آخرین کلک‌ها را من می‌سازم

محمود مولایی | روزنامه‌نگار

کلک‌سازی بختیاری به گذشته‌ای دور برمی‌گردد؛ حرفه‌ای که جایگاه ویژه‌ای در منطقه بازُفت چهارمحال و بختیاری داشت و وسیله حمل‌ونقل به‌حساب می‌آمد. اکنون آخرین کلک‌سازان در این منطقه زندگی می‌کنند. یکی از آخرین آنها، ملانادر بهمنی‌70 ساله و اهل روستای گراب است و هنوز هم سفارشی بگیرد، مشغول ساخت کلک می‌شود.‌

قایقی با پوست گوسفند
کلک نوعی قایق قدیمی است که از چوب و پوست باد شده گوسفند ساخته می‌شود و زمانی تنها راه عبور عشایر بختیاری از رودخانه بازُفت بود. کلک یک وسیله حمل‌ونقل ساده است. بهمنی درباره آشنایی خود با حرفه کلک‌سازی به همشهری می‌گوید: «کلک را با چوب و پوست گوسفند درست می‌کنند. سال‌ها کلک‌ساز بودم و هنوز هم اگر مشتری داشته باشم، می‌سازم چون از کودکی با کلک‌سازی آشنا شدم. پدرم کلک‌ساز بود و او هم از پدربزرگم یاد گرفته بود. من هم از روی دست پدرم کلک‌سازی را یاد گرفتم.» او ادامه می‌دهد: «فقط چند نفر از مردان قدیمی که در گذشته کلک‌ساز بودند، در قید حیات هستند. من هم یکی از آنها هستم ولی در حال حاضر دیگر کسی کلک‌سازی نمی‌کند. فقط خودم کلک می‌سازم، آن هم وقتی کسی سفارش بدهد؛ اگر نه مثل قدیم‌ها دیگر کمتر از کلک استفاده می‌کنند. مشتری هم به آن صورت ندارم و فقط وقتی لازم باشد کلک درست می‌کنم.»‌

وقتی کلک‌ها زیاد بود
آنهایی که در حاشیه رودخانه کارون و در منطقه بازفت چهارمحال‌وبختیاری زندگی می‌کنند، کلک‌های شناور در رودخانه بازفت را به خوبی به یاد دارند. بازفت از رودخانه کارون سرچشمه می‌گیرد و در پاییز و زمستان خروشان است.
ملانادر بهمنی در این‌باره می‌گوید: «زمانی که در منطقه بازفت روی رودخانه پلی درست نکرده بودند، کلک‌سازی شغل اصلی ما بود. یعنی از این راه امرار معاش می‌کردیم و جمعیت عشایر برای رفت‌وآمد خود از رودخانه استفاده می‌کردند. مسافران و گردشگران هم از کلک استفاده می‌کردند.»  او تأکید می‌کند:«الان در منطقه بازفت کلک دیده نمی‌شود، ولی در گذشته کلک‌های زیادی در کنار رودخانه قرار می‌گرفت به‌طوری که تا 6کیلومتر رودخانه کلک‌ها کنار هم قرار می‌گرفتند تا مسافران را از عرض رودخانه عبور دهند.» 

10پوست گوسفند نیاز است
به‌گفته بهمنی، باد کردن پوست گوسفند به سادگی انجام می‌شود و برای ساخت یک کلک نیاز به 10تا 11پوست است. بعد چوب‌هایی در اطراف پوست‌ها قرار می‌گیرند و با بند به هم متصل می‌شوند. همچنین 2 چوب دیگر برای استحکام کلک به‌صورت ضربدری روی پوست‌ها قرار می‌گیرد درحالی‌که یک پوست در انتهای کلک بسته می‌شود تا فردی هدایت قایق را به‌دست بگیرد. بهمنی می‌گوید: «در گذشته پوست گوسفند را جدا می‌کردند و با پوست انار روی آن می‌کشیدند تا کلک مقاوم‌تر شود. بعد به 4 تا چوب می‌بستند و در آخر هم با دست کلک را به سمت رودخانه حرکت می‌دادند. معمولا کلک با چوب درخت بید درست می‌شود.»