مشاهدات پراکنده
فروش نوستالژی زیر سایه کن
حافظ روحانی
سایه کن همچنان بر سر برگزارکنندگان جشنواره فیلم فجر سنگینی می‌کند و‌گرنه چه دلیلی داشت که این‌بار و برای طراحی پوستر جشنواره سراغ بازآفرینی عکسی از فیلم «مادر» ساخته علی حاتمی بروند؟ نه اینکه جشنواره کن با همه سروصدایش در چند سال گذشته این گزینه را باب کرده است که پوستر اصلی جشنواره‌اش را براساس عکسی از یکی از فیلم‌های موفقی طراحی می‌کند که در سال‌های قبل در جشنواره کن حضور داشته‌اند و حال این فرصت را به برگزارکنندگان جشنواره می‌دهند تا با این انتخاب هم نام کارگردان آن فیلم – از فلینی گرفته تا وونگ کار وای و دیگران – را با نام جشنواره‌شان پیوند بزنند و به‌واقع آن را از آن خود کنند. در رقابت میان جشنواره‌های بین‌المللی، رقابتی که گاه برای راحتی جشنواره‌های الف خوانده می‌شوند، این اقدام کن هم یادآور قدمت آن است و هم کوششی برای حفظ جایگاهش با استناد به فیلمهایی که بعد از حضور در این جشنواره در میان فیلمهایی قرار می‌گیرند که کلاسیک خوانده می‌شوند.
جشنواره فیلم فجر با بیش از 40سال قدمت اتفاقا جشنواره نوپایی نیست. با این‌حال، رخدادهای اقتصادی و سیاسی سال‌های اخیر علنا آن را از چرخه جشنواره‌های بین‌المللی خارج و به جشنواره‌ای داخلی تبدیل کرده است؛ همچنان که همین مشکل محدودیت مراودات بین‌المللی به همراه ضعف قدیمی سینمای ایران در بازاریابی بین‌المللی مانع از آن شده که فیلم‌های موفق ادوار مختلف جشنواره فیلم فجر فرصتی برای ورود به بازارهای بین‌المللی به‌دست آورند تا عکسی که از چهره رقیه چهره‌آزاد در فیلم «مادر» ساخته شده و روی پوستر رفته در عرصه رقابت بین‌المللی عملکردی همچون عملکرد پوسترهای جشنواره کن پیدا کند. جشنواره فیلم فجر – همچون بسیاری از رخدادهای مشابه در ایران – در پی ارائه نوعی از تصویر نوستالژیک است. آنچه از آن تصویر یا بازآفرینی کم‌کیفیت خسرو شکیبایی با هوش مصنوعی در افتتاحیه جشنواره برمی‌آید، انگار بیش از آنکه تلاشی برای یادآوری قدمت جشنواره به‌عنوان ابزاری برای رقابت با رقبای منطقه‌ای باشد (آنچنان که کن می‌کوشد به رقبایش یادآوری کند) یادآور تمایل همیشگی برگزارکنندگان برای بازآفرینی همان نوستالژی است با این تفاوت که کن با نوستالژی، قدرتش را به رقبا یادآوری می‌کند و فجر بدیهیات را به جمعی کوچک که هر‌ساله در
همین موقع سال جشنواره فجر را انتظار می‌کشند، ارائه می‌دهد؛ بی‌آنکه چشم‌اندازی برای بزرگ‌تر‌شدنش داشته باشند.
در همینه زمینه :
