سیاستمدار در سایه؛ یک قدم تا نخست‌وزیری عراق

هتل بابل بغداد در ساعات پایانی روز یکشنبه میزبان نشستی مهم با سران 4ائتلاف انتخاباتی عراقی بود؛ سائرون، حکمت، نصر و الوطنیه. اگرچه این نشست با پوشش گسترده‌ای از سوی رسانه‌ها مواجه شد، اما با گذشت دقایقی و انتشار بیانیه پایانی، مشخص شد نتایج نشست مقتدی صدر، عمار حکیم، حیدر عبادی و صالح مطلک کمتر از سطح انتظار بوده است.

 به گفته پایگاه خبری العربی الجدید، در جریان این نشست (که ظاهرا قرار بوده بعد از آن ترکیب فراکسیون اکثریت اعلام شود) به‌دلیل عدم‌حضور نمایندگان گروه‌های اهل سنت و مخصوصا کردها، توافق نهایی حاصل نشده و گروه‌های حاضر ضمن تأکید بر مواضع خود  برای مذاکره با سایر ائتلاف‌های عراقی اعلام آمادگی کرده‌اند. این در حالی است که در طرف مقابل، گزارش‌هایی از پیشرفت مذاکرات میان ائتلاف دولت قانون به ریاست نوری مالکی با کردها و برخی گروه‌های اهل سنت منتشر شده که نشان می‌دهد پارلمان عراق به تعیین فراکسیون اکثریت خود، سرانجام بعد از 3‌ماه نزدیک شده است.

فراکسیون اکثریت که در پی نتایج آخرین انتخابات پارلمانی عراق، تعیین ترکیب آن پیچیده‌تر از هر زمان دیگری شده، قادر است نخست‌وزیر دولت جدید را انتخاب کند. درحالی‌که نشانه‌های متعددی، ازجمله فروپاشی داخلی ساختار ائتلاف نصر نشان می‌دهد حیدر عبادی شانس خود را برای تکرار نخست‌وزیری از دست داده، به‌نظر می‌رسد فضا برای بازگشت نوری مالکی نیز به این منصب فراهم نیست. این روزها بسیاری از رسانه‌های عراقی از فالح الفیاض، به‌عنوان اصلی‌ترین گزینه نخست‌وزیری جدید عراق سخن می‌گویند؛ گزینه‌ای که به‌نظر می‌رسد موافقت مرجعیت را نیز به همراه دارد.


فالح الفیاض کیست؟

اولین مانع بر سر راه شناخت دقیق فالح الفیاض، دوری او از رسانه‌ها و دوربین‌هاست. حیات سرتاسر امنیتی و شاید ویژگی‌های شخصیتی، طی تمام این سال‌ها، سیاستمدار 62ساله عراقی را از معرض رسانه‌ها و افکار عمومی دور نگه داشته است. فایض متولد شمال بغداد در یکی از مهم‌ترین عشایر شیعی عراق (عشیره البوعامر) است. از جوانی و بعد از پایان تحصیلات دانشگاهی در رشته مهندسی برق در دانشگاه موصل به حزب ‌الدعوه اسلامی عراق پیوست؛ سازمانی که  نقطه آغاز فعالیت‌های بسیاری از دیگر سیاستمداران مطرح امروز عراق نیز به آن بر می‌گردد. به این ترتیب، خیلی زود پای فیاض به زندان‌های نظام صدام باز شد؛ اگرچه در جریان نخستین بازداشت در دادگاهی نظامی به حبس ابد محکوم شده بود اما تنها 5سال بعد آزاد شد.

فیاض بعد از سقوط صدام و در پی نخستین انتخابات پارلمانی در سال 2005موفق به حضور در پارلمان شد و به‌تدریج راه خود را در مناصب حساس امنیتی نظام جدید این کشور طی کرد.

یکی از نقاط پیچیده مرتبط با حیات سیاسی فیاض، توانایی او برای حفظ روابط با طرف‌های مختلف و گاها متضاد است؛ توانایی‌ای که بیش از هر جای دیگری در روابط تنگاتنگ این سیاستمدار عراقی با ایران و آمریکا متجلی شده است. روزنامه الشرق الاوسط در گزارشی که در سال 2015 درباره او منتشر کرده نوشته است: کمتر مسئول عراقی مورد اعتماد ایرانی‌ها وجود دارد که از سوی آمریکا مورد قبول باشد؛ بدون شک فالح الفیاض یکی از مهم‌ترین این چهره‌ها به شمار می‌رود.

فیاض ازجمله سران حزب الدعوه بود که همراه با ابراهیم الجعفری از این سازمان جدا شده و جمعیت ملی اصلاح را تأسیس کردند. او در جریان دولت اول نوری مالکی، وزیر امنیت ملی عراق بود و در دولت دوم نیز، زمانی که این حوزه از وزارتخانه به مشاور نخست‌وزیر تبدیل شد، مسئولیت خود را به‌عنوان مشاور نوری مالکی با اختیارات بسیار بیشتری ادامه داد؛ امری که نفوذ بسیار بالایی در داخل عراق و به‌طور ملی خاورمیانه برای او فراهم کرد. در این زمینه از فیاض به‌عنوان معدود رابط‌های حیدر العبادی با بشار اسد در طول جنگ داخلی سوریه یاد می‌شود که گاهی شخصا پیغام‌های سیاسی میان این دو نفر را منتقل می‌کرده است.

از اواخر نخست‌وزیری مالکی تاکنون، فیاض علاوه بر حفظ سمت مشاور امنیت ملی، مسئولیت فرماندهی حشد شعبی از سوی دولت را نیز برعهده داشته و در این چارچوب، سفرهای متعددی به جبهه‌های نبرد مجاهدین عراقی با داعش انجام داده است؛ درحالی‌که تصاویر و اخبار زیادی از این سفرها در دست نیست. او روابط بسیاری نزدیکی با ابو مهدی المهندس، هادی عامری و سایر فرماندهان حشد شعبی دارد؛ ارتباطاتی که از یک سو ریشه در همراهی دیرین این سیاستمدار عراقی با فرماندهان حشد شعبی از زمان حضور در حزب‌الدعوه دارد و از سوی دیگر، به ارتباط تناتنگ این دو با تهران مربوط می‌شود. این در حالی است که فیاض ازجمله نزدیک‌ترین مقامات سیاسی امنیتی عراق به CIA نیز به شمار می‌آید. «حاج فالح الفیاض»، آنطور که بسیاری از هوادارانش او را خطاب می‌کنند، اکنون در آستانه نخست‌وزیری عراق قرار دارد. او که بخشی از ائتلاف نصر به ریاست حیدر عبادی است، بعد از اعلام تعهد نخست‌وزیر فعلی عراق به اجرای تحریم‌های آمریکا علیه ایران، با صدور بیانیه‌ای جداگانه تأکید کرد مواضع ائتلاف نصر باید از طریق مشورت با همه اعضای حاضر در آن اعلام شود؛ امری که از سوی بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران به مثابه آمادگی او برای خروج از ائتلاف نصر ارزیابی شد. این در حالی است که طی روزهای گذشته گزارش‌های مختلفی از افزایش مخالفت‌ها با تکرار نخست‌وزیری عبادی منتشر شده است.