گزارش
صدای پای آب
با باز شدن دریچه‌های سد زاینده‌رود، شرق اصفهان با معجزه آب به تکاپو افتاده است
احمد میرخدائی/ روزنامه‌نگار
عاقبت پس از 18ماه بی‌آبی، چشم کشاورزان شرق اصفهان به دیدار آب زاینده‌رود روشن شد و دوباره به سنت سال‌های پر آب کمر همت برای کشت و کار بستند؛ به امید اینکه مسئولان به وعده وفا کنند و از تأمین آب موردنیاز محصولات در بهار آینده غافل نشوند.
به گزارش همشهری 8 روز پیش (هشتم بهمن) بود که وزارت نیرو پیرو جلسات برگزار شده با کشاورزان و کارگروه سازگاری با کم‌آبی اصفهان، دریچه‌های سد زاینده‌رود را برای تأمین آب کشت غلات باز کرد و 30ساعت بعد، آب از دل اصفهان رد شد تا به دشت‌های تشنه شرق برسد.
کشاورزان اصفهانی از تیرماه 96که آخرین دور تأمین آب کشت پاییزه به پایان رسید و دریچه‌های سد زاینده‌رود بسته شد، همواره خواستار به رسمیت شناختن حقابه‌خود و باز شدن دریچه‌های سد بودند تا کشاورزی کنند و نانی به خانه ببرند، اما این درخواستشان به بهانه کمبود آب در مخزن سد همواره بی‌پاسخ مانده بود تا اینکه به لطف افزایش بارندگی‌های پاییزی درخواستشان اجابت شد. حالا دیگر از فاصله 20کیلومتری شرق شهر اصفهان، یعنی جایی که دیوارهای ستبر مجتمع انرژی هسته‌ای تمام می‌شود، تا چشم کار می‌کند زمین‌های تشنه دیده می‌شود و معجزه آب که کشاورزان را برای زراعت بسیج کرده است. نعره تراکتورها از دوردست به گوش می‌رسد و زیر آسمان آبی و نیمه‌ابری، سجاده روشن آب است که جا به جای دشت پهن شده.
در طول باریکه دشت شرق اصفهان همین منظره تکرار می‌شود و چیزی جز جنب‌وجوش شبانه‌روزی به چشم نمی‌آید؛ هرچند حیف که به قول کشاورزان، آب را دیروقت باز کرده‌اند و فصل مساعد کشت گذشته است.
فقط گندم و شوید عمل می‌آید
کشاورزان معتقدند لطف مسئولان تأمین آب به وقت اضافه کشیده شده و فعلا کشاورز جماعت مجبور است بین بد و بدتر، بد را انتخاب کند زیرا دیگر وقت کشت و زرع گذشته و حالا جز گندم و شوید چیزی عمل نمی‌آید؛ ضمن اینکه از همین زراعت زمستانی هم نمی‌توان انتظار محصول درست‌وحسابی داشت. عمده کشاورزان می‌گویند اگر یک‌ماه قبل آب را باز کرده بودند، بارندگی‌های اخیر هم کمک‌حال کشاورزان می‌شد اما حالا دیگر فصل بارندگی در دشت شرق اصفهان به پایان رسیده و موسم بادهای اسفندماهی رسیده که از نیمه دوم بهمن تا پایان سال می‌وزد و به‌سرعت زمین‌های آبیاری شده را می‌خشکاند. در این شرایط کشاورز مجبور است برای «واز» (یکی از مراحل زراعت) هر هکتار 200هزار تومان هزینه بپردازد یا یک نوبت دیگر زمین‌ها را آبیاری کند. رضایی، یکی از کشاورزان شرق اصفهان می‌گوید: در طول این 20روز که دریچه‌های سد باز است، به هر کشاورز 3دوره نوبت آبیاری می‌رسد و کشاورزان به ازای هر ساعت سهمیه آب، نهایتا می‌توانند یک هکتار زراعت کنند؛ البته اگر زمینشان آماده باشد. به گفته این کشاورز، آماده‌سازی هر هکتار زمین 600هزار تومان هزینه دارد و به همین اندازه نیز باید برای تأمین بذر آن هزینه شود تا آماده آبیاری باشد.
تراکتورها را خشکسالی برد
کمبود تراکتور و ادوات، موضوعی است که این کشاورز اصفهانی مطرح می‌کند. به گفته رضایی، بسیاری از کشاورزان در خشکسالی مجبور شدند تراکتورهای خود را بفروشند که خرج معیشت‌شان تأمین شود و حالا باید از مناطق دیگر تراکتور تأمین کنند. طبق اظهارات کشاورزان همین مسئله باعث شده است برخی از کشاورزان قید کشت و کار را بزنند و سهمیه آب خود را به دیگر کشاورزان بفروشند. فعلا در روستای جندان هر دقیقه آب زاینده‌رود به‌مدت یک سال، 60تا 70هزار تومان قیمت دارد و اجاره یک ساعت سهمیه آب، حداقل 3.6میلیون تومان برآورد می‌شود. آنطور که کشاورزان اصفهانی می‌گویند در کشت زمستانه گندم، اگر در تأمین، مشکلی ایجاد نشود، نهایتا 5تن گندم از هر هکتار عمل می‌آید که به قیمت تضمینی هر کیلو 1600تومان، جمعا 8میلیون تومان قیمت دارد که هزینه آب، شخم و بذر آن به حدود 6میلیون تومان می‌رسد و حدود یک‌میلیون تومان دیگر نیز باید صرف تأمین کود و سم و برداشت آن شود. بر این اساس هر یک ازکشاورزان اصلی این منطقه که یک ساعت سهمیه آب دارند، از زراعت خود بیش از یک‌میلیون تومان درآمد کسب نمی‌کنند و کشاورزان که سهمیه کمتری دارند به‌مراتب درآمد کمتری خواهند داشت.
امید به تحقق وعده آب بهاره
آنطور که بین کشاورزان زبان به زبان می‌چرخد، مسئولان وعده داده‌اند از اواخر فروردین تا آخر بهار آب موردنیاز محصولات کشاورزی را تأمین کنند و کشاورزان می‌گویند اگر وقفه‌ای در این آبرسانی شود باید فاتحه محصولات را خواند چراکه اگر یک هفته آب به گندم نرسد، محصول از دست می‌رود، به‌خصوص که اغلب چاه‌های این منطقه هم آب و موتور ندارند که بتوان به آنها امید بست. عباسی، دیگر کشاورز اصفهانی هم این موضوع را مهم می‌داند و می‌گوید: اگر در 90روز بهار آب زاینده‌رود باز نباشد، برخی از کشاورزان که چاه و موتور آبکشی دارند می‌توانند محصولاتشان را حفظ کنند اما بخش عمده مزارع از تشنگی می‌سوزد. به گفته او، امسال هزینه بیمه خشکسالی هر هکتار گندم 132هزار تومان تعیین شده که کشاورزان مجبورند برای جلوگیری از ضرر خشکسالی آن را بپردازند، اما نکته اینجاست که در اغلب موارد غرامت واقعی به کشاورز پرداخت نمی‌شود و همین باعث شده برخی بیمه را جدی نگیرند. این کشاورز اصفهانی می‌گوید ما برای تأمین گندم موردنیاز خود رعیتی می‌کنیم و برای سود این کار کیسه‌ای ندوخته‌ایم اما شاید هم که به جای چشم‌انتظاری برای یارانه، کشاورزی کنیم و دستمان در جیب خودمان باشد.
