تفکیک زباله در مبدأ ماند

سیدعلیرضا شریفی|   اهواز- خبرنگار:

در اهواز از سطل‌های زباله رنگی خبری نیست؛ همان سطل‌هایی که برای تفکیک پسماندها طراحی شده‌اند و در بسیاری از نقاط دنیا به وفور دیده می‌شوند و وجودشان برای شهروندان عادی است.
ما اینجا فقط سطل‌های نقره‌ای بزرگ داریم، آن هم نه سر هر کوچه، بلکه تک و توک سر هر خیابان و چون از خانه‌های اهالی تا سطل‌ها کلی راه است، شهروندان ترجیح می‌دهند زباله‌های خود را دم در خانه‌شان بگذارند. در کلانشهر اهواز که با کمبود سطل‌های بزرگ نقره‌ای برای گذاشتن کیسه‌های زباله در آنها مواجهیم، فکر کردن به آن سطل‌های رنگی مخصوص تفکیک زباله کمی دور از ذهن است.

در حالی‌ که تقریبا بیشتر کلانشهرهای ایران طرح‌های مدیریت پسماند را ازجمله تفکیک زباله از مبدأ (در خانه) از مدت‌ها پیش در دستور کار خود قرار داده و نتایج قابل ‌قبولی نیز در این زمینه کسب کرده‌اند، در اهواز هنوز موتور این ماجرا روشن نشده است؛ موضوعی که مشکلات متعددی را هم برای شهروندان و هم برای مدیران شهری به‌ وجود آورده است.


شهروندان ناراضی؛  شهردار گلایه‌مند

برخی از شهروندان اهوازی از وضعیت ساماندهی پسماند گلایه دارند و معتقدند که شهرداری در مرحله جمع‌آوری زباله‌ها مانده و صحبت از مدیریت پسماند و تفکیک زباله از مبدأ و این‌جور کارها دور از واقعیت موجود در شهر است.
البته شهردار اهواز مخالف این اظهارنظر است و به خبرنگار همشهری می‌گوید: شهرداری یک نهاد عمومی غیردولتی است که هزینه‌های آن توسط شهروندان تامین می‌شود. درواقع شهروندان هر خدمتی می‌خواهند، باید آن را از شهرداری بخرند.

«منصور کتانباف» اظهار می‌کند: شهروندان باید سالانه 87 هزار تومان پرداخت کنند تا شهر را از وجود زباله‌ها پاک کنیم، اما خیلی از آنها این مبلغ را پرداخت نمی‌کنند. تنها 9 درصد شهروندان اهواز عوارض پسماند خود را پرداخت می‌کنند، بعد می‌گویند چرا شهر ما مثل دیگر شهرهای کشور نیست.

کتانباف با توضیح این‌که هر واحد مسکونی، اداری و تجاری باید سالانه 87 هزار تومان (ماهانه 7250 تومان) بابت جمع‌آوری پسماند پرداخت کند، می‌گوید: اگر همه شهروندان هزینه جمع‌آوری و حمل زباله خود را بدهند، تازه فقط 40 درصد مبلغی که شهرداری خرج می‌کند، تامین می‌شود.


لزوم استفاده از الگوی شهرهای موفق

شهردار اهواز ادامه می‌دهد: مشارکت پایین و کمرنگ شهروندان باعث نشده است که شهرداری دست روی دست بگذارد و هیچ کاری نکند. الان بین ۷۰ تا ۸۰ درصد زباله‌های اهواز دفن می‌شود و 30 درصد به چرخه بازیافت برمی‌گردد.

کتانباف می‌گوید: چشم‌انداز شهرداری اهواز در این دوره علاوه بر ساماندهی و نظارت بر وضعیت پسماند، جداسازی 30 درصد زباله خشک، تولید 45 درصد کمپوست و درنهایت دفن حداکثر 25 درصد زباله‌هاست.
وی می‌افزاید: مشکل عمومی در حوزه پسماند در سطح کشور این است که یک تکنولوژی بدون نگاه علمی و صرفا بر اساس نگاه مدیریتی خریداری می‌شود. در واقع ظرفیت‌ها به خوبی شناسایی نمی‌شود. باید کارشناسی کرد چه امکانی در برخی کشورهای پیشرفته به وجود آمده که سیستم زباله‌سوزی را حذف کرده‌اند و چرا ما این کار را انجام نمی‌دهیم. 

کتانباف اظهار می‌کند: اگر سبک زندگی خود را اصلاح کنیم، خود را به تفکیک زباله‌ها از مبدأ متعهد خواهیم دانست. با توجه به این‌که فقط در این زمینه (تفکیک زباله در سایت بازیافت) 110 میلیارد تومان هزینه می‌کنیم، در صورت تفکیک زباله از مبدأ حداقل 33 میلیارد تومان در هزینه‌های شهرداری برای مدیریت پسماند صرفه‌جویی می‌شود.


ضرورتی به نام فرهنگ‌سازی

از مشکلات شهرهای ایران جمع‌آوری پسماندها به صورت یکجا و خودداری شهروندان از تفکیک زباله‌های خشک و ‌تر از مبدأ است که البته یکی از دلایل مهم آن آشنا نبودن شهروندان با اهمیت این موضوع است.
یک کارشناس مدیریت شهری در این باره به همشهری می‌گوید: یکی از اقدامات بسیار سودمند برای مدیریت پسماند در سطح جهان تفکیک پسماند در مبدأ است. این اقدام سبب کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در زمان در بازیافت پسماند می‌شود.
«علی مهدوی» بیان می‌کند: انجام نشدن تفکیک زباله در مبدأ، موضوع بازیافت را غیرعملی یا دشوار می‌کند و هزینه این اقدام را به حدی افزایش می‌دهد که دفع آن به لحاظ اقتصادی هزینه کمتری دارد. البته این موضوع به فرهنگ‌سازی نیاز دارد.
وی می‌گوید: شهروندان تا زمانی که از اهمیت و ضرورت تفکیک زباله در خانه آگاهی نداشته باشند، نمی‌توانیم تقصیرها را به گردن آنها بیندازیم و بگوییم مشارکتشان کمرنگ است. خیلی از شهروندان تصور می‌کنند که داشتن 2 سطل در خانه برای زباله‌های خشک و‌ تر کاری تجملاتی و اضافی است. خب، در این میان شهرداری باید با کمک رسانه‌ها به ‌خصوص صدا و سیما به شهروندان آموزش دهد و آنها را آگاه کند. آن وقت است که می‌توانیم از شهروندان توقع داشته باشیم.


اقدامات باید هدفمند باشد

این کارشناس مدیریت شهری ادامه می‌دهد: مسائل قابل‌توجه در زمینه پسماند توجه به فرهنگ‌سازی در میان شهروندان و آموزش و اطلاع‌رسانی به آنان در این خصوص است. هرچند در سال‌های گذشته کوشش‌هایی در این زمینه انجام شده اما این اقدامات باید هدفمند و کاربردی باشد تا نتایج آن در جامعه مشاهده شود.
مهدوی می‌گوید: توجه به مساله پسماند و فرصت‌ها و چالش‌های ناشی از آن مستلزم مطالعه و اقدامات هدفمند و مفید است. چنین مساله‌ای نمی‌تواند و نباید با نگرشی محدود، کوتاه‌مدت و تک‌بعدی مورد بررسی قرار گیرد.

***

هرچند در ماه‌های اخیر صحبت‌هایی درباره مدیریت پسماند در خوزستان با همکاری شرکت‌های خارجی از آلمان و لهستان شنیده می‌شود، اما تاکنون در این زمینه گام مهمی برداشته نشده است.
استاندار خوزستان در حالی خواستار تشکیل کمیسیونی در معاونت عمرانی استانداری شده که این معاونت از زمان اجرای قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان بدون مدیر به کار خود ادامه می‌دهد.
تمرکز جمعیت در شهرها و تشدید نگرش مصرف‌گرایانه از یک‌سو و تاکید بر توسعه پایدار از سوی دیگر، ضرورت توجه به مدیریت پسماند را اجتناب‌ناپذیر کرده است.
به نظر می‌رسد این مساله در اهواز، چه در میان مسئولان و چه شهروندان و بنگاه‌های تولیدی، آن‌گونه که باید جا نیفتاده است و باید تلاش کرد اهمیت این موضوع هم در شهروندان نهادینه شود و هم در ذهن و عمل مدیران.


تبریز؛ الگوی اهواز برای ساماندهی پسماند

استاندار خوزستان مدیریت پسماند را یکی از چالش‌های اصلی مدیریت شهری در این استان می‌داند و می‌گوید: مدیریت پسماند در کلانشهرها نه‌تنها هزینه‌ای نمی‌خواهد، بلکه می‌تواند برای شهرداری‌ها محل درآمد باشد. اما به علت مسائل و ناملایمات مختلف در این زمینه، تصمیم‌گیری نشده و همین موجب شده است روش‌های غیربهداشتی دفن زباله انجام شود که این موضوع جای نگرانی دارد.«غلامرضا شریعتی» عنوان می‌کند: باید کارگروهی با مسئولیت معاونت عمرانی استانداری و مشارکت دانشگاه‌های خوزستان با حضور شهرداران تشکیل و نقشه راهی در این زمینه تهیه و اقدامات لازم انجام شود.
شریعتی به سفر اخیر خود به شهر تبریز اشاره می‌کند و می‌گوید: برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها باید الگویی داشت و ما هم تلاش می‌کنیم در زمینه مدیریت پسماند و دیگر موضوعات مثل جمع‌آوری متکدیان و ساماندهی کودکان کار و زباله‌گردها از موفقیت‌های این شهر الگو بگیریم.