نگاه
مدل مطلوب در انتخابات مجلس
لعیا جنیدی؛ معاون حقوقی رئیس‌جمهور
نحوه انتخاب نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ادوار اخیر تشکیل مجالس محل بحث جدی بوده است. حوزه‌های انتخابیه فعلی بر مبنای یک شهر یا مجموعه‌ای از چند شهرستان انتقادهای زیادی را متوجه خود کرده است و مهم‌ترین آنها جایگزینی مسائل منطقه‌ای به جای مسائل ملی، گرایش‌های قومی و فامیلی در انتخاب نمایندگان شهرستان‌ها و ارائه وعده‌های غیرواقعی از سوی نمایندگان در مکانیسم فعلی انتخابات است. دولت تدبیروامید نیز معتقد است تغییر در نحوه برگزاری انتخابات می‌تواند به بهبود کیفیت انتخاب مردم و امر قانونگذاری در کشور بینجامد. طرحی که نمایندگان مجلس دهم برای برگزار شدن انتخابات مجلس به‌صورت استانی به تصویب رسانده‌اند از نظر دولت نسبت به قانون فعلی انتخابات مجلس برتری‌هایی دارد.
معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری نیز با مطالعه تطبیقی که در ارتباط با نظام انتخاباتی کشورهای متعدد دنیا انجام داد، یک فرمول ترکیبی پیشنهاد داد و این پیشنهاد در زمان تهیه لایحه جامع انتخابات به دولت ارائه شد. ترکیب پیشنهادی مورد نظر معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری برای انتخابات مجلس تلفیقی از برگزاری انتخابات با شاخص‌های تناسبی و اکثریتی است. این فرمول می‌تواند کارکرد قدرتمندی داشته باشد. پیشنهادی که مجلس ارائه داده است بیشتر برای احتراز از محلی نگاه کردن نمایندگان به مسائل بوده است ولی الزاما همه ایرادات فعلی انتخابات مجلس را برطرف نمی‌کند. نظام انتخاباتی که ما پیشنهاد داده‌ایم، چون ترکیبی است، در بخش اکثریتی خود همچنان بر محور حوزه‌های انتخاباتی موردی سابق است. در این بخش ما پیشنهاد اکثریتی تک‌نماینده را داده‌ایم. اما در بخش تناسبی حوزه‌ها استانی لحاظ شده‌اند. نکته مورد توجه در این بخش برگزاری انتخابات استانی در پیوند با حزب است؛ یعنی دقیقا بر مبنای تقویت تفکر تحزب دیده شده است.
طرح دولت برای برگزاری انتخابات مجلس الزاما استانی نیست. ممکن است استانی باشد یا نباشد؛ حتی می‌تواند چند استان با هم باشد؛ یعنی در بخش تناسبی مدل معاونت حقوقی به‌طور حتم حوزه‌های انتخاباتی بزرگ‌تر است و ممکن است پیشنهاد اولیه در سطح استان باشد، ولی مبنای آن در پیوند کامل با حزب است. این پیشنهاد در تدوین لایحه جامع انتخابات ارائه شد و اگرچه در اصلاحات لایحه به‌طور مستقیم نیامده است ولی همچنان درخواست داریم که دولت به این مقوله توجه کند. اگر این طرح در خلال لایحه جامع انتخابات به مجلس برود ممکن است نظر مجلس را نیز تأمین کند، ولی به هر حال دولت با مسئله استانی شدن انتخابات مخالفت نکرده است.
مدل مطلوب معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری پیوند حوزه انتخاباتی بزرگ‌تر در قالب استانی یا غیراستانی با تحزب و حزبی شدن است. به‌نظر ما این دو با هم می‌توانند در انتخابات اثرگذار باشند و کیفیت مجلس و تقنین در کشور را افزایش دهند. در عین حال دولت با طرح فعلی نمایندگان مجلس نیز نظر موافق دارد ولیکن اعتقاد راسخ داریم در فرمول ترکیبی پیشنهاد شده، پیوند مستقیم و غیرقابل انفکاک حوزه انتخابی بزرگ‌تر مانند استان با حزب اثرگذاری خواهد داشت. بررسی‌هایی نیز که به عمل آمد نشان می‌دهد این ایده انتخاباتی می‌تواند تفسیر موجهی براساس اصول قانون اساسی داشته باشد که قابل انطباق و سازگاری با قانون اساسی باشد.
