تشخیص منبع خطر با حسگرهای آتش‌نشانی
محمد سرابی؛ روزنامه‌نگار
دوربین‌های حرارتی قدیمی‌ای که آتش‌نشان‌ها به کار می‌برند می‌توانند دمای نقاط داغ را در ساختمان‌های شعله‌ور نشان دهند؛ اما در سال‌های اخیر دستگاه‌های جدیدی برای آتش‌نشان‌ها ساخته شده است که قادر به شناسایی ترکیب مواد شیمیایی خطرناکند. این کار با 2روش تجزیه شیمیایی گاز‌ها یا طیف‌سنجی شعله‌ها انجام می‌گیرد. تجهیزات شناسایی مواد شیمیایی که قبلا سنگین و گران‌قیمت بودند، اکنون در اندازه‌های کوچک‌تر ساخته می‌شوند و می‌توان گروه‌های مختلف آتش‌نشان را به آنها مجهز کرد. سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران نیز اخیرا تجهیزاتی از این نوع را به امکانات موجود خود افزوده است.
انگلیس
شناسایی منبع آتش با حسگرهای دستی
یکی از منابع آتش‌سوزی در یک سال اخیر که به کمک حسگرهای آتش‌نشانی انگلیس شناسایی شد، باتری‌های لیتیومی است. این باتری‌ها اگر بیش از حد گرم شوند، قابل اشتعالند. هنگام شارژ سریع باتری‌ها دمای آنها افزایش پیدا می‌کند و اگر باتری به‌صورت استاندارد ساخته نشده باشد، بدنه‌اش ترک می‌خورد. این باتری‌ها را نباید در میان زباله‌های عادی دور انداخت، زیرا در سایت‌های دفع زباله هم موجب آتش‌سوزی می‌شوند. ماده الکترولیت موجود در این باتری‌ها درصورت نشت به بیرون در معرض هوا آماده اشتعال خواهد بود. مأموران آتش‌نشانی هنگام برخورد با این حوادث که منشأ آنها معلوم نیست، از حسگرهای مواد شیمیایی استفاده می‌کنند. این دستگاه‌که با نام طیف‌سنج فروسرخ (FTIR) شناخته می‌شود، قادر است از روی شعله‌های هر ماده‌ای ترکیب شیمیایی آن را شناسایی کند. نمونه‌های دستی و قابل حمل آن برای آتش‌نشان‌ها ساخته شده است.
استرالیا
آتش‌سوزی هر روزه
آتش‌نشانی‌های 2ایالت ویکتوریا و کوئینزلند استرالیا اعلام کرده‌اند که انفجار و آتش‌سوزی باتری‌های لیتیومی هر روز در پیام‌ها ثبت می‌شود. در طول یک سال، بیش از 270مورد آتش‌سوزی مربوط به باتری‌های لیتیومی در استرالیا ثبت شده است. در انگلیس این آمار بیشتر است و به 3آتش‌سوزی در روز هم می‌رسد. آتش‌نشانی لندن با 378مورد بیشترین تعداد آتش‌سوزی باتری لیتیومی را در سال2023 ثبت کرد. اداره آتش‌نشانی بخش همشایر انگلیس هم اعلام کرده است که در سال2019 تنها یک مورد حریق ناشی از این باتری‌ها گزارش شده بود، در حالی که در سال2023 تعداد آنها از 30مورد هم بیشتر شد. در انگلیس آتش گرفتن باتری اسکوتر‌ها، دوچرخه‌های برقی و بعضی وسایل ورزش و بازی‌های دیگر باعث سوختن خانه‌ها شده است، در حالی که بدون استفاده از حسگرهای شیمیایی به نظر می‌آمد شعله‌ها ناشی از موادی مانند بنزین باشد.
آمریکا
شناسایی مواد شیمیایی خطرناک با پهپاد
خارج شدن قطار از ریل در ایالت اوهایوی آمریکا یکی از بزرگ‌ترین حوادث شیمیایی در یک سال گذشته بود. گرم‌شدن بیش از حد برخی چرخ‌ها و قطعات واگن‌ها باعث شد که قطار باری بزرگی شامل تانکر‌های مواد شیمیایی مایع از ریل خارج شود. این اتفاق در منطقه کم‌جمعیتی به نام «فلسطین شرقی» رخ داد. قطار آنقدر سنگین بود که چند لوکوموتیو آن را می‌کشید. وقتی حرارت محور واگن‌ها از حدود 100درجه گذشت، حسگرهای قطار به لوکوموتیو‌ران پیام هشدار فرستادند و او هم ترمز قطار را کشید، اما واگن‌های میانی قطار کنده شدند، از ریل بیرون افتادند، تعدادی از آنها آتش گرفتند و شعله‌ها در حال سرایت به بقیه واگن‌ها بود. اهالی ابتدا تصور می‌کردند قطار مواد بی‌ضرری مانند عصاره مالت حمل می‌کند، اما باز هم به تانکر‌ها نزدیک نشدند. آتش‌نشان‌های داوطلب واگن‌های سالم را جدا و از منطقه دور کردند.
بخار آلاینده
شیر‌های اطمینان روی بعضی از تانکر‌ها به‌دلیل حرارت زیاد دائم باز و بسته می‌شدند و مقداری از گاز را خارج می‌کردند. مدتی طول کشید تا دستگاه‌های تشخیص مواد اشتعال‌زا و خطرناک به محل رسید. پهپاد‌هایی که مجهز به دستگاه‌های تشخیص مواد خطرناک بودند از روی بخار تخلیه‌شده متوجه نوع مواد شیمیایی شدند. بخار‌های شناسایی‌شده آنقدر خطرناک بود که مسئولان محلی خانه‌های اطراف را تخلیه کردند. محموله اصلی شامل مایع وینیل کلراید بود که هم قابل احتراق و هم سرطان‌زاست و برای تولید مواد پلاستیکی از آن استفاده می‌شود. مواد دیگر یکی اتیلن گلیکول بود که در ساخت ضد‌یخ به کار می‌رود و دیگری اکریلات که ماده پایه چسب و رنگ است. حسگرهای حرارتی پهپاد‌ها نشان می‌داد که برخی تانکر‌ها به‌شدت داغ شده‌اند و خطر انفجار زنجیره‌ای وجود دارد. سرانجام آتش‌نشان‌ها و مدیران شهری تصمیم گرفتند که تانکر‌های داغ را سوراخ کنند و مواد پلاستیکی درون آن را به‌صورت کنترل‌شده بسوزانند. حادثه فلسطین شرقی کشته نداشت، اما رودخانه‌ها و منابع آبی محیط اطراف ریل راه‌آهن با مواد شیمیایی آلوده شد.
در همینه زمینه :
