گزارش
وزیر اقتصاد در پازل کابینه
در میزگرد اقتصادی تلویزیون همشهری ویژگی‌های وزیر اقتصاد آینده بررسی شد
رضا کربلایی- روزنامه‌نگار
روز گذشته سخنگوی دولت درباره معرفی وزیر جدید اقتصاد گفت: دولت از موعد مقرر که قانون برای معرفی وزیر جدید اقتصاد مشخص کرده استفاده خواهد کرد. دولت هیچ عجله‌ای در اینکه بخواهد کار را از دست سرپرست فعلی اقتصاد بگیرد، ندارد؛ چون معتقدیم ایشان خوب دارد کار خودش را پیش می‌برد؛ لذا با حوصله و سر فرصت مقرر این کار انجام خواهد شد.از 12اسفندماه گذشته که عبدالناصر همتی توسط مجلس استیضاح و برکنار شد، 2ماه می‌گذرد و مهم‌ترین وزارتخانه اقتصادی دولت، با سرپرست اداره می‌شود. طبق قانون، رئیس‌جمهور مکلف است ظرف 3ماه یعنی تا ۱۲خرداد‌ماه وزیر پیشنهادی اقتصاد را به مجلس شورای اسلامی معرفی کند.با نزدیک شدن به مهلت زمانی معرفی وزیر جدید اقتصاد، گزینه‌های مختلفی مطرح شده که مهم‌ترین آنها علی مدنی‌زاده، محمدهادی سبحانیان، کامل تقوی‌نژاد، شمس‌الدین حسینی، حمید پاداش و علی طیب‌نیا هستند.در میزگرد اقتصادی تلویزیون همشهری با حضور فرج‌الله معماری، رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی و علی لشگری از کارآفرینان خوشنام کشور به بررسی ویژگی‌های وزیراقتصاد پرداختیم.
تبعات نبود وزیر اقتصاد
اینکه کشوری وزیر اقتصاد نداشته باشد، شوخی است. حتی کشورهایی که مکانسیم سرمایه‌داری دارند و کشورهای اقتصاد آزاد، وزیر اقتصاد دارند و حالا این شوخی‌هایی است که این روزها انجام می‌شود که کشور بدون وزیر اقتصاد بهتر اداره می‌شود.به‌نظر می‌رسد شرایط کشور از لحاظ اقتصادی، خاص است و توجه به این بخش از حساسیت خاصی برخوردار است. شعارهای سال‌های اخیر هم همه متوجه اقتصاد است. با تحریم‌های خارجی، تمام فشار به حوزه اقتصاد وارد می‌شود چون به معیشت مردم و قدرت اقتصادی کشور ربط دارد. قدرت اقتصادی کشور، چانه‌زنی سیاسی آن را هم بالا می‌برد.کسی که وزیر اقتصاد شود باید مسلط به اقتصاد، نظریه‌پرداز، مستقل از گروه‌های خاص، دارای توان تعامل بالا با بخش خصوصی، دارای شناخت عمیق از اقتصاد ایران، تجربه اقتصادی مناسب در اجرا، مسلط بر سیاست‌های مالی و ارزی و پولی، معتقد به اصلاح ساختار ناکارآمد دولت و حکمرانی اقتصادی باشد.
از نحله‌های فکری باید عبور کرد
فرض کنیم هرکدام از ما یک مریض در خانه داشته باشیم. برای انتخاب پزشک، آیا به لهجه یا قومیت آن نگاه می‌کنیم؟ خیر. به تخصص و رزومه او توجه می‌کنیم. به‌نظرم در زمینه اقتصاد هم نباید وارد مسائل نحله‌های فکری اقتصادی شویم. باید بگوییم برای رفع مشکلات اقتصادی کشور، فردی وزیر شود که این ویژگی‌ها ، قدرت اقناع و ارائه راهکار داشته باشد و ممکن است از هر گروه فکری نیز باشد. باید قدرت مدیریت ،تعامل و بهره‌مندی از نظرات را داشته باشد. نمی‌شود بگوییم صرفا یک نظریه و نحله فکری می‌تواند مشکلات اقتصادی ایران را حل کند. یعنی باید نگاه مسئله‌محوری داشته باشیم برای حل هر مشکل اقتصادی و ببینیم کدام نحله، راهکار بهتری دارد و همان را استفاده کنیم.
از وزیر اقتصاد چه انتظاراتی داریم؟
باید باور کنیم که شرایط اقتصادی ایران، خاص است و بیماری مزمن دارد و نسخه درمان خاص می‌خواهد. اصلاح ساختاری بودجه، نبود انضباط مالی، بزرگ بودن دولت، اینها مشکلات اقتصاد ایران است و با وجود همه قوانین و برنامه‌ها باز هم حجم دولت بزرگ‌تر شده است؛ مثل سازمان ملی مهاجرت و سازمان بهینه‌سازی مصرف انرژی که جدیدا ایجاد شده‌اند.
وزیر اقتصاد فضا را قابل پیش‌بینی کند
همیشه موضوعاتی در مجلس به بودجه اضافه می‌شود که حجم بودجه را افزایش می‌دهد. ما از وزیر اقتصاد انتظار اصلاح ساختارهای مالی، مالیاتی و ارزی را داریم. فضای اقتصادی برای تولیدکننده باید قابل پیش‌بینی شود.
تعدد بخشنامه‌ها سبب به‌هم‌ریختن تمام برنامه‌ریزی‌های سرمایه‌گذاران می‌شود. کسی باید وزیر اقتصاد شود که این فضا را قابل پیش‌بینی کند که البته صرفا دست وزیر اقتصاد نیست بلکه تیم اقتصادی دولت باید هماهنگ عمل کند. سرمایه‌گذار باید حداقل افق 2ساله خود را بداند اما اکنون افق 24ساعته هم نداریم و بدون اطلاع قبلی برق و گاز کارخانه‌ها قطع می‌شود.
تعامل وزیر اقتصاد باید با رئیس‌کل بانک مرکزی بسیار بالا باشد
سیاست‌های پولی و مالی نباید همدیگر را خنثی کنند. تعامل وزیر اقتصاد باید با رئیس‌کل بانک مرکزی بسیار بالا باشد و هیچ‌گونه اختلافی نداشته باشد. در گذشته اختلاف این دو به اقتصاد کشور ضرر زده است.اقتصاد دولتی مردود شده و اکنون باید اقتصاد را به بخش خصوصی داد. وزیر اقتصاد باید محیط کسب‌وکار را برای تولیدکنندگان و بخش خصوصی فراهم کند.اکنون یکی از معضلات بخش خصوصی قطع برق و گاز است که بدون اعلام قبلی رخ می‌دهد.
پاسخگویی شفاف به بخش خصوصی و مردم، از ویژگی‌های وزیر اقتصاد است که سبب آرامش در بازارها می‌شود.
آقای اکرمی، سرپرست فعلی وزارت اقتصاد، انسان وارسته و صاحب‌نظر است و مسئولیت مهمی در خزانه‌داری کشور دارد.
اصلاح نظام حکمرانی کشور هم‌اکنون در اولویت است و باید کسی وزیر اقتصاد شود که برای چنین کاری برنامه داشته باشد و اعلام کند در این 3سال چقدر در این مسیر حرکت خواهد کرد.در دولت باید اعضای تیم اقتصادی هماهنگ باشند. وزیر اقتصاد مسئولیت هماهنگی امور اقتصادی کشور را دارد. وزیر اقتصاد باید علاوه بر تنظیم عرضه در کشور، میزان تقاضا را هم مدیریت کند.
درخواست از نمایندگان
خواهش من از نمایندگان مجلس این است که اقتصاد بیمار را مثل فرزند بیمار خود نگاه کنند و در انتخاب وزیر، به خط‌بندی نگاه نکنند، بلکه به تخصص گزینه معرفی‌شده نگاه کنند. یقین داریم که نمایندگان هم همین تفکر را دارند.
نگاه وزیر اقتصاد به تولید باشد
20سال پیش برآورد این بود که در سال1404 به جایگاه اول اقتصاد منطقه برسیم. اکنون باید بررسی کنیم که دولت‌ها و وزرای اقتصادی مختلف در این 20سال چه کردند و چه اثری در تحقق این هدف داشتند؟اقتصاد ایران در 12سال گذشته از نگاه رهبر انقلاب نام‌های اقتصادی بر آن گذاشته شده و در سال‌های اخیر شعارهای کمی هم گذاشته شد.اقتصاد هم‌اکنون موضوع اصلی ایران و حتی در جهان است. تفاوتی که ما با جهان داریم، این است که درگیر تنش‌های برون‌مرزی هستیم و طبیعتا سیاست‌هایی که باید اجرا شود به راحتی قابل اجرا نیست. بنابراین وزیر اقتصاد به راحتی نمی‌تواند برنامه خود را اجرا کند.طبیعتا باید فردی وزیر اقتصاد شود که فرآیند تولید را برای تولیدکننده روان کند، چون اگر قرار است در حوزه سیاست چانه‌زنی خوبی داشته باشیم حتما باید اقتصاد قوی نیز داشته باشیم. اقتصاد قوی یعنی تولید قوی. تولید به‌معنای صرفا تولید کارخانه‌ای نیست، بلکه مفهوم وسیع‌تری دارد. کلا باید تولیدکننده احساس آرامش و رفاه کند و تولید و توزیع ثروت در کشور مهیا شود، نه توزیع فقر.
کدام نحله فکری مناسب است؟
وزیر اقتصاد می‌تواند وابسته به نحله‌های فکری از دانشگاه شهید بهشتی تا شیکاگو باشد. به‌نظرم اقتصاد ایران از این نحله‌های فکری عبور کرده و نحله فکری‌ای مناسب است که موجب کاهش تورم شود و معیشت مردم را بهبود بخشد و از محل تولید، افزایش ثروت کند.
وزیر اقتصادی مناسب است که تولید را در جایگاه والا قرار دهد و مردم اعتقاد پیدا کنند که با تولید می‌توانند به رفاه برسند.
انتظارات بخش تولید از وزیر اقتصاد
در برنامه هفتم، رشد اقتصادی 8درصد اعلام شده است. رئیس‌جمهور هم که از ابتدا گفت برنامه‌ای ندارم جز اجرای برنامه هفتم. پس طبیعتا معیار و مقیاس قضاوت درباره عملکرد دولت و وزیر اقتصاد، اجرای برنامه هفتم و تحقق رشد اقتصادی است.
شرایط اقتصادی ایران، شرایط کلاسیک اقتصادی نیست بلکه شرایط جنگ اقتصادی است و آداب خود را دارد و افسران جنگ اقتصاد، کارآفرینان هستند و رهبر انقلاب هم همین را گفته‌اند.
شرایط اقتصاد ایران با نروژ ، سوئد و فنلاند متفاوت است و باید فضا را برای کارآفرین و تولیدکننده مهیا کرد. مشکلات برق و گاز فعلی، یک‌شبه ایجاد نشده بلکه نتیجه سال‌ها سیاستگذاری غلط است. تورم کشور تا قبل از سال97 بین 20تا 25درصد بوده و از آن پس بالای 40درصد شده است و حالا در دور باطلی افتاده‌ایم که با انتظارات تورمی، مرتبا تورم بالا می‌رود.
اخیرا مذاکرات موجب کاهش انتظارات تورمی شده و نوسانات ارزی کمتر شده است. هم‌اکنون قیمت تمام‌شده برخی محصولات پتروشیمی با دلار 130هزار تومان به‌دست مردم می‌رسد و باید در این زمینه شفاف‌سازی شود. مشکلات ارزی سبب ایجاد مشکل برای صادرکنندگان می‌شود. وزیر اقتصاد جدید باید شرایطی را فراهم کند که تولید جان بگیرد، انتظارات تورمی پایین بیاید و قدرت اقتصادی مردم بالا رود.
برای تحقق رشد اقتصادی باید میزان بهره‌وری هم افزایش یابد و نرخ‌گذاری دستوری هم متوقف شود چون تولید را نابود می‌کند.
تعامل قوی وزیر اقتصاد با مجلس
وزیر اقتصاد در تعاملات با مجلس باید قوی باشد و حاشیه را دنبال نکنید. وزیر اقتصاد باید به اقتصاد فکر کند. ایده‌آل‌ترین مدل اقتصاد آن است که رشد اقتصادی بالا و تورم پایین باشد و وزیر اقتصادی که در این مسیر حرکت کند، به درد اقتصاد کشور می‌خورد.وزیر اقتصاد نباید به سمت حاشیه و دعوا برود. هم‌اکنون مدیران مناسبی داریم تا در جایگاه وزارت اقتصاد قرار بگیرند.نباید با تغییر مکرر قوانین و مقررات، تولیدکنندگان را دچار استرس کرد. وزیر اقتصاد مسئول هماهنگی سیاست‌های مالی و پولی و تجاری است. سیاست‌های تجاری با وزارت صمت و سیاست‌های پولی با بانک مرکزی است و وزیر اقتصاد باید بین این دو هماهنگی ایجاد کند. البته نباید برای رفع کسری بودجه دست در جیب مردم کرد به اسم مالیات.حادثه دردناک بندرعباس در حوزه وزارت اقتصاد و گمرک رخ داد. واقعیت این است که اهمال‌کاری عامل آن بود. در دنیا متوسط ترخیص کالا از کشتی چند روز است اما در ایران چند‌ماه شده است. عدم‌هماهنگی بین گمرک، بانک مرکزی، بانک‌های عامل و... سبب این بحران شده است. کار وزیر اقتصاد همین است چون فرمانده اقتصادی است و مدیرکل اقتصاد است. این حجم عظیم هزینه‌ای را که برای کشور ایجاد شد چه‌کسی پاسخگوست؟
وزیر اقتصاد باید از کارآفرینان دلسوز به‌عنوان مشاور امین استفاده و نباید به کتاب‌ها و نظریات استناد کند. خیلی از کارآفرینان و تولیدکنندگان، دروس کلاسیک اقتصادی و دانشگاهی نخوانده‌اند، اما اقتصاد را همین‌ها می‌فهمند و می‌توانند به وزیر اقتصاد کمک کنند.
