار دنبال‌کننده دارد. ظریف متقابلا 7 حساب را هم دنبال کرده که شامل 3 حساب فارسی، انگلیسی و عربی وزارت خارجه، حـســاب منتسب به دفتر رهبر معظم انقلاب، حساب تأیید شده رئیس‌جمهور، حساب معصومه ابتکار معاون امور زنان رئیس‌جمهور و حساب سیدعباس عراقچی معاون او می‌شود.
محمدجواد ظریف 2 ماه قبل در رابطه با فعالیت‌هایش در توییتر به همشهری گفته بود: توییت‌هایم قبل از انتشار دور دنیا می‌چرخد و چند نفر در اروپا و آمریکا درباره آن نظر می‌دهند، چون می‌خواهیم عموم مخاطبان را مدنظر داشته باشیم. این در حالی است که در برخی کشورهای عربی برای اینطور اقدامات مقدار زیادی هزینه می‌کنند و شاید کسانی را داشته باشند که برایشان توییت می‌نویسند اما ما خودمان این کار را انجام می‌دهیم.
توییتر اصلی وزارت خارجه هم به آدرس @IRIMFA کمتر از 6 ماه قبل تاسیس شده و بالای 3000 نفر دنبال‌کننده دارد. با مراجعه به قسمت دنبال‌شوندگان این حساب می‌توان به فهرست نمایندگی‌های وزارت خارجه دست یافت.
براساس گزارش همشهری، درمجموع 118سفارتخانه یا دفتر نمایندگی دارای حساب کاربری در توییتر هستند که 36 حساب مربوط به کشورهای اروپایی، 52 حساب مربوط به آسیا و اقیانوسیه، 12حساب مربوط به قاره آمریکا و 18حساب مربوط به آفریقاست.
از روی رفع تکلیف
از مجموع نمایندگی‌های ایران، برخی در توییتر فعالیت جدی‌تری دارند؛ ازجمله در اروپا می‌توان به سفارت ایران در بوسنی و هرزگوین، انگلیس، آلمان، بلژیک، هلند، فرانسه، یونان، واتیکان، دانمارک و نروژ اشاره کرد و در آسیا هم سفارت ایران در مالزی، تاجیکستان، ژاپن، تایلند، چین، قطر، کره‌جنوبی و 3 حساب کاربری ایران در پاکستان شامل اسلام‌آباد، کراچی و کویته فعال‌ترند. اما در آمریکا هم نمایندگی‌های ایران در مکزیک، نیویورک، آرژانتین، اروگوئه، برزیل، ونزوئلا و اکوادور و در آفریقا هم حساب‌های مربوط به نمایندگی‌های ایران ازجمله در تونس، آفریقای جنوبی، موریتانی، نیجریه، ماداگاسکار، ساحل عاج و مصر در رده فعال‌ها قرار دارند. با این حال بررسی‌های خبرنگار همشهری نشان می‌دهد بخشی از حساب‌های کاربری ایجاد شده عملا فعالیتی نداشته و صرفا به اقدامات رفع تکلیفی مانند «ریتوییت» مواضع مشغول هستند که در میان آنها نام برخی نمایندگی‌های مهم مانند سوئد، لهستان، رم و میلان در ایتالیا، آذربایجان، سوریه، سوئیس، آلبانی، فنلاند، کره‌شمالی، فرانکفورت در آلمان و سلیمانیه و بغداد در عراق مشاهده می‌شود.
فعالیت سفارتخانه‌ها رصد می‌شود
در رابطه با حضور دستگاه دیپلماسی در توییتر با بهرام قاسمی، رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت خارجه گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
برخی نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور به‌تازگی در توییتر فعال شده‌اند، آیا این اقدامی خودجوش است یا وزارت خارجه تکلیف کرده است؟
با توجه به وضعیت ضرورت‌های دیپلماسی عمومی و سرعت تبادل اطلاعات در جهان از تابستان گذشته با تغییراتی که به لحاظ فنی در سایت وزارت خارجه ایجاد شده بود، مقدمات لازم برای فعال شدن نمایندگی‌های ایران در اقصی نقاط جهان از توییتر و استفاده از این ابزار برای اعلام مواضع ایران فراهم شد. در چند مرحله گام‌هایی برداشته شد؛ در گروه اول کشورهایی قرار داشتند که از امکانات و ظرفیت‌های لازم برخوردار بودند و این گروه کار خود را به‌طور آزمایشی شروع کرد و بعد از یکی،دو ماه گروه دوم در این حوزه فعال شدند و در ادامه کشورهای دیگری به آنها پیوستند.
تعداد مجموعه نمایندگی‌هایی که هم‌اکنون می‌توانند از این امکان استفاده کنند بالای 100نمایندگی است که در گروه‌های فعال، کمتر فعال و غیرفعال با توجه به موقعیت کشور و شرایط آن کشورها تقسیم‌بندی شده‌اند.
استفاده از فضای مجازی و ویژگی‌های بسیار مثبتی که می‌تواند در تشریح مواضع ایران و شفاف‌سازی و بیان دیدگاه‌های رسمی وزارت خارجه در عرصه جهانی داشته باشد توجه لازم به این ابزار را بیشتر کرده و نمایندگی‌های مختلف به تناسب امکاناتشان از این فضا بهره می‌برند.
حضور در توییتر دستورالعمل سازمانی وزارت خارجه بوده است؟
از قبل از تابستان برخی نمایندگی‌ها یا دیپلمات‌های ما به‌صورت شخصی در این حوزه فعال بودند اما از ابتدای تابستان گذشته با برنامه‌ریزی‌هایی که به‌عمل آمد به‌عنوان یک دستورالعمل اداری و سازمانی بهره‌گیری از این امکانات به نمایندگی‌ها ابلاغ شد و آنها موظف هستند از این ابزار به خوبی و در حد لازم استفاده کنند و 2 هفته یک‌بار میزان فعالیت و بهره‌برداری نمایندگی‌های ایران از این ابزار مورد رصد قرار می‌گیرد و به تناسب میزان بهره‌مندی و استفاده از این امکان و درصورت استفاده بهینه در اعلام و بیان مواضع کشور و موضوعات مرتبط با سیاست خارجی و مسائل منطقه و حتی بهره‌مندی از این امکان در ارتباط برقرار کردن مردم کشور متوقف فیه، نمایندگی‌ها می‌توانند مورد تشویق بیشتر قرار گیرند.
ممکن است برخی دیپلمات‌ها با حضور در شبکه‌های اجتماعی و اعلام مواضع شخصی مورد بازخواست قرار بگیرند. برای رفع این مشکل چه فکری شده و آیا در مواضع، تفکیکی صورت گرفته است؟
طبیعتا رئیس نمایندگی‌ها از ویژگی‌های لازم برخوردار است که بتواند آن چیزی که در چارچوب موازین کلی نظام و سیاست خارجی ایران است را با دقت و بهره‌مندی از این ابزار بیان کند. این اجازه‌ای که در اختیار نمایندگی‌ها قرار دارد برای بهره‌مندی از توییترهایی است که به نام سفارت فعالیت دارد. افراد از گذشته نیز به‌صورت شخصی صاحب حساب‌هایی بوده‌اند و قطعا و الزاما این مواضعی که به‌عنوان فرد بیان می‌شود موضع رسمی ایران می‌تواند نباشد چراکه گهگاهی شاهدیم برخی به نام خودشان و نه استفاده از توییتر سفارت در همه موضوعات که به آنها هم مربوط نیست حتی مسائل داخلی کشور و دیگر مسائل جهان ورود می‌کنند که این با چارچوبی که برای سفارتخانه‌ها تعریف شده تطابق ندارد، لذا آن چیزی که توسط حساب‌های سفارت مطرح می‌شود الزاما می‌تواند مواضع جمهوری اسلامی ایران تلقی شود و مسئولیت بیان مواضع بر عهده رئیس نمایندگی است.
درمجموع 118سفارتخانه یا دفتر نمایندگی دارای حساب کاربری در توییتر هستند
سایت‌های سفارتخانه ها باید
به روز باشند
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به سوالی درباره فعال نبودن برخی سایت‌های سفارتخانه‌ها گفت: سایت سفارتخانه‌ها را به‌طور دائم رصد می‌کنیم. متأسفانه در یک سال‌ونیم قبل تعداد زیادی از این سایت‌ها در حد باید و شاید فعال نبودند، برخی کاملا غیرفعال بودند و در نهایت با رصد روزانه‌ای که صورت گرفت و با دستورالعمل‌هایی که صادر شد الان می‌توان گفت بخش عمده‌ای از نمایندگی‌های ایران به‌خصوص نمایندگی‌های مهم که از پرسنل و امکانات لازم برخوردار هستند سایت‌هایی با کیفیت بالاتر دارند که تا حد زیادی هم به روز هستند؛ البته هنوز به اعتقاد ما چیزی بین 30 تا 40 نمایندگی ایران شامل بخش نمایندگی‌های فعال تلقی نمی‌شوند که تعدادی از آنها به‌علت نداشتن نیرو و امکانات کافی از عذر موجهی برخوردار هستند اما برخی دیگر باید طبق زمانبندی اعلام شده به آنها بتوانند سایت‌های خود را فعال و به‌روز کنند تا به‌صورت روزانه بتوانند به مردم اعم از ایرانی یا غیرایرانی خدمت‌رسانی کنند. وی در خصوص نحوه فعالیت توییتر وزارت خارجه تصریح کرد: توییتر وزارت خارجه توسط خود ما اداره می‌شود و ما براساس نیاز از آن استفاده می‌کنیم. برخی ملاحظات داشته‌ایم که سعی کرده‌ایم آن ملاحظات برطرف شود و با این کار توییتر وزارت خارجه را راه‌اندازی کردیم که ابتدا به‌صورت آزمایشی فعالیت کرد و امیدواریم به‌صورت فعال‌تر مواضع رسمی وزارت خارجه از این طریق اعلام شود. با توجه به اینکه وزیر خارجه شخصا در این حوزه فعالیت گسترده‌ای دارد تا حد نیاز شخص وزیر این نقیصه را در گذشته جبران می‌کرد و شاید احساس می‌شد که نیاز کمتری به توییتر رسمی است اما در نهایت با برطرف کردن برخی ملاحظات اولیه، توییتر وزارت خارجه را فعال کردیم. در طراحی جدیدی که برای سایت وزارت خارجه داشته‌ایم استفاده از تمامی ابزارهای متداول در فضای مجازی که توسط وزارت خارجه کشورهای جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد دیده شده و آمادگی داریم با رفع برخی ملاحظات از همه این ابزارهای رایج استفاده لازم را در‌حوزه سیـاسـت رسانه‌ای و دیپلماسی عمومـی انجام دهیم.
