ورود ایران به مرحله جدید اقلیمی

سمانه نگاه، دکتر‌ی هواشناسی-نیما فریدمجتهدی، دکتری آب‌وهواشناسی

آنچه در یک‌دهه اخیر رخ‌داده است، نشان از تغییر آب‌وهوای کشور دارد و البته طرح و برنامه‌ای برای تاب‌آوری، کاهش اثرات و سازگاری با تغییرات آب و هوایی وجود ندارد. تداوم بحث‌هایی چون خشکسالی در زمانی‌که فرایند تغییر اقلیم، مستمر و با شدت سال به سال ادامه دارد، تعریف مفهوم خشکسالی نیست.
بخش‌هایی از فلات ایران وارد مرحله خشکیدگی شده ‌است و تکرار برخی مفاهیم ارائه کدهای نادرست به حداقل توان کارشناسی باقیمانده دستگاه‌های متولی است.
 الگوی مقابله با تغییرات آب و هوایی ایران باید بر مبنای شرایط خشک‌تر و گرم‌تر باشد؛ یعنی آب‌وهوای جدید. وقتی واژه خشکسالی عنوان می‌شود، انتظار شنونده، موقتی بودن شرایط و گذر از آن و در نهایت شروع مجدد دوره ترسالی است. حال اینکه آیا با وجود داده‌های مشاهداتی و محیطی موجود در ایران، واقعاً شرایط خشکسالی را طی می‌کنیم؟ آیا با توجه به اینکه کشور در حال طی کردن یک دوره خشکی یا خشکسالی مداوم است و با توجه به تغییر الگوهای پیش‌بینی و جوی، باید همچنان انتظار فرارسیدن دوره ترسالی داشت؟ اگر نشد چه؟ ایستگاه رشت به‌عنوان یکی از پربارش‌ترین مناطق ایران در 10سال اخیر، طی آبان‌ماه، به‌عنوان پربارش‌ترین‌ماه سال، حداقل 6سال با ناهنجاری منفی بارشی به شکل قابل‌توجهی مواجه بوده است؛ بنابراین به شکل مشخصی الگوها و رفتارهای بارشی کشور دچار اختلال، نوسان و نابهنجاری شده است و الزاما هر دوره خشکسالی منجر به دوره ترسالی نمی‌شود. زمانه، زمانه شکسته شدن باورهای جغرافیایی و آب‌وهوایی است. وقتی در دوران تغییرات سریع آب‌وهوایی و برهم خوردن تمامی الگوهای آموخته شده در زمینه آب‌وهوا هستیم، چگونه باید انتظار دوره ترسالی داشت؟ تردید و تغییرپذیری، ذات شرایط تغییر آب‌وهواست! واقعیت این است که اگر در گذشته ابهام در زمینه شرایط جوی تاحدودی وجود داشت با این تغییرات الگوهای جوی، عمق این ابهام فراتر خواهد رفت. پس گفتمان خشکسالی، شاید ابعاد واقعی اتفاقی را که در حال وقوع است، نشان ندهد. الگوی مقابله با این شرایط باید برمبنای شرایط خشک‌تر و گرم‌تر باشد؛ یعنی آب‌وهوای جدید که به ظاهر به‌سوی شرایط خشک‌تر و گرم‌تر می‌رود. البته در چنین آب‌وهوای خشک و گرمی سخن گفتن از خشکیدگی و گرمایش بیشتر هولناک است، ولی تمامی قراین تأیید‌کننده این مسئله است؛ مسئله‌ای که در بحث‌های فعلی کشور به آن کمتر توجه می‌شود افزایش نرخ رشد دما در کشور است؛ به‌گونه‌ای که آمارهای موجود نشان از افزایش قابل توجه دما در کشور دارد.
این وضعیت دمایی که همگام با وضعیت رکوردهای دمایی امسال است نشان از چالش‌های همراه با کم‌آبی دارد. افزایش تبخیر و تعرق آن هم در کشوری که به اندازه کافی خود با چنین چالشی دست و پنجه نرم می‌کند، خود مسئله‌ای غم‌انگیز است. امسال در‌ ماه آبان ایستگاه‌های کشور تا 5درجه گرمایش نسبت به میانگین دمای بلندمدت را ثبت کردند. افزایش تصعید و تبخیر در پهنه‌های باارزش برفی با این وضعیت ناگوار برف، افزایش تبخیر پهنه‌های بی‌جان آبی کشور را بیشتر متاثر خواهد کرد که این خود نکته‌‌ دیگری در این فلات خشک و کم‌آب است.