سفر تابلوها از مازندران به اصفهان

اشکان جهان‌آرای|  ساری -  خبرنگار:

جمعه گذشته  در گالری «اکنون» اصفهان، نمایشگاهی از نقاشی‌های «جلال‌الدین مشمولی» هنرمند شناخته شده اهل قائمشهر و طراح و دبیر پروژه «هنر در روستا» گشایش یافت. این نمایشگاه تا چهارشنبه این هفته برپاست. 
«گاوی زیر صنوبر» عنوان نمایشگاهی است که از 30 تابلوی نقاشی مربوط به مجموعه «گاوها» اثر «جلال‌الدین مشمولی» با نمایشگاه‌گردانی «امیر رجایی» در معرض بازدید هنردوستان اصفهانی قرار گرفته است. 
نکته جالب این نمایشگاه به فروش رسیدن نیمی از آثار تا 2 روز پیش از برپایی نمایشگاه بود. مشمولی با مجموعه «گاوها» طی چند سال اخیر چندین نمایشگاه انفرادی برگزار کرده است.  مجموعه «گاوها» یکی از پروژه‌های هنری پرطرفدار مشمولی است که از نگاه خودش پرونده آن بسته شده، اما استقبال از این مجموعه کماکان دیده می‌شود. به بهانه برگزاری نمایشگاه «گاوی زیر صنوبر» با این هنرمند مازندرانی گفت‌وگو کردیم. 
همه این آثار از مجموعه گاوهای من است که با نام «گاو زرد» بیشتر شناخته شد.  


کار گاوها از نگاه خودتان به پایان رسیده بود، درست است؟ 

پروژه گاو زرد را از 1390 تا پایان 1395 اجرا کردم. البته پارسال و امسال هم چند اثر با تعداد محدود در این زمینه تولید کردم. اما دیگر خودم دغدغه‌ای برای برگزاری نمایشگاه انفرادی از «گاوها» ندارم. «امیر رجایی» پس از بررسی آثار باقیمانده از این مجموعه، با خریدارانی که در اصفهان کار می‌کنند مذاکراتی کرد و به این نتیجه رسید که همچنان تعدادی از آثار مجموعه «گاوها» قابلیت فروش دارند. به همین دلیل پیگیر شد تا نمایشگاه برگزار کند. 

پس با این حساب، «گاوها» هنوز به آخر خط نرسیده‌اند. 

من همه کارهای باقیمانده و تابلوهایم را در کارگاه و منزل به صورت دسته‌بندی‌شده و مرتب دارم. مثلا یک دسته تابلو دارم که 500 اثر متفرقه و از نظر خودم غیرقابل عرضه شدن در آن قرار دارد. گاهی دوستانی از تهران و استان‌های دیگر می‌آیند و پس از دیدن کارها می‌گویند می‌خواهیم ارائه شود. معمولا هم با مخالفت من مواجه می‌شوند. اما با وجود این سختگیری‌هایی که دارم تمایل دارند آثار به نمایش گذاشته شود. من هم معمولا این آثار را با قیمت کمتری می‌دهم و سختگیری نمی‌کنم.

مجموعه گاوها در کل شامل چند اثر بود؟ 

از ابتدا تا انتهای پروژه شاید بیش از 2 هزار گاو کشیدم. بیشتر آنها طراحی بودند تا نقاشی و در ابعاد کوچک تولیدشان می‌کردم. تخصص من هم کار با مرکب است و طراحی با مرکب سرعت بیشتری دارد. درنتیجه سرعت کار در تولید آثارم بالا رفت. اندازه کارها هم کوچک بود که سرعت را بالاتر می‌برد. در نمایشگاه «گاوی زیر صنوبر» اندازه آثار از 15*15 تا 35*35 است. 

از این مجموعه تاکنون در گالری 26 تهران، گالری هنر بابل، سیتی‌سنتر اصفهان، گالری اکنون و لیندا فارل پاریس نمایشگاه برگزار شده است. شاید صدها تابلوی این مجموعه هم در حراجی‌ها و نمایشگاه‌های گروهی عرضه شده است. در چند سالی که روی این مجموعه کار کردید، فکر می‌کنید با توجه به این استقبال زیاد، مفاهیم مد نظرتان در انتخاب «گاو» به عنوان سوژه اصلی بیشتر به دید مخاطب آمد یا جنبه دکوراتیو بودن و زیبایی‌شناختی آثار؟ 

این موضوع از هر دو زاویه قابل بررسی است؛ نخست این‌که در نوع اجرای گاو، تکنیک من ساده بود و به خاطر سادگی فضاهایی که کار کردم و گاوی که خوب کار شد، این جاذبه دیداری به وجود ‌آمد. خودم حس می‌کنم نوعی زیرکی در اجرای کارها بود که باعث شد گاوها زیبا شوند و مردم با دیدن آنها حالشان خوب شود. تک‌گاوهای حاضر در تابلوها جنبه دکوراتیو دارند و مخاطب معمولا جذبشان می‌شود. 

در خلق آثارتان مفاهیم چقدر نقش داشتند؟ 

کاراکتر گاو همیشه برای ما ایرانی‌ها جذاب بوده است. این حیوان در فرهنگ و ضرب‌المثل‌های ما وجود دارد. این مساله هم در جذب مخاطب بی‌تاثیر نبود. من یک مجموعه کار کردم که ترکیبی از 2 پروژه «پسران سیاهرود» و «گاوها» بود. در همین نمایشگاه یک اثر از مجموعه «پسران سیاهرود و گاوها» وجود دارد. البته آن مجموعه به دلیل برخی ملاحظات هرگز به نمایش گذاشته نشد و تقریبا 90 درصد آثار نیز بدون برگزاری نمایشگاه فروخته شد. در این مجموعه درگیری انسان و گاو مجموعه‌ای مفهومی ایجاد کرد که به نظرم خیلی بهتر مجموعه اول گاوهای من بود. حتی آثارش چون پرکارتر بود و موضوعات مشخصی داشت، بیشتر قیمت خورده بود. آن مجموعه را بهتر و مستقیم‌تر می‌توانستی به مفاهیم و چالش‌های جامعه ربط بدهی. مثلا در اثری پسران سیاهرود با هم دست به یقه شده‌اند و گاوها هم در گوشه‌ای از همان منظره به هم شاخ می‌زنند. در آن مجموعه رابطه عاطفی بین انسان و گاو را به تصویر کشیده‌ام. همان رابطه‌ای که در مازندران زیاد دیده‌ایم.  این بازی‌های اجتماعی را در مجموعه آخرم انجام دادم. به نظرم همه تلاش‌هایی که برای گاوها کردم، روی مجموعه «پسران سیاهرود و گاوها» جواب داد. چون بدون این‌که بداخلاقی داشته باشد، رابطه انسان و حیوان به‌ویژه در زندگی بومی را نشان می‌دهد. 

یعنی مفاهیم اجتماعی در دنیای هنری شما همین‌قدر ساده‌اند؟ 

دقیقا. کلا در نقاشی هرچه می‌کشم معاصر است. گاوهای من نماد و نشانه اسطوره نیستند. هرچند می‌شود به آنها یا به مجموعه «ماهی‌» یا «درخت» و بسیاری از آثار دیگرم اسطوره‌ای نگاه کرد، اما من آدم اسطوره نیستم. این قابلیت را ندارم که بخواهم در نقاشی و هنرم این‌طور به جهان نگاه کنم. همین باعث می‌شود به انسان، درخت، به ماهی و به گاو بپردازم. در دنیای هنری من نمادها و نشانه‌های گذشته جذابیت ندارند. به همین دلیل هیچ‌وقت دیو و دد نخواهم کشید. زیستن برایم ارزشمندتر است و پیچیدگی ندارم. 

در مجموع از پروژه «گاوها» راضی هستید؟ 

بله؛ معتقدم پروژه خوبی بود و شهامتش را هم دارم که بگویم تاثیر زیادی روی آثار هنرمندان جوان مازندرانی گذاشت. زودتر از همه هنرمندان نمایشگاه تخصصی گاو را برگزار کردم و پس از آن هنرمندان زیادی توانستند روی موضوع گاو و حیوانات دیگر کار کنند. البته پیش از آن هم کار می‌شد و این مجموعه سبب شد توجه‌ برخی هنرمندان به سوژه گاو و حیوانات دیگر بیشتر شود. حتی معتقدم بعد از من برخی هنرمندان خیلی بهتر از من روی سوژه گاو کارهای هنری کردند. این اثرگذاری را می‌شد در چند سال اخیر حتی از گالری‌داران تهران هم شنید.