تیغ تخریب بر جان شهر خشتی

ستاره حجتی/ یزد - خبرنگار:

 وقتی خبر مسرت‌بخش ثبت جهانی یزد به عنوان نخستین شهر ثبت شده از ایران در فهرست جهانی یونسکو منتشر شد، بسیاری از فعالان میراث فرهنگی و تاریخی این شهر و استان و البته کشور، انتظار داشتند دیگر شاهد تخریب در این بافت ارزشمند نباشند.

شهری که به گواه ثبت جهانی، می‌شود با غرور آن را نه یک کالبد معماری منحصر به فرد بلکه میراث نبوغ بشر دانست. اما این روزها که فضای مجازی حتی اجازه نفس کشیدن در خفا را به قانون‌گریز نمی‌دهد، انتشار تصاویر تخریب خانه‌ای در مجاورت مسجد جامع یزد، یک بار دیگر ذهن‌ها را به این سمت سوق داد که ثبت جهانی هم نتوانست جلوی تخریبگران شهر را بگیرد.

طی 10 تا 15 سال گذشته و پیش از ثبت جهانی، تخریب‌های گسترده‌ای از سوی مردم و شهرداری یزد بر پیکره تمام خشتی این شهر صورت گرفت که می‌رفت هویت آن را به شهری امروزی تبدیل کند؛ تخریب‌هایی که با نشست و مذاکره قابل حل نبود و کار را به دستگاه قضایی کشاند. اگر چه پس از ثبت جهانی این شهر هم تخریب‌ها به صفر نرسید، اما به نظر با کاهش قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو شده بود. 

تخریب قانونی بود

معاون میراث فرهنگی یزد درباره تخلف‌هایی که همچنان در بافت اتفاق می‌افتد به همشهری می‌گوید: باید بپذیریم شهر جهانی یزد بافتی زنده و پویاست و نمی‌شود با آن مانند یک موزه رفتار کرد و از شهروندان ساکن خواست هیچ مداخله‌ای در آن انجام ندهند. اما نکته اینجاست که باید با مدیریت، مداخله‌ها را ضابطه‌مند کرد.

ساشا ریاحی با بیان این‌که تخریب‌ها حتی به نسبت 2 سال گذشته، به یک سوم و کمتر از آن هم کاهش پیدا کرده است، می‌افزاید: پس از ثبت جهانی یزد، شهروندان ترغیب شدند با مشارکت خود بخش‌های زیادی از بافت را احیا کنند. بافت از ارزش بیشتری برخوردار، اما خوشبختانه حساسیت‌ها هم نسبت به بافت بیشتر شده است. 

او همچنین درباره آخرین تخریب صورت گرفته در این بافت طی یکی دو هفته گذشته هم توضیح می‌دهد: این بنا فاقد ارزش و مخروبه کامل بود و قابل مرمت و بازسازی نبود. مالک هم مجوزهای لازم را بر اساس ضابطه و قانون گرفته بود و تنها اشکال، خاک‌برداری با ماشین‌آلات سنگین بود در حالی که ورود ماشین‌آلات سنگین به بافت، احتمال آسیب به سایر نقاط را ایجاد می‌کند. 

تدوین زندگی جدید در بافت تاریخی

معاون میراث فرهنگی یزد معتقد است این شهر روند رو به رشدی را در مسیر حفاظت و احیای بافتش طی می‌کند. او ادامه می‌دهد: باید سعی کنیم آنچه را فاکتورهای زندگی جدید است ویژه بافت تاریخی طراحی و ایجاد کنیم. یکی از این اقدامات هماهنگی با شهرداری برای در اختیار گرفتن ماشین‌آلات سبک است. 

ریاحی تصریح می‌کند: معماری یزد معماری درون‌گراست و معمولا در نمای خارج جز سر در تزئینات دیگری نداریم و یکی از تاکیدهای ما حفظ بادگیرها و سردرها در بافت است. 

تخریب‌ها کاهش یافت

رئیس انجمن صنفی معماری یزد هم صحبت‌های معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را تایید می‌کند. منصور علاقبند درباره خانه تخریب شده در یزد می‌گوید: خانه‌ای که تخریب شد خانه‌ای با سقف تیرآهنی و از نظر میراث فرهنگی تازه‌ساز با قدمت حدود 30 سال بود. 

او درباره خبرهای جسته و گریخته‌ای که هنوز هم از تخریب بافت تاریخی در یزد شنیده می‌شود، اظهار می‌کند: فکر می‌کنم علت برجسته شدن خبرها این است که حساسیت‌ها بیشتر شده و مردم با دقت بیشتری موضوع را رصد می‌کنند. آمار اما می‌گوید تخریب در بافت تاریخی یزد بسیار کاهش پیدا کرده است. 

او بار دیگر ضمن تاکید بر اینکه تخریب‌ها بسیار کاهش پیدا کرده است، تصریح می‌کند: اما اگر از من بپرسید که وضع مطلوب است، پاسخم خیر است؛ نه از نظر تخریب‌ها بلکه از نظر برنامه‌ریزی برای حفظ این بافت تاریخی. 

پلان مدیریتی

منصور علاقبند، رئیس انجمن صنفی معماری یزد، با بیان اینکه بافت تاریخی نیاز به پایش، ساماندهی و مرمت دارد، توضیح می‌دهد: 2هفته پیش طی نشستی تخصصی پرونده ثبت جهانی یزد به طور کامل بررسی و پلان مدیریت یزد به طور کامل توضیح داده شد. خوشبختانه کارگروه‌های تخصصی هم تشکیل شده است و امیدواریم نتیجه همه این تلاش‌ها خروجی مطلوب یعنی حفظ بافت تاریخی یزد باشد.