گزارش
موزه‌ای برای کوچ1500 کیلومتری
موزه عشایر سنگسر که طولانی‌ترین کوچ جهان را دارند به همت یکی از اهالی مهدی‌شهر راه‌اندازی شده است
راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار
عشایر ایل سنگسر راهی کوچ بهاره شده‌اند. سنگسری‌ها با داشتن ۸۰نوع مشتقات لبنی و ۴٠نوع نان، شاخص‌ترین کوچندگان دامنه‌های البرز هستند که خاستگاه آنان در مهدی‌شهر سمنان است. از سوی دیگر «برنارد هوکارد» محقق اروپایی معتقد است عشایر ایل سنگسر طولانی‌ترین مسیر کوچ‌رو جهان را دارند؛ به‌طوری که فاصله دورترین نقطه ییلاقی و قشلاقی‌شان به ۱۵۰۰ کیلومتر می‌رسد. سبک زندگی منحصر به فرد ایل سنگسر به این موارد محدود نمی‌شود و برای همین هم «حسن پاکزادیان» نویسنده، تاریخ‌پژوه و کارشناس زمین‌شناسی اهل مهدی‌شهر چندی است موزه خصوصی ایل عشایر سنگسر را با بیش از 800اثر تاریخی مرتبط با زندگی، فرهنگ و تاریخ عشایر ایل سنگسر در این شهر راه‌اندازی کرده تا سبک زندگی، فرهنگ، خوراک و پوشاک بزرگ‌ترین ایل عشایر برای نسل آینده حفظ شود.
پاتوق بچه‌های ایران
فضای موزه طوری چیدمان و طراحی شده که انگار با ایل سنگسر همراه شده‌ای. «حسن پاکزادیان» که خود نویسنده و پژوهشگر تاریخ و مردم‌شناسی است، اوایل دهه 1380به فکر گردآوری وسایل منحصر به فرد ایل سنگسر افتاد.
او به همشهری می‌گوید: به قدری تعداد اقلام گردآوری شده در خانه‌اش زیاد شد که به فکر راه‌اندازی موزه افتاد و نخستین موزه تخصصی استان سمنان را در زادگاهش مهدی‌شهر (سنگسر سابق) راه‌اندازی کرد؛ موزه‌ای که حالا پاتوق دانش‌آموزان سراسر ایران شده است. پاکزادیان می‌گوید: «هفته پیش میزبان دانش‌آموزان تهرانی بودیم. وسایل ایل و اسامی غذاها برایشان جالب بود. دانش‌آموزان سمنان نیز از اینکه برخی وسایل را در خانه پدربزرگشان دیده‌‌اند، ذوق می‌کنند.»
در موزه ایل عشایر سنگسر چه می‌گذرد؟
در موزه عشایر سنگسر تاریخ و فرهنگ ایل سنگسر روایت می‌شود. ابزار و ادوات پشم‌چینی، مراحل تولید انواع نخ و پارچه‌های پشمی و ابریشمی، انواع دست‌افزار‌ها، انواع ظروف، جنگ‌افزار، صنایع‌دستی ازجمله چنگوم (نوعی آویز مخصوص زنان)، پلاس(نوعی زیرانداز رنگارنگ)، قفل و کلیدهای چوبی و سوزن‌دوزی، انواع اجاق‌های اختصاصی تولید لبنیات و سیاه‌چادر سنگسری در 2 قسمت سالن و فضای باز موزه به نمایش گذاشته شده‌اند.
طولانی‌ترین مسیر کوچ
ایل سنگسر شاخصه‌های منحصر به فردی دارد که پاکزادیان می‌گوید: «عشایر سنگسر از جنوب خراسان تا شمال زنجان را می‌پیمايند. این مسیر طولانی سبک زندگی خاصی را رقم می‌زند و تولیدات ویژه‌ای هم دارند.» لبنیات ایل سنگسر 80نوع متنوع است. از آرشه (نوعی پنیر) که با قدمت 700سال ثبت ملی شده تا چیکو (شکلات عشایر) که از کشک درست می‌شود. بازدیدکنندگان موزه با همه انواع محصولات لبنی (توک، کره، خورش، رهون، درنه، سزمه، دوونه (کشک)، سه جو، تفره و...) آشنا می‌شوند.
وقتی پژوهشگر استرالیایی پشم می‌ریسید
پاکزادیان که به‌عنوان یک مجموعه‌دار فسیل، شهاب‌سنگ، مهر و سکه نیز شناخته می‌شود، یکی از خاطراتش از موزه ایل عشایر سنگسر را برایمان تعریف می‌کند: «تنوع رنگ در پشم گوسفندان ایل سنگسر هم دیدنی است. چندی پیش میزبان یک پژوهشگر استرالیایی در موزه بودم که درباره رنگی نزدیک به بنفش که منحصر‌به‌فرد گوسفندان ایل سنگسر است، تحقیق می‌کرد. برایم خیلی جالب بود که همراه گله‌داران شده‌بود و پشم می‌ریسید. می‌گفت پشم این گوسفندان ایل سنگسر به واسطه تنوع اقلیم چراگاه هم نرم‌تر است و هم بلندترین الیاف را دارد.»
