جریان آب ۲ استان

سمیه گلابگیریان/خبرنگار

 چند روز از قطع شدن آب آشامیدنی دریزد می‌گذرد. اتفاقی که در ماه‌های گذشته بارها تکرار شده و دلیل آن مشخص است: تخریب لوله انتقال آب به یزد در اصفهان. اصفهانی‌ها می‌گویند آب زاینده‌رود برای استفاده درواحدهای صنعتی به یزد می‌رود در حالی که کشاورزان اصفهان آب برای کشت ندارند. یزدی‌ها اما تاکید می‌کنند آب برای آشامیدن ندارند و این آب را جز برای تامین آب آشامیدنی استفاده نمی‌کنند. مسئولان هم گویا قرار نیست این دعوای چند ساله را حل کنند. 

ماجرا از دهه 70 شروع شد
این دعوا البته به چند سال گذشته محدود نمی‌شود. ماجرا از این قرار بود که در دهه 70، مسئولان تصمیم گرفتند سهم آبی از زاینده‌رود برای حل مشکل کم‌آبی یزد اختصاص دهند. اجرای این تصمیم و کشیدن خطوط انتقال آب به یزد با شروع خشکسالی‌ها و کاهش بارندگی همراه شد. کشاورزان شرق اصفهان خواستار حقابه خود شدند و به همین دلیل به شکل‌های مختلف اعتراض خود را نشان دادند. این اعتراض‌ها اولین بار، سال ،91 با تجمع کشاورزان و آوردن تراکتور شکل دیگری به خود گرفت. کشاورزان یکی از روستاهای ورزنه تراکتورهایشان را در خروجی روستا متوقف کردند تا با این کار به نگرفتن حقابه‌شان اعتراض کرده باشند. اعتراض‌ها که نتیجه نداد کار به شهر ورزنه رسید و بعدتر هم تجمع‌های متعددی در اصفهان برگزار شد. به تدریج کشاورزان از سایر نقاط شرق اصفهان به تجمع‌ها پیوستند و حالا هر چند وقت یک بار خبر جدیدی از تخریب خطوط انتقال آب به یزد منتشر می‌شود. 
با این همه، شهروندان یزدی هم از کم‌آبی در استان خود گلایه دارند. کم‌آبی موجب شده است یزدی‌ها آبی برای آشامیدن نداشته باشند و با هر بار تخریب خطوط انتقال آب چند روزی هم از این نعمت محروم باشند. بر اساس آمار مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی اداره هواشناسی کشور، بارندگی استان یزد در مقایسه با میانگین بلندمدت کاهش 93 درصدی داشته است و این استان از این نظر پس از خراسان‌ جنوبی و قم دررتبه سوم قرار دارد. میزان بارندگی استان امسال هم نسبت به مدت مشابه سال گذشته 60 درصد کاهش نشان می‌دهد.

حقابه کشاورزان به یزد نمی‌آید
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای یزد با تاکید بر این‌که حقابه کشاورزان اصفهان به این استان نمی‌آید، به همشهری می‌گوید: باید درباره واقعیت‌های خط انتقال آب به یزد با کشاورزان منطقه صحبت کرد تا شفاف‌سازی‌های لازم صورت گیرد. از سوی دیگر باید با ایجاد اشتغال در منطقه، دغدغه کشاورزان برای امرار معاش رفع شود.
محمدمهدی جوادیان‌زاده با بیان این‌که در بیست‌وپنجمین تعرض به خط انتقال آب به یزد 30 متر خاکبرداری انجام شده است، می‌افزاید: این تعرض‌ها از اسفند سال گذشته تاکنون اتفاق افتاده و در آخرین مورد، آب یزد برای بیش از 2 روز قطع شده است.
وی از پیگیری این موضوع از سوی مسئولان استان دروزارت کشور و وزارت نیرو خبر می‌دهد و اظهار می‌کند: خسارت آخرین تعرض قابل ارزیابی نیست، زیرا هنوز عملیات مرمت به پایان نرسیده است.


   کاهش 70 درصدی ذخیره سد زاینده رود

نیاز آب آشامیدنی استان سالانه 110 میلیون متر مکعب و سهم یزد از خط انتقالی 98 میلیون متر مکعب در سال است. با وجود این، هیچ‌وقت بیش از 65 میلیون متر مکعب به یزد اختصاص داده نشده است و این سهم امسال به دلیل خشکسالی به 53 میلیون متر مکعب کاهش یافته است.
در اصفهان هم وضع بهتر نیست. شرکت آب منطقه‌ای اصفهان چند ماه پیش اعلام کرد همه سدهای استان وضع بحرانی دارند و ذخیره سد زاینده‌رود هم 281 میلیون متر مکعب است که نسبت به میانگین درازمدت 70 درصد کاهش یافته است. متوسط طولانی‌مدت حجم ذخیره سد زاینده‌رود یک میلیارد و 100 میلیون متر مکعب بود که ذخیره کنونی نسبت به بلندمدت 70 درصد کاهش یافته است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای یزد با بیان این‌که اولین تعرض به خط یک انتقال در سال 91 یعنی 13 سال بعد از اجرای خط اتفاق افتاد، تصریح می‌کند: تا قبل از سال 91 هیچ مشکلی درباره انتقال آب و حقابه مطرح نبود و قطعا اگر حقابه کشاورزان به یزد می‌آمد، کشاورزان از همان ابتدا دچار مشکل می‌شدند.
وی با بیان این‌که تخصیص آب به استان یزد مربوط به دوره سازندگی است و در سال 68 تصویب شده و اسفند سال 89 مورد بهره‌برداری قرار گرفته است، ادامه می‌دهد: ادعایی مبنی بر مشروط کردن تخصیص آب به استان یزد بعد از اجرای سومین تونل کوهرنگ وجود دارد که درست نیست. فقط در مصوبه هیات دولت برای انتقال آب به اجرای این تونل تاکید شده است.
جوادیان‌زاده معتقد است مشکل کشاورزان درباره انتقال آب به یزد از سال 91 تاکنون مربوط به برداشت آب در بالادست است که موجب کمبود آب در این منطقه شده.

اعتراض‌های نسنجیده
یکی از مدیران پیشین آب اصفهان درباره تعرض به خط انتقال آب به یزد به همشهری می‌گوید: این اتفاقات اصلا قابل تایید نیست. این کار کشاورزان به دلیل رزق و روزی وابسته به آب و به صورت نسنجیده صورت می‌گیرد. علی بصیرپور با بیان این‌که راهکار پیشنهادی برای حل این مناقشه‌ها صحبت کردن با نمایندگان کشاورزان و کمک به حل مساله است، می‌افزاید: اگر جلو برداشت‌های غیرقانونی و اضافی در بالادست گرفته شود، بهانه تعرض به خط انتقالی آب به استان یزد از بین خواهد رفت.

کشاورزان اصفهان چه می‌گویند؟
مدیر صنف کشاورزی اصفهان با اشاره به قرابت دیرینه و تاریخی مردم یزد و اصفهان به همشهری می‌گوید: زمانی عنوان شد شهر و استان یزد در تامین آب آشامیدنی از نظر کمی و کیفی محدودیت دارد و به دنبال آن قرار شد از حوزه کارون، آبی وارد زاینده‌رود شود و بخشی از این آب به یزد اختصاص یابد. خط انتقال آب یزد از عرض زمین کشاورزان عبور کرد و به همین دلیل زمین‌ها ناقص شد، اما کشاورزان می‌گفتند مردم یزد محدودیت آب آشامیدنی دارند و به همین دلیل اعتراض نکردند. آن زمان فکر می‌کردیم حقابه ما سر جای خودش است، زیرا بر اساس نامه‌ای که وزیر نیروی وقت نوشته بود، باید تونل سوم کوهرنگ ساخته و آب وارد سد زاینده‌رود می‌شد و بخشی از آن برای مصرف آشامیدنی یزد اختصاص می‌یافت.  اسفندیار امینی می‌افزاید: آن زمان تصور کشاورزان نمی‌دانستند که این لوله ساخته می‌شود، اما تونل سوم کوهرنگ ساخته نمی‌شود.18 سال است از حقابه کشاورزان به یزد تخصیص داده شده است که علاوه بر آشامیدن در صنایع پرآب هم استفاده می‌شود. 
مدیر صنف کشاورزی اصفهان ادامه می‌دهد: ‌کشاورزان سال‌ها پیگیری کردند و شورای عالی آب اسناد مربوط به حقابه‌بودن آب انتقالی به یزد را قبول کرد به این معنا که دولت حق تخصیص آب تونل دوم کوهرنگ، چشمه لنگان و خدنگستان را برای مصرف آشامیدنی یزد، چهارمحال ‌و بختیاری و توسعه کشاورزی و صنعت این استان‌ها را از محل حقابه کشاورزان نداشته است.
امینی با بیان این‌که آبی که دولت مجوز توزیع آن را دارد، حتی برای آشامیدن مردم اصفهان هم کافی نیست، می‌گوید: شورای عالی آب ادعای کشاورزان اصفهان را پذیرفت و در جلسه‌ای با حضور رئیس مجلس و وزیر نیرو، قرار شد این مصوبه تا پایان اردیبهشت 97 اجرا شود، اما این اتفاق نیفتاد. شورای نگهبان هم در پاسخ به شکایت از دیوان عدالت اداری درباره اعتراض به برداشت حقابه کشاورزان اظهار کرده: برداشت از حقابه‌ها برای هر مصرفی خلاف شرع است.

شروط کشاورزان 
نماینده کشاورزان اصفهان تصریح می‌کند: ما با یزدی‌ها دشمنی نداریم. این آب برای کشاورزان است و اگر دولت فروخته، اشتباه بوده است. حکم در قانون این است که مال را به صاحب برگردانند و خسارت آن هم جبران شود. زندگی کشاورزان تعطیل شده است. بخشی از حقابه در چهارمحال ‌و بختیاری، بخشی در یزد، بخشی در صنایع اصفهان، بخشی درنایین و کاشان و بخشی هم برای توسعه کشاورزی اصفهان در حال مصرف است.
امینی با بیان این‌که ماده 44 از قانون توزیع عادلانه آب تاکید کرده است که وزارت نیرو حق ندارد حقابه کشاورزان را بردارد، می‌گوید: در بند سوم از مصوبه‌های جلسه 13 شورای عالی آ‎ب مصوب شد که هر کس از حقابه کشاورزان نیاز دارد، باید خریداری کند. کشاورزان برای فروش آب برای آشامیدن واقعی مردم یزد مشکلی ندارند به این شرط که بررسی صورت گیرد و میزان آب آشامیدنی واقعی یزد و میزان آب موجود در این استان مشخص شود. شرط دوم این‌که، طبق ماده 44 قانون توزیع و بند سوم از جلسه 13 شورای عالی آب، با کشاورز بر سر مبلغ این آب توافق کنند.

آب به صنایع یزد نمی‌رسد
این اعتراض‌ها در حالی مطرح می‌شود که رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت یزد درباره مصرف آب انتقالی در بخش صنعت به همشهری می‌گوید: این آب در بخش کشاورزی مصرف نمی‌شود. آب آشامیدنی یزد به اندازه کل مصرف یکی از واحدهای فولاد اصفهان است.
سیدعلی اکبر کلانتر با تاکید بر این‌که مدیریت آب در صنایع یزد به خوبی صورت می‌گیرد، می‌افزاید: در صنایع استان بازچرخانی آب صورت می‌گیرد و از سیستم‌های نوین برای مدیریت مصرف آب استفاده می‌شود. بخش صنعت یزد فقط 5 درصد از کل آب مصرفی استان را استفاده می‌کند و صنایع تخصیصی سهمی از محل آب انتقالی ندارند.
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی یزد هم با بیان این‌که استان در منطقه کویری است و در چند سال گذشته بارندگی نداشته، به همشهری می‌گوید: خشکسالی تاثیر زیادی بر کشاورزی گذاشته است به طوری که بسیاری از درختان و بیش از 90 درصد قنات‌ها خشکیده‌اند و منابع آب زیرزمینی شور شده‌اند. 
محمود زارع با بیان این‌که سطح برداشت آب از چاه‌های استان سالانه یک متر افت می‌کند، می‌افزاید: بخش باقی مانده از کشاورزی استان به استفاده از آبیاری قطره‌ای روی آورده‌اند و قطعا حتی یک قطره از آب آشامیدنی در بخش کشاورزی مصرف نمی‌شود.

آب منتقل شده برای آشامیدن کافی نیست
رئیس سازمان جهاد کشاورزی یزد هم با بیان این‌که بخش کشاورزی حتی قطره‌ای از آب انتقالی را استفاده نمی‌کند به همشهری می‌گوید: امسال در تابستان که آب انتقالی کم شده بود، حدود 17 حلقه از چاه‌های کشاورزی هم در شبکه آشامیدنی مورد استفاده قرار گرفت.
سید جمالی سجادی‌پور با بیان این‌که در شرایطی که آب آشامیدنی قطع می‌شود استان برای جبران به سراغ آب‌های کشاورزی می‌رود،‌ می‌افزاید: کشاورزی یزد هم مانند اصفهان به شدت با مشکل مواجه است، زیرا آبدهی قنوات 60 درصد و آبدهی چاه‌ها 40 درصد کاهش یافته است و شاهد افزایش سختی و شوری آب‌ها هستیم. مشکل کم‌آبی کشاورزان به دلیل کاهش آب زاینده‌رود در نتیجه نبود بارندگی به شکل برف است و قطع 50 میلیون متر مکعب آب اختصاصی به استان یزد مشکلی را حل نمی‌کند. از سوی دیگر آب پشت سد باید سفره‌های آب زیرزمینی دشت یزد - اردکان را از محل باتلاق گاوخونی تامین می‌کرد، اما در پشت سد جلو آن گرفته شده است.
وی ادامه می‌دهد: آب اختصاص یافته به یزد فقط 50 درصد از آب آشامیدنی یزد را تامین می‌کند و بقیه نیاز از آب چاه‌ها با کیفیت پایین تامین می‌شود. همه این اعتراض‌ها و صحبت‌ها نشان می‌دهد حل اختلاف میان 2 استان در حوزه آب نیاز به گفت‌وگوی مستقیم و شفاف با مردم دارد. گفت‌وگویی که بتواند این اختلاف‌ها را برای همیشه حل کند تا هر 2 استان بتوانند نیاز آبی خود را در شرایط خشکسالی تامین کنند.